1 глоссарий агглютинация – қосымшалардың бірінен соң бірінің жалғануы Адвербиалдану
Есімдіктің морфологиялық ерекшеліктері
жүктеу/скачать 202,78 Kb.
|
1 глоссарий агглютинация – осымшаларды бірінен со біріні жал
- Бұл бет үшін навигация:
- Есімдіктің синтаксистік ерекшеліктері.
- Етістік. Етістік
- Амал-әрекет етістіктері
| Есімдіктің морфологиялық ерекшеліктері. Есімдік те –өзіндік түрлену жүйесі жоқ сөз табы. Алайда заттық мағыналы есімдіктер сияқты зат есімге тән қосымшаларды да қабылдай алады. Сондай-ақ белгі мағыналы есімдіктер заттанып, зат есімдердің қосымшаларымен түрлене береді. Мысалы, Ол оқи да, жаза да білмеуші еді. Мұны көріп тұрған Берікбол мен Малтабар сарттың дүкенінен шықты.
Есімдіктің ерекше морфологиялық ерекшелігін сөз етушілер жіктеу және сілтеу есімдіктерінің септелуін ерекше құбылыс ретінде көрсетіп жүр. А.с.: мен, бұл І.с.: ме-нің, мұ-ның Б.с.: ма-ған, бұ-ған Т.с.: ме-ні, мұ-ны Ж.с.: ме-нде (мен-де), мұ-нда Ш.с.: ме-нен, бұ-дан К.с.: ме-німен (мен-і-мен), бұ-нымен (бұ-ны-мен) Есімдіктің синтаксистік ерекшеліктері. Есімдіктердің синтаксистік қызметтері оның лексика-грамматикалық мағынасына байланысты болып келеді. Заттық мағыналы есімдіктер зат есімге тән қызметтерді атқарады. Атап айтқанда, бұлардың сөйлем мүшесі болуы тікелей септік жалғауларының қайсысын қабылдағаныныа байланысты болып келеді. Белгі мағыналы есімдіктер сын есім мен сан есімдердің орнын басса - анықтауыш, е,тістіке тән белгіні меңзесе – пысықтауыш бола береді. Белгі мағыналы есімдіктер субстантивтенген жағдайда, зат есім сияқты сөйлем мүшесі болады. Етістік. Етістік – сөйлемде заттың қимыл-қозғалысын, әрекеттерін, өзгерістерін, динамикалық және статистикалық қалып-күйін атайтын сөздер. Етістіктің семантикалық ерекшеліктері. Қазақ тіліндегі етістіктерді лексикалық мағыналарындағы ортақ мағына арқылы М. Оразов 12 лексика-семанткалық топқа бөледі: Амал-әрекет етістіктері. Бұл қатардағы етістіктерде іс-әрекеттің объектіге бағытталғанын білдіретін ортақ мағына бар. Сондықтан амал-әрекет етістіктері лексика-грамматикалық мағынасы арқылы сабақты етістік қатарына жатады. Амал-әрекет етістіктері өз ішінен бірнеше лексика-семантикалық топтарға жіктеле алады: Қоректену етістіктері: ішу, жеу, ұрттау, қарпу, қарбыту, жұту, сораптау, жалау, сору, сораптау, т.б.; Жасау, құру етістіктері: құру, жасау, жарату, сөгу, өру, тоқу, тігу, т.б.; Қыру, жою етістіктері: бұзу, күлін көкке ұшыру, жырту, шабу, сою, бауыздау, балталау,т.б.; Өзгерту етістіктері: бояу, өрнектеу, қырлау, тазалау, бұйралау, өңдеу,т.б.; Объектіні қозғалту етістіктері: алу, беру, итеру, қозғау, шашу, көтеру, лақтыру, түсіру, құлату, т.б.; Объектіні толық қамтымайтын етістіктер: керту, найзалау, шымшу, қамшылау, сипау, түрту, сұғу, т.б.; Объектінің қалпын өзгертетін етістіктер: төңкеру, аудару, бүктеу, жазу, т.б.; Даралау, бөлшектеу етістіктері: ажырату, жіліктеу, бөлу, боршалау, т.б.; жүктеу/скачать 202,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|