1. Мемлекет және оның негізгі белгілері және атқаратын қызметі
Қазақстан Республикасындағы сайлау жүйесi
жүктеу/скачать 165,52 Kb.
|
| Қазақстан Республикасындағы сайлау жүйесi. Заң шығарушы (өкілді) мемлекеттік органдарды сайлауда екі сайлау жүйесі қолданылады. Олар – тепе-тең және мажоритарлық жүйелер. Олардың белгілі бір үйлесімі негізінде дауыс берудің аралас жүйесі қалыптасады.Қазақстанда қазіргі кезде Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжіліс» 107 депутаттан тұрады. Парламенті Мәжілісінің 98 депутатын сайлауда тепе-тең сайлау жүйесі қолданылады. Мәжілістің 9 депутатын Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлайды.Тепе-тең жүйе бойынша сайлау партиялық тізімдер үшін дауыс беру дегенді білдіреді. Тепе-тең сайлау жүйесінің негізгі мақсаты көппартиялық жағдайында партиялардың тепе-тең өкілдігін қамтамасыз ету болып табылады. Сайлау партиялық тізімдер бойынша жүргізіледі. Парламентке өту үшін партиялар міндетті түрде сайлаушылар дауысының 7% алуы тиіс, бұл заңнамалық кедергі болып табылады.
Қазақстанда сайлауларды және референдумдарды өткізудің ережелері, рәсімдері мен негізгі ұстанымдары ең алдымен Қазақстан Республикасының Конституциясымен, «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Конституциялық заңмен, Қазақстан Республикасының «Республикалық референдум туралы» Конституциялық заңымен, сондай-ақ Орталық сайлау комиссиясының қаулыларымен белгіленеді.Қазақстан Республикасында сайлау азаматтардың өзінің сайлау және сайлану құқығын еркін жүзеге асыруына негізделген. Бұл ретте Президентті, Парламент Мәжілісі мен мәслихаттар депутаттарын, сондай-ақ жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерін сайлау жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы жүзеге асырылады. Республика Парламеті Сенатының депутаттарын сайлау жанама сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы жүргізіледі.Республика азаматтарының сайлауға қатысуы ерікті болып табылады. Азаматтарды сайлауға қатысуға немесе қатыспауға мәжібүрлеуге, сондай-ақ оның ерік білдіруін шектеуге ешкімнің құқығы жоқ .26. Саясаттану ғылым және оқу пәні ретінде, объектісі,парадигмалары.Қоғам тұралы бiлiм дамуының әр түрлi кезендерiнде саяси iлiмдi зерттеуге Платон, Аристотель, әл-Фараби, Н. Макиавелли. Т. Гоббс, Дж. Локк,Монтескье, Т. Пейн, Т. Джефферсон, А. Токвилль және өткен дәуірлердің т.б. ойшылдары зор үлестерін қосты. Саяси ойдың дамуында К. Маркс пен В. И. Ленин де маңызды орын алады. Сонымен бiрге, саясаттанудың қазiргi кездегi зерттелуiне М. Вебердiң. К. Луйистің, Г. Монтескьенің, . А. Финифтердің еңбектері және т.б. көзқарастар жүйесi елеулі ықпал жасады. Қазiргi кезде дүние жүзінде саясаттанудың ғылыми обьектiсi ретiнде зерттеу iсiнде оның түрлі тәсілдері мен әдiстерiн, жолдары мен түрлерiн iздеу белсенді түрде жүргiзiлiп жатыр.Саясаттанудың көтерген идеялары мен қағидалары жалпы аадамзаттқ қүндылықтардың саяси ой арқылы қол жеткізген ортақ табысы болып табылады және олар кең түрде қолданылатын иинтернационалдық атауларда кезiгiп отырады. .Саясаттанудың ен басты зерттеу объектісі – қоғамның саяси жүйесi мен оның негiзгi буыны – мемлекет. Сонымен қатар, қоғамның тұтастай алғандағы саяси өмiрi де саясаттанудың обьектiсiне жатады. Бұл жерде неғұрлым күрделi де маныздысы – саясаттану пәнi туралы мәселе. Осы ған орай саясаттану пәні туралы ғылыми әдебиеттердегi пайымдауларда әлi күнге дейiн тиянақты пiкiрлер қалыптаспаған айта кеткен жөн. Саясаттану пәнiнiн әр турлi саяси мектептер, бағыттар және әр түрлі зерттеушілер тарапынан әр қилы сипатталатындығы да соңдықтан.Бүгiнде негiзiнен екi түрлі ынғайдағы бағыт айкындалып отыр. Онын біріншісі – саясаттану пәнін мемлекетпен немесе саяси билікпен, сондай-ак, саяси партиялармен және ұйымдармен тікелей байланыстыра қарастырып, анықтайтын тар көлемді түсiнiк. Екiншiсi – саясаттану ға күллі саяси мәселелердi, саясат туралы кез келген ғылыми бiлiмдi ғана емес. Сонымен бірге, саясатпен шектес кейбiр күрделі мәселелердi де бірге қарастыратын кең көлемдегі түсінік.Мiне, осыған байланысты саясаттану нені зерттейді?» деген заңды сұрақ туындайды. Бұл сұраққа саясаттану ғылымының «politike- де ген грек сөзінен шыққан атауына сүйене отырып, жауап беруге болады. -Politike» деген сөз – мемлекеттiк, я болмаса қоғамдық iстер, мемлекеттi басқару өнері » және «logos-iлiм дегенді білдіреді, яғни, екеуiн сөзбе сөз қосып айтқанда,ғылым немесе саясат туралы iлiм болып шығады.