1. Орталық нерв жүйесі құрылымының жалпы жоспары, құрылымы, бөлімдері және маңызы мен қызметтері 1
жүктеу/скачать 1,44 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 18. Жарық әсерінен торлы қабық рецепторларындағы фотохимиялық процестер. Торлы қабықтың биполярлы және ганглионды жасушаларының қызметі.
- Фотохимиялық реакция
| Торлы қабықтың фоторецепторлары. Фоторецепторлы
нейрондар: таяқша мен колба тәрізді болып жіктеледі.Таяқша нейрондар- ымырт (кешкі) кезіндегі рецепторлары болса, ал колба тәрізді түрлері күндізгі мезгілдің рецепторлары болып табылады. Құрылысы жағынан фоторецепторлы нейрондардың пішіні цилиндр тәрізді, бірнеше бөліктері болатын; дистальді-сыртқы сегметінде фооторецепторлы мембраналары болады. Бұл мембраналар жарықты қабылдап, тітіркенеді.Сыртқы сегмент байланыстырушы цилий деп аталатын бөлігімен ішкі сегментпен байланысады. Ішкі сегментте көптеген митохондриялар, полисомалар, Гольджи комплекс т.б. болады.Бұл сегментінде белок синтезі өтеді.Нейронның проксимальды денесінен бір аксон шығып биполярлы, горизонтальды нейрондардың дендриттерімен синапс түзеді. Фоторецепторлы нейрондардың сыртқы сегментінде мыңға жуық жалпақ қапшық түріндегі-дискілері болады. Фоторецепторлы мұндай дискілер таяқша нейрондарда плазматикалық мембранадан бөлек орналасқан. Тұйық дискілердің параметрі 15нм (қалыңдығы), ені-1 нм;әрбір дискінің арасындағы кеңістіктері—15 нм-дей. Таяқша нейрондардың құрамындағы родопсин—опсин белогі мен «А» витамині ретинальдан тұрады. Ал адамда колба тәрізді нейрондардың саны 6-7 млн. Бұлар 31 заттың күндізгі кездегі түсін анықтайды. Құрамындағы пигмент иодопсин жарықта белок пен ретинальға ыдырайды. 18. Жарық әсерінен торлы қабық рецепторларындағы фотохимиялық процестер. Торлы қабықтың биполярлы және ганглионды жасушаларының қызметі. Көздің торлы қабығына жарық әсерінен таяқшалар мен конустардың сыртқы сегменттерінде орналасқан пигменттерде химиялық өзгерістер жүреді. Фотохимиялық реакция нәтижесінде ретинальды фоторецепторлар қозады. Торлы қабықтағы фотохимиялық процестер өте үнемді түрде жүреді, яғни өте қатты жарыққа ұшыраған кезде таяқшаларда болатын родопсиннің кішкене бөлігі ғана бөлінеді. Сонымен, Уалдтың айтуы бойынша, қарқындылығы 100 лк жарыққа түскенде, 5 секундтан кейін әр таяқшада бар осы заттың 18 миллион молекуласының тек 1200 молекуласы көрнекі күлгін түсті болады, яғни шамамен родопсиннің 0,005% ыдырайды. Родопсинмен жарықтың жұтылуы және оның бөлінуі оған әсер ететін жарық сәулелерінің толқын ұзындығына байланысты әр түрлі болады. Адамның торлы қабығынан алынған Родопсин спектрдің жасыл бөлігінде жатқан, толқын ұзындығы шамамен 500 мм к жарық сәулелерінің әсерінен максималды сіңіруді көрсетеді. Дәл осы сәулелер қараңғыда жарқын болып көрінеді. Родопсиннің әр түрлі толқын ұзындықтағы жарық әсерінен жұтылу және түс өзгеру қисығын қараңғыда жарықтың жарықтылығын субъективті бағалау қисығымен салыстыру олардың толық сәйкес келуін анықтайды. Торлы қабықтың рецепторлы жасушаларында - жарыққа сезімтал пигменттер (ақуыздың күрделі заттары) – хромопротеидтер болады, олар жарықта түсін өзгертеді. Сыртқы сегменттердің қабығындағы өзектерде родопсин, конустарда йодопсин бар. Олардың сіңіру максимумы әр түрлі спектрлік аймақтарда болатындығымен ерекшеленеді: таяқша тәрізді - 500 нм аймақта; колба тәрізді (3 түрі, визуалды пигменттердің 3 түрі болғандықтан) - спектрдің көк бөлігінде (430-470 нм); жасыл түсте (500-530 млн.); қызыл түсте (620-750 м). Қараңғыда - пигменттердің ресинтезі (энергияны сіңірумен) жүреді. Йодопсиннің қалпына келуі родопсинге қарағанда 530 есе жылдам. Тұрақты және біркелкі жарықтандыру кезінде пигменттердің ыдырау жылдамдығы мен қайта синтезделуі арасында тепе-теңдік болады. жүктеу/скачать 1,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|