Байланысты: 1. Химиялық технологияның негізгі ұғымдары мен анықтамаларын сип-emirsaba.org
23. Күкірт қышқылының өндірісі мен қолданылуы туралы мәліметтер беріңіз.. Өндірістің технологиялық параметрлерін сипаттаңыз. Күкірт қышқылын өндіру.Таза күкірт қышқылы түссіз май тәрізді сұйық зат. Ол10,4 С температурада кристалды зат болып қатады. Ал 29,6 02 С температурада қатады.1 моль күкірт қышқылы суда ерігенде 36 кдж жылу бөліп шығарады, өйткені ол сумен гидрат түзеді.Құрамындағы қоспаларға және концентрациясына байланысты күкірт қышқылы үш түрге бөлінеді; Техникалық (купорос майы) -95,2 % Олеум 18,50 %моногидрат құрамында бос қалпында болады мұнара қышқылы 75% , Аккумулятор күкірт қышқылы 92-94
Күкірт қышқылын өндіру
10 ғасырда алғаш рет 940 л күкірт қышқылын табиғи купорос сланцесымен темір купорос қоспасын қыздыру арқылы өндірген , осы себептен өндірісте техникалық купорос майы деп аталады.
Қазіргі кезде күкірт қышқылын негізгі екі әдіспен өндіреді
- Контактілік әжіс (олеум 20% ,купорос майы 92,5%, аккумуляторлық қышқыл)
- Нитрозалық әдіс (мұнаралық) 75-77 %
Контактәләк әдіс
Контакт әдісімен күкірт қышқылын өндіру үш сатыдан тұрады
1) Газдарды тазарьу
Катализаторға зиян келтіретін заттардан газды тазарту. Күйдірген газдан тозаңдарды бөліп алғаннан кейін оны катализаторға зиян келтіретін мышьяк,селен, фтор тб заттардан тазартады .Осымен қатар газдан өте қымбат қоспалар селен, теллур және тб бөліп алады.
2) Катализор қатысымен тотықтыру
Күкірт диоксидін катализатордың қатысуымен тотықтыру , күкірт қышқылын өндіру үдерісінің негізгі сатсы болып есептеледі.Катализатор ретінде платина, темір оксиді, ванадий 5 оксиді қолданылады.Платина-ең активті катализатор , бірақ құны өте жоғары және тез уланады.Темір оксиді- құны төмен, мышьякпен уланбайды, каталитикалық активтілігі тек қана 625 С температурадан басталады, активтілігі басқалардан төмен.Ванадий 5 оксиді – активтілігі платинадан төмен болғанымен құны төмен мышьякпен улануы платинадан мыңдаған есе аз ..Күкірт қышқыл зауыттарында промоторланған 7 ванадий 5 оксиді, промотр ретінде сілтілік металдар оксиді қолданылады. Катализатор мөлшері-5мм.
3) Күкірт ангидридін абсорбциялау
Алыну технологиясы. Пиритті күйдіру нәтижесінде алынған газды жуу мұнарасына және электростатикалық тұндырғышта тазартылады және кептіру мұнарасында концентрлі күкірт қышқылымен кептіріледі .Әрі қарай жылу алмастырғышта қыздырылған газ катализатормен толтырылған контактілі құрылғыда түседі, онда so2 so3-ке дейін тотығады. Содан кейін газ жылу алмастырғыш, салқындатқышжәне екі абсорбциялық мұнара арқылы өтеді,онда күкірт триоксиді күкірт қышқылымен жұтылады. Мұнарада олеум түзіледі, 98% Егер газбен бірге берілетін ылғал қышқыл түзуге жеткіліксіз болса, жүйеге су қосылады.
Нитрозалық әдіс
Нитрозалық әдіспен күкірт қышқылын өндіруде катализатор ретінде азот оксидтері қолданылады, процесс үңғышықты мұнараларында жүреді және төмендегі сатылардан тұрады.So2 алу-So2 сіңіру-So2 –нің нитрозамен тотығуы-Нитрозаны азот оксидтерінен босату-Газ фазасында нитрозадан бөлінген азот оксидінің оттегімен отығуы-Азот оксидтерін күкірт қышқылымен сіңіру
3NO2+2SO2+H2O--- 2NOHSO4+NO
2NOHSO4+H2O----2H2SO4+N2O5
SO2+H2O---H2SO3
H2SO3+N2O3----H2SO4+2NO
2NO+O2----2NO2
NO2+NO----N2O3
