6. Технологиялық үдерістердің жылдамдығы. Технологиялық үдеріс жылдамдығын арттыру тәсілдері Шикізаттан дайын өнім алу мақсатында белгілі бір кезектесіп
жүретін жəне бір-бірімен өзара байланысқан үдерістердің жиынтығын
– химиялық-технологиялық үдеріс (ХТҮ) деп атайды.
Химиялық реакцияның жылдамдығы – бірлік фазада (гомогенді реакциялар үшін) немесе фазалардың бөліну бірлік бетінде (гетерогенді реакциялар үшін) бірлік уақытта компоненттердің моль сандарының өзгеруі.
Үдерістің жүру жылдамдығы аппараттың реакциялық көлеміне, өнімділігіне жəне жұмыс істеу интенсивтілігіне тəуелді. Үдеріс жылдамдығының əртүрлі факторларға тəуелділігін біліп, үдерісті басқаруға əртүрлі əдістерді қолдану арқылы минималды шығын жұмсай отырып, максималды өнім шығымына жетуге болады.
Химиялық өзгерістің жылдамдығына əсері:
Химиялық технологиядағы химиялық өзгерістердің
жылдам жүруі, қандай да бір аралық уақытта алынған реакция
өнімдерінің мөлшері, күрделі аппараттармен реакторлардың типтерін
дұрыс таңдауда жəне олардың конструкциялық өлшемдерін есептеу
сияқты практикалық мəні бар сұрақтарға жауап бермейді. Сондықтан
химиялық-технологиялық үдерістерге химиялық кинетиканың
заңдылықтарын қолдану керек.
Кез келген химиялық-технологиялық үдеріс өзара байланысқан:
əрекеттесуші компоненттердің реакция зонасына келуі, реакция зонасында жүретін химиялық реакциялар, реакция зонасынан өнімнің
шығарылуы сияқты сатылардан тұрады. Үдерістің жүру жылдамдығы
аппараттың реакциялық көлеміне, өнімділігіне жəне жұмыс істеу
интенсивтілігіне тəуелді. Үдеріс жылдамдығының əртүрлі факторларға
тəуелділігін біліп, үдерісті басқаруға əртүрлі əдістерді қолдану арқылы
минималды шығын жұмсай отырып, максималды өнім шығымына жетуге болады.
Химиялық өзгерістің жылдамдығына əсері:
w = kΔC
мұндағы, w – химиялық-технологиялық үдерістің жылдамдығы, k –
пропорционалдық коэффициент, ΔC – үдерістің қозғаушы күші.
Үдерістің жылдамдығын сипаттайтын болғандықтан k – үдерістің
коэффициенті немесе жылдамдық константасы деп аталады.
Жылдамдық константасы үдерістің қозғаушы күші ескермейтін барлық
факторлардың əсерін, қысқартылған тəуелділіктен бастап реалды
үдерістердің барлық ауытқуларын көрсетеді.
Химиялық реакцияның жылдамдығы – бірлік фазада (гомогенді реакциялар үшін) немесе фазалардың бөліну бірлік бетінде (гетерогенді
реакциялар үшін) бірлік уақытта компоненттердің моль сандарының
өзгеруі.
