1. Жаңартылған мазмұндағы математика оқулықтарында мәтінді есептердің қолданбалы аспектілері

1. Жаңартылған мазмұндағы математика оқулықтарында мәтінді 
есептердің қолданбалы аспектілері 
ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕПТІҢ МАТЕМАТИКАЛЫҚ БІЛІМ 
БЕРУ МАЗМҰНЫН ЖАҢАРТУ
Жаңартылған білім беру мазмұнына көшу ҚР білім беруді және ғылымды 
дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына сәйкес 
жүзеге асырылды:
- 2016ж. – 1–сынып; 
- 2017 ж. – 2, 5, 7-сыныптар;
- 2018ж. – 3, 6, 8-сыныптар;
- 2019ж. – 4, 9, 10-сыныптар;
- 2020ж. – 11-сынып.
Білім беру мазмұнын жаңарту келесі принциптерге негізделген:
❑
Дәстүрлі математикалық білім берудің базалық деңгейі сақталып, 
оқушылардың логикалық ойлауын дамытуға бағыттау.
❑
Тұлғаның рухани-адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға және 
дамытуға лайықты білім ортасын құру.
❑
Математиканың қолданбалы бағытын күшейту.
❑
Математикалық сауаттылықты және математикалық тілді қолдану 
аясын дамыту: әртүрлі жағдайларда математикалық ұғымдарды логикалық 
тұжырымдауға, сауатты сөйлеуге, жазуға, түсінуге, қолдануға, талдауға, 
бағалауға үйрету. 
 
Дәріс 1.
Жаңартылған мазмұндағы математика оқулықтарында мәтінді 
есептердің қолданбалы аспектілері. Қолданбалы мәтінді есептер және 
оларды шешу әдістері.
 
 
 
Жоспар
1. Жаңартылған мазмұндағы математика оқулықтарында мәтінді есептердің 
қолданбалы аспектілері. 
2. Қолданбалы мәтінді есептер және оларды шешу әдістері.
 

❑
Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту.
❑
Оқушылардың 
рухани-адамгершілік 
және 
интеллектуалдық 
қасиеттерін қалыптастыру және т.б. 
Мәтінді есептерді шешуге оқыту әдістемесін Ю.М. Колягин, Д. Поя, А. А. 
Столяр және басқалар әзірледі. "Мәтінді есеп" ұғымына көзқарас екі түрлі. 
Тапсырмада кем дегенде бір объект нақты болған кезде, ол мәтіндік 
(практикалық, қолданбалы, сюжеттік) деп аталады. Екінші тәсілге сәйкес, 
мәтіндік есеп дегеніміз-әңгіме және сұрақ сөйлемдерінен тұратын дәйекті 
мәтінмен ұсынылатын шарт және талап.Оқушыларды математиканы оқытуда 
арифметикалық, мәтіндік, сюжеттік деп аталатын есептер бар. Бұл есептер 
табиғи тілде тұжырымдалады (сондықтан оларды мәтін деп атайды); олар 
әдетте кейбір құбылыстардың, оқиғалардың сандық жағын сипаттайды 
(сондықтан оларды көбінесе арифметикалық немесе сюжеттік деп атайды); 
олар белгілі бір шаманың белгісіз мәнін есептеуге және оларды табуға 
білдіреді (сондықтан кейде әдістемелік әдебиеттерде оларды есептеу деп 
атауға болады). 
Кез-келген есептің мәтіні шарттар (берілгені) мен талаптардан (табу 
керегінен) тұрады. Есептің шарты - жағдайдың ерекше түрінің сипаттамасы. 
Шарттарды талдағанда, олардың әрқайсысы бір немесе бірнеше объектілерден 
және олардың кейбір сипаттамаларынан тұратынын көруге болады. 
Математикалық есепте белгілі бір объектінің қандай да бір белгісіз жағдайы 
сипатталады. Мәтінді тапсырмалардың басты ерекшелігі-олар тапсырманың 
талабына жауап алу үшін қандай әрекетті орындау керектігін тікелей 
көрсетпейді. Оқушыларды оқытудағы мәтінді есептерге үлкен көңіл бөлінеді. 
Мәтінді 
есептер 
көбінесе 
көптеген 
математикалық 
ұғымдарды 
қалыптастырудың құралы ғана емес, сонымен бірге ең бастысы – нақты 
құбылыстардың математикалық модельдерін құру дағдыларын қалыптастыру 
құралы, сонымен қатар ойлауды дамыту құралы болатындығына байланысты. 
МӘТІНДІ ЕСЕПТЕРДІҢ ЖІКТЕЛУІ 
Әдебиетте мәтінді есептерді жіктеудің әртүрлі тәсілдері бар. Олардың 
кейбірін қарастырайық. Қатысты шарттары арасында талаптарға ажыратады:
1) Анықталған - белгілі бір есепті шешу үшін қажетті және жеткілікті 
шарттар берілген. «Мысал. Асқардың 26 маркасы болды. Туған күніне оған 12 
марка берілді. Асқар неше маркаға ие болды? 
2) Толық анықталмаған - есепті шешу үшін берілген шарты жеткіліксіз;
Мысал. Қонақтар «Апалы-сіңілдердің жасын сұрады»: үш қарындастың 
әрқайсысы қанша жаста болды? Вера: «Менімен Валяның жасын қосқанда 28, 

Валя мен Любаның жастарын қосқанда 23», деп жауап берді. Әрқайсысы неше 
жаста? 
3) Артық анықталған - артық шарттар бар . 
Мысал. Сіз автобус жүргізушісі екеніңізді елестетіп көріңіз. 1-ші аялдамада 
сізге 2 ер адам және 1 әйел кірді; 2 - ші аялдамада-1 ер адам шықты, 3 әйел 
кірді; 3 – ші аялдамада-1 әйел шығып, 3 ер адам кірді. Жүргізуші қанша жаста?
Мектепте шешілетін міндеттер, ең алдымен, олардың объектілерінің 
сипатында ерекшеленеді. Кейбір есептерде объектілер нақты заттар, ал 
басқаларында барлық объектілер математикалық (сандар, геометриялық 
фигуралар, функциялар және т.б.) болып табылады. Кем дегенде бір объект 
нақты объект болатын алғашқы есептер