1. Сүйектердің құрылысы,жіктелуі
-сұрақ Мидың медиалді және базалді беттерінің жүлгелері мен қатпарлары
жүктеу/скачать 289,1 Kb.
|
| 107-сұрақ
Мидың медиалді және базалді беттерінің жүлгелері мен қатпарлары Ми сыңарларының беті эртүрлі тереңдіктегі жэне үзындықтағы ми жүлгелерімен ,sulci cerebri, жабылған, жүлгелер арасында эртүрлі көлемді ми катпарлары, gyri cerebri, жатады. Мидын жүлгелері мен катпарлары мидын торлы жэне жүмсак қабықтарын алып тастаған соң жақсы көрінедi. Маңдай үлесін төбе үлесінен терең орталык жүлге, sulcus centralis, бөліп түрады. Ол ми сыңарының медиалді бетінен басталып, жоғарғы-бүйір бетке өтеді, бағыты кішкене киғаш, арттан алға, мидың латералді жүлгесіне сэл жетпейді. Орталық жүлгеге параллель орталық алды катпары, gyrus precentralis, жатады, бірак ол ми сыңарының медиалді бетіне жетпейді. Оны алдынан орталықалды жүлге, sulcus precentralis, ал артынан-орталык жүлге, sulсus centralis, коршайды. Жоғарғы жэне төменгі маңдай жүлгелері, sulci frontales superior et inferior, орталықалды жүлгеден алға бағытталып маңдай үлесін жоғарғы маңдай үлесіне, gyrus frontalis superior, ол жоғарғы маңдай жүлгесінің үстінде жатып, ми сыңарының медиалді бетіне дейін жетеді; ортаңғы маңдай үлесіне, gyrus frontalis media, оны жоғарғы жэне ортаңғы маңдай жүлгелері шектейді; оның алдыңғы бөлімінде жоғарғы жэне төменгