1. Мемлекет және оның негізгі белгілері және атқаратын қызметі
Орта ғасырдағы саяси идеялар (Августин, Аквинский, Әл-Фараби)
жүктеу/скачать 165,52 Kb.
|
| 40. Орта ғасырдағы саяси идеялар (Августин, Аквинский, Әл-Фараби).
Арыс пен Сырдария өзендерi тогысатын жерде орналаскан Фараб (Отырар) каласында туган Әбу Нәсір Мухаммед әл-Фараби (870-950) прогрессивті әлеуметтік-саяси ойдын жаркын бiлдiрушiсi болды. Әл-Фараби саяси мәнi бойынша адамзат қогамынын бiр-бiрiнен ерекшелену мүмкiндiгін түсiндi. Олардын арасында толық және толық емесі де бар. Толық қоғамның ұлы, орта және шағын делiнетiн үш түрi белгiлi. Ұлы қоғам - -бұл жер бетінде туратын барлык адамдар қауым дастығынын жиынтығы », орта қоғам – бұл бiр ғана халыктан тұратын қоғам, шағын қоғам – бұл халык туратын, белгiлi бiр жердiн бөлігінде орналаскан Қаланың тұрғындарының тұратын коғам.Толык емес коғам бул ауылдын тургындарынан, кварталлы мекен дейтiндерден, кайсыбір көшеде, бiр уйде өмір сүретіндерден құралған қоғам.Әл-Фараби өзінін саяси теорияларында дәуiрдiн өткір мәселелерiн, ен алдымен мемлекеттiн қоғамға қатынасы мәселесін көтердi және шешті. Алами игiлiктi тарату, әл-әл-Фарабидің пiкiрiне сәйкес, ен бастысы жасампазлык бастауларға негiзделген ракымшыл мемлекеттiн болуына байланысты. Ракымшыл мемлекетте, әл-Фарабидін пiкiрiне сәйкес, ел басы – басшы болады, онын карамағында феодалдык иерархиялык баспалдакта тұрған әр түрлі мүшелері болады. Бұл мемлекетте адамдардын тенсiздiгi орнай ды, олар қоғамда әр түрлi орынды иеленедi. Әл-Фараби қоғамдағы адам дардың арасындағы тек тенсiздiктi көрiп қана қойған жок, сонымен қатар оны сынады. Осымен байланысты оқыған ел басы – басшынын көмегiмен ракымшыл мемлекеттегі барлык адамдар, өздерiнiн қоғамдағы орында рынан өз бағытын табуға тиiс деп ойлады, бұл мемлекеттi шыгармашылык ойлауға, танымға және халыққа қамқорлық жасауға қабілеті бар адам дар басқаруы кажет деп пайымдады. Әл-Фараби кеменгер ел билеушінін және дана адамдардын болмауын мемлекет үшін аса қатерлі апат деп есептеді, егерде мемлекет басына әкеліп қоюға болатын дана табылмаса, мемлекет белгiлi бiр уакыттан кейiн сөзсiз жойылады. Әл-Фараби ракымшыл мемлекеттiн пайда болуы ең алдымен онын басшысына байланысты деп оған шынайы сендi, ол қабілетті , саналы, ерікжiгерлi, Ғылымды суйетін болуы тиiс. Ракымшыл мемлекеттiн басшысы, онын пікірінше, табиғатынан өзiнiн айтатындарын жаксы түсiнiп, бәрін көре білетін болуы тиіс, айтушынын айтылган пікірі мен ісін жағдайына сәйкес пайымдауы керек; калай тусiнгенiн, нені көргенiн, естігенін бәрін жадында жаксы сактауы кажет, булардын ешкайсысын умытпауы керек; кайсыбір нәрсенiн кішкентай белгілерін байкап, ол белгілердiн неге ба гыттайтынын тез кагып алатындай кырагы және көреген акылы болуы кажет: окуга және танымға сүйіспеншiлiгi бар, оған тез жететiн, окудан ешбiр шаршамайтын болуы тиiс: шындыкты және онын жактаушыларын суйетін, өтірікті және оган жугiнетiндердi жек керетін болуы керек: …. Әділетті болуы керек, бiрак кыныр болмауы керек, әділеттілік алдында бірбет кейлік көрсетпеуi және касарыспауы кажет, бiрак кез келген әділетсіздік пен опасыздык алдында мүлдем бас имейтiндей болуы тиiс; ол кажеттi деп санаған нәрсенi жүзеге асыруда табандылык корсетуi тиiс және мундайда батыл болуы тиiс, коркуды және кажырсыздыкты бiлмеуi керек.Бұл идеялардын жүзеге асуына кедергі жасағандардын бәрiн ал-Фа раби сынга алды. Ол ғылыми Философиялык және әлеуметтік-саяси білімдерді бағаламайтын, мәдениетсiздiк, байлыкка ашкөздік, сараңдық жене зорлық -зомбылық үстем еткен мемлекет мейлінше аз дамиды деп айтты. Ойшыл адамдардын сарандыгы мен жырткыштыгына негізделген мемлекет құрып, өздерiнiн ашкөздiгiмен қоғамның рухани, әлеуметтік-саяси күштерiн кирататын феодалдык билеушiлердiн деспотизмiне карсы шыкты. Мундай мемлекет, онын пiкiрiнше, білімсіз мәдениетсiз, ракымсыз адамдардын зорлык-зомбылынының көмегімен баскарылады. жүктеу/скачать 165,52 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|