Демек, саясаттану өзіндік ерекшелігі бар пән дегенiмiз қисынға келеді. . Мысалға, саяси билік мәселесін алсақ, оның мазмұны өте бай. Конституциялық құқық саласына енбей-ақ, яғни, саяси билiктiн мәнi мен құрылымдарын, оның зандылығын тану, билiк субьектiлерi, топтық және жеке түрдегi жетек шiлiк, көсемшiлiк пен демократия, билiк феноменi ретiндегi зорлау мен күштеу, авторитарлқ, үлгі-өнегелiк пен құқықтық құндылықтар аясын дағы билiк – мiне, бұлардың ешқайсысымен де заң ғылымдары шұғылданбайды, себебi, бұл оның негiзгi пәнi емес..саясаттану әр түрлі қоғамдық саяси жүйелердің қозғалысы мен қызметінің ерекшелiктерiн, олардың өзiн-өзi қамтамасыз ету сипаттамалары мен динамикалық тұрақтылығын қамтамасыз ететін жағдайларды, саяси дағдарыстар мен әлеуметтік қақтығыстар себептерін, барысын және рөлiн, оларды реттеудiн iс жузiндегi тәжiрибесiн зерттейді. Яғни оның (саясаттанудың) мiндетi саяси процестердің қатысушылары мен байқаушыларына мүмкiндiгiнше саяси өмiр туралы жалпы ұғым мен ұпайы, дәлелді де дәйектi бiлiм беру болып табылады.Демек, саясаттану пәні әр түрлі тұрпаттағы саяси жүйелердiң құрылымдары мен ққызметінің ерекшелiктерiн зерттейдi, саяси өмір жөнiнде білім бередi және бұл бiлiмдi саяси қимыл жөнiнде қабылданған шешімдердің бiршама қатесіз де тиiмдi құралдарының бірі есебiнде қарастырады. Дегенмен, адамдарға белгілі бір саяси, иидеологиялқ немесе ққұндылықты тануды ұсыну жағы саясаттанудың мiндетiне кiрмейді. Бұл – әрбір азаматтың, ұйымның, партияның жеке өз iсi. Бiрақ саясаттану белгiлi бiр сотқа, осыған сәйкес жағдайларға қажеттi саяси ттандаудың түрлерi мен қалыптарын, шешiмдерi мен қимыл әрекеттерін көрсетіп, қателіктерден сақтандырады, дер кезiнде ұнамды және ұнамсыз жақтарға, ең бастысы, саяси шешiмдер мен ойластырылған саяси әрекеттің ықтимал зардапта рына назар аударта алады.Саясаттану саясаттагы тиiмдi, сондай-ақ, дұрыс қарастырылмайтын факторларды да талдайды. Саяси талдаулар, атап айтқанда, казіргі кезде саясатта қандай нақтылы мақсаттарға қол жеткізуге болатынын, алға қойылған мақсаттарға сәйкес қандай қимыл әрекеттердің дәл келетінін, белгiлi бiр саяси қадамдардың ойда жоқ ыктимал зардаптарға соқтыру мүмкiндiгi туралы сұрақтарға жауап бере алады., Яғни, саясаттану бұл айтылғандардын бәрiнiн саяси институттар мен процестерге қайшылықты ықпалы барын зерттейді.Саяси талдаулар мен ұсыныстар нәтижелерiнiн ғылыми нақтылығы әр түрлі саяси жүйелер көзқарастарының түрлi кезеңдерiнде әрқалай болып шығатындығы – табиғи нәрсе. Егер, тұтастай алғанда, саясаттанушылар белгiлi бiр жүйенің қызметiнен жалпы және өзіндік ерекше факторларды көбірек ашып, нақты өмiрдi ең жоғары дәрежеде және обьективтi турде көрсететiн қоғамдық құрал жасақтай алатын болса, онда мұндай ғылыми нақтылық та басым болады.Сайып келгенде, саясаттануды ғылым ретінде көп деңгейлі салыстырмалы талдаусыз ойга алуға да болмайды. Дәл осындай талдаулар ғана белгiлi бiр шетелдік, әлемдік ттәжірибенң принципті мүмкiндiктерi мен олар ды колданудын шегi туралы сұраққа азды-көптi сенiмдi жауап бере алады.Сонымен, саясаттану пен адамдардың саяси мудделерi мен көзқарастарының және қарым-қатынастарының пайда болуы мен олардың бірте бірте жетiлуiнiң; саяси билiктiң қалыптасу, даму және өзгеру жолдары ның; саясат пен саяси қызметтiн, саяси процесс дамуынын обьективтiк зандылыктары болып табылады. Саясаттану пәнінің күрделілігін, көпқырлылығы мен көп денгейлігін болуы көбінесе оның құрылымымен де тығыз байланысты.Игерiлуге тиiс бiлiмдердiн ортақтығы денгейi бойынша саясаттану жалпы Және жеке болып бөлiне алады. Ал, өзiнiң сипатына қарай саяси бiлiм теориялык жане тәжiрибелiк бiлiм салаларына тарамдалуы мүмкін. Саясаттанымдық зерттеулер өөздерiнің максаты мен мiндеттерiне, бағытына қарай iргелi және колданбалы зерттеулер саласына да бөлiнедi. Саясаттану-сөздің тiкелей мағынасында алғанда жалпы байланыстық (интеграциялык) ғылым, саяси процестер мен құбылыстар жөнiндегi бiлiмдердiң жиынтығы, сондай-ак, қоғамның саяси өмiрiнiн жалпы принциптері мен зандылыктары және оолардың өзіндік ерекше көрiнiстерi туралы, қоғамдық прогресс жүйесіндегі саясат ссубъектiлерiнң қызметінде оларды жузеге асыру жолдары, турлерi және әдістері туралы ғылым. жүктеу/скачать 165,52 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|