Халық ауыз әдебиетіндегі айтыс жанрының зерттелу тарихы

Айтыс өнерінің зерттелуі.

Қазақтың айтыс өлендері жайында үлкенді-кішілі зерттеу еңбектер жазған С.Мұқанов, М.Әуезов, Е.Ысмайылов, Қ.Жұмалиев, Т.Нұртазин тағы басқа зерттеушілер айтыс деген сөзді бірнеше мағынада қолданылған. Айтыс екі адамның сөз қағыстыруы, сөз жүзінде тартысуы, дауласуы, жарысуы, сынасуы, өнер салыстыруы деген ұғымды қамтыған. Айтыс қара сөз түрінде де, өлең түрінде де болған. Әдебиет саласында және әдебиеттік жанрдың бірі болып табылатыны да — осы өлең түрінде айтылған айтыстар. Айтыстың әдебиеттік жағынан алғанда, айтыс өлең-түрлерін мазмұнына, тақырыбына қарай екі түргс бөлуге болады. Біріншісі - халықтың тұрмыс-тіршілігінс, әдет-ғұрып салтына байланысты туған айтыстар. Екіншісі - шын мәніндегі ақындар айтысы. Соңғысы қазақ айтыстарының ең күрделісі болып табылады. Айтыс өлеңдерінің ішінде ең көлемдісі, тақырыбы мен мазмұны жағынан күрделісі, көркемдік жағынан әдемілері - ақындар айтысы. Қазақтың айтыс өлеңдерін зерттегсн әдебиетші-ғалымдардын айтуына қарағанда, шын мәніндегі үлкен ақындар айтысы, мөлшермен алғанда он тоғызыншы ғасырда туған.