1. «Конфликт» түсінігі және оның жасөспірім тұлғасын қалыптастырудағы әлеуметтік рөлі
жүктеу/скачать 28,69 Kb.
|
|
6. ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ МЕКТЕП ОРТАСЫНДАҒЫ ҚАҚТЫҒЫСТАРЫ 1. «Конфликт» түсінігі және оның жасөспірім тұлғасын қалыптастырудағы әлеуметтік рөлі Балалар мен жасөспірімдер топтарындағы конфликттік қарым-қатынас ерекшеліктері 1. Жасөспірімдер қарым-қатынасындағы тұлғааралық қақтығыстарды зерттеудің теориялық негіздері Тұлғааралық қақтығыстың сипаттамасы Тұлғааралық конфликтінің құрылымы мен элементтері 2. Жасөспірімдер арасындағы қарым-қатынастағы тұлғааралық конфликт 2.1. Жасөспірімдік жастың ерекшеліктері 2.2.Тұлғааралық қақтығыстарды реттеу жолдары Конфликт (латын тілінен conflictus – қақтығыс) – белгілі бір адамдар немесе топтар болуы мүмкін екі немесе одан да көп тараптар арасындағы келісімінің болмауы. Әр тарап өзінің көзқарасы мен мақсатының қабылдануы үшін бәрін жасайды және екінші тараптың да солай істеуіне жол бермейді. Адамдар жанжал туралы ойлаған кезде оны көбінесе агрессиямен, қоқан-лоққылармен, даулармен, дұшпандықпен және т.б. байланыстырады. Нәтижесінде, жанжал әрқашанда жағымсыз құбылыс, ол пайда болған бойда дереу шешілуі керек деген пікір қалыптасады. Бірақ көптеген жағдайларда қақтығыс әртүрлі көзқарастарды көрсетуге көмектеседі, қосымша ақпарат береді және көбірек баламаларды немесе проблемаларды анықтауға көмектеседі. Ағылшын әлеуметтанушысы Э.Гидденс конфликтке мынадай анықтама берді: «Конфликт деп мен бұл күрестің шығу тегіне, оның әдістері мен құралдарына әр тарап жұмылдырғанына қарамастан, белсенді адамдар немесе топтар арасындағы нақты күресті айтамын». Бұл ұстаным неміс социологтары Г.Зиммелдің, Р.Дарендорфтың және американдық әлеуметтанушы Л.Козердің еңбектерінде барынша анық көрсетілген. Г.Зиммелдің конфликт теориясының негізгі ұстанымы қақтығыс келіспеушілік формаларының бірі болғанымен, сонымен бірге соғысушы тараптарды біріктіретін, қоғамды тұрақтандыруға ықпал ететін әлеуметтендіруші күшті білдіреді. Л.Козер өзінің «Әлеуметтік қақтығыстардың функциялары» атты классикалық еңбегінде конфликт тек деструктивті функцияны ғана емес, оның үлкен позитивті әлеуетін қамтитынын атап көрсетті [6, 79 б.]. Бірақ қазіргі конфликтологияны жасаушылардың бірі, батыс неміс социологы Р.Дарендорф әлеуметтік қақтығыстардың негізіне билік, бедел, абырой үшін күрес сияқты саяси факторларды қойды. Дарендорфтың пікірінше, қақтығыс кез келген қауымдастықта, үстем және бағынушы бар кез келген әлеуметтік топта туындауы мүмкін. Яғни, Р.Дарендорф пен оның ізбасарларының пікірінше, қақтығыстың себебі үстемдікке ұмтылу. П.А.Сорокин қақтығыс пен адамдардың қажеттіліктерін қанағаттандыру арасындағы байланысты көрсетті. Оның пікірінше, қақтығыстардың қайнар көзі адамның негізгі қажеттіліктерін қанағаттандырмай өмір сүре алмайтынында, бұл, ең алдымен, тамаққа, киім-кешекке, баспанаға, өзін-өзі сақтау, өзін-өзі көрсету, шығармашылық, еркіндікке деген қажеттіліктерді басып тастауда жатыр. Сонымен бірге ол қажеттіліктердің өзі емес, оларды қанағаттандыру құралдары, қоғамның әлеуметтік ұйымымен анықталатын тиісті қызметке қолжетімділік маңызды екенін атап көрсетті [3, 74 б.]. Егер қақтығыстар негізделген шешімдерді қабылдауға және қарым-қатынастарды дамытуға ықпал етсе, онда олар конструктивті деп аталады. Тиімді өзара әрекеттесу мен шешім қабылдауға кедергі келтіретін қақтығыстар деструктивті деп аталады. Қақтығыстардың 80%-і қатысушыларының қалауынан тыс туындайды. Бұл біздің психикамыздың ерекшеліктеріне және адамдардың көпшілігінің олар туралы білмейтініне немесе оларға мән бермейтініне байланысты болады. Қақтығыстардың пайда болуында негізгі рөлді конфликтогендер атқарады. Конфликтогендер – бұл қақтығысқа әкелуі мүмкін сөздер, әрекеттер. Үлкен қауіп өте маңызды заңдылықты, конфликтогендердің күшеюін елемеуден туындайды. Ол мыналардан тұрады: біз өзімізге бағытталған конфликтогенге неғұрлым күшті конфликтогенмен жауап беруге тырысамыз, көбінесе мүмкін болатындардың ішіндегі ең күштісі. Қақтығыс формуласын білу және оны тиімді меңгеру өте маңызды. Бұл келесідей көрінеді: Қақтығыс = конфликттік жағдай + оқиға Қақтығыс – бұл бір-бірін жоққа шығаратын мүдделер мен ұстанымдардың салдары ретіндегі ашық қарсылық. Конфликттік жағдай – бұл қақтығыстың шынайы себебін қамтитын жинақталған қарама-қайшылықтар. Оқиға – жанжал тудыратын жағдайлардың жиынтығы. Формуладан жанжалды жағдай мен оқиғаның бір-бірінен тәуелсіз екендігі анық, олардың ешқайсысы екіншісінің салдары немесе көрінісі емес. жүктеу/скачать 28,69 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|