1. Мемлекет және оның негізгі белгілері және атқаратын қызметі

Саяси ойлардың қалыптасу және даму тарихы. Саясаттану функциялары

жүктеу/скачать 165,52 Kb. бет 24/46 Дата 08.04.2023 өлшемі 165,52 Kb. #80480

28. Саяси ойлардың қалыптасу және даму тарихы. Саясаттану функциялары .Кез келген ғылым сиякты саясаттанудын да тарихы бар. Саяси ғылым дык бiлiмнiн элементтерi узак уакыт бойы жалпы философиялык. Кейінірек әлеуметтанулык, кукыктык теориялар шенберiнде калыптасып дамыды. Саясаттанудын тарихы болмайынша, саясаттанудын да болмай тынын айтуга толык негiз бар. Онын казiргi iлiмдерi мен теориялары еткен замандардағы саяси ойлардын жана тарихи жағдайлардагы жалгасы ретінде дамуда. Саяси ой – саяси өмiрдiң пайда болуымен, саяси қатынастардың, институттардың қалыптасуы мен дами бастайды. Осымен байланысты, саяси ойлардын тарихын оқып білу қазіргі саяси мәселелердi түсiнудi жеңілдететiнiн айтқанымыз жөн. Саяси ғылым тарихын қарастырғанда қоғамдық ой тарихының жалпы шенберiн белгiлеуге, қайсыбір діуірдің көрнекті ойшылдарынын аса маңызды идеяларын бөліп көрсетуге және онын дамуынын қайсыбір кезендеріндегі ерекшелiктерiн атап өтуге тырысамыз.XIX-XX ғасырлар тоғысында ертеректе жинақталған көптеген идея лардын, тужырымдамаларлын, теориялардың саяси бiлiмдер жүйесiне, саяси ғылымға бiрiгуi жүрдi. Бұл үрдіс өзiнiң бүкiл дамуымен манызды саяси басқару сатысына өткен және саяси қызметтiн барлык жақтарын жүйелі, ғылыми пайымдауды және болжамдаулы қажетсінген қоғамның талабы еді.XX ғасырдын 20-30 жылдарында бiрiншi дүние жүзілік соғыстың және революциялардын нәтижесінде пайда болган қоғамды саясаттандырудын жаңа толқыны ның ықпалымен саяси ғылымның белсендiлiгi артып, дер бестiкке ие болды. Онын құқықтануы, алеуметтану, саяси тарихтан iргеci бөлінді. Саясаттану қазіргі қоғамның проблемаларына, саяси процестер ге көңіл аудара бастады. Саясаттану теориялары мен тұжырымдамалары пайда болды. Саяси ғылымға Американын ықпалы күшейді.ХХ ғасырдың орта тұсында саясаттану толығымен жеке ғылым ретінде қалыптасты. 1949 жылы саяси ғылымдардын Халыкаралык ассоциация сы құрылды, ол әртүрлi елдердiн саясаттанушыларынын арасында жүйелі байланыс орнатты. XX гасырда саяси ой мен гылым алуан турлi көптеген тұжырымдамалармен, доктриналармен және т.б. көзге түсті.XX ғасырдағы саяси ойдың қалыптасуы мен дамуы ұлы ойшылдар М. Вебер б, Г. Моска, В. Паретто. Р. Михельс. Т.Парсонс, Д. Истон, Т. Алмонд М. Дюверже және т.б. есiмдерiмен байланысты. Бұл жерде, ең алдымен саяси құбылыстарды өзiнiн даму логикасы және соған сәйкес өзiндiк та рихы бар ерекше нақтылық ретiнде қарастырған неміс әлеуметтанушысы әрi саясаттанушысы Макс Веберді (1864-1920) бөлңп көрсеткен жөн. Онын негiзгi жумыстары: «Протестанттык этика және капитализм рухы» (1904 1905 жж.); «Саясат бейiмдiлiк және кәсiп ретiнде» (1919 ж.); «Шаруашы лық жане қоғам (1920 ж.).Вебер ақиқатты теориялық моделдермен – идеалды типтермен тал дауды ұсынды және қоғамдық құрылысты, әлеуметтік әрекеттi, қоғамдық дамулы, билiктi, басқаруды(бюрократияны) және демократияны сараптау үшiн идеалды типтер Жүйесiн жасады. Саяси тұжырымдарың қалыптасуы мен дамуына iрi үлес қосқан француз алеуметтанушысы әрi саясаттанушысы Морис Дюверже (1917) болды. Онын негiзгi енбектерi: «Саяси партиялар (1951 ж.), «Саясат иде ялары. Билiктiн қоғамда қолданылуы » (1966 ж.). «Саясат әлеуметтануы: саяси ғылымдардың элементтерi» (1973 ж.).Дюверже саясат пен қақтығыс теорияларын жасауда айтарлыктай үлес қосты. Ол саясатты екi жүзді Януспен салыстырлы. Онын пiкiрiнше, бір жағынан, саясат – бул қақтығыс, билiк қолында билiгi бардың одан пайда табуына және қоғамды басқаруына мүмкіндік береді. Екiншi жағынан, саясат бұл – қоғам өміріне тәртіп пен әділдік ережесін енгiзуге талпыныс, онда билік ортак мүддеге және жеке мүдделердің қысымы на қарсы жалпы iзгiлiктiн болуына кепілдік бередi. Бiрiншi жағдайда саясат азшылық тың көпшiлiктен алатын женiлдiктерiн жоюга кызмет етедi; екiн шi жағдайда ол барлық азаматтардың қоғамға интеграциясын жүзеге асыру тұралы және әділетті мемлекет құру құралы болып табылады..Жоғарыда баяндалғандарды қорытындылай келiп, мынандай тұжырым жасауға болады: бiрiншiден, саяси гылымдар тарихы – бұл өткен ұрпақтың мол тәжiрибесi, онсыз қазiргi саяси өмірдің бiрде-бiр манызды мәселесі шешіле алмайды. Бұл тәжiрибе қазiргi кезен үшін өзек жардылығын жоймаған көптеген бірегей шешiмдерден тұрады, ғалымдар мен практиктерге өз зерттеулерiн өткен практикамен салыстыруға, өткенде табылған бiрегей жаналыктармен салыстыруға мүмкіндік береді. Екінші ден, саяси идеялар ұзақ эволюциядан өтіп, сонын барысында кейбiр зан дылыктар көрінеді: саяси идеялардың дамуы тарихтың әртүрлі кезендегi қоғамның қажеттiлiктерін және даму деңгейін жалпы көрсете алды; билiк эволюциясы, мемлекет пен адамның өзара қатынасы саяси талдаудың негiзгi бағыты болып табылды саяси идеяларды дамуы жалпы пробле малардан жеке мәселеге, мемлекеттен адамға карай жүрдi; адамнын құқығы мен бостандығы мәселесiнiн бiрте-бірте басымдығы артты; саяси идеялар саяси практикаға арка сүйеп барынша шынайылана түсті, саяси ғылым мен саяси ақиқаттың тiкелей өзара әрекеті пайда болды. Саяси ғылым бүгiнгi күнi тез және табысты түрде дамып келеді. ХХІ ғасыр тоғысында саясаттану аса манызды зерттеу ғылымдарынын бiрiне айналды. жүктеу/скачать 165,52 Kb. Достарыңызбен бөлісу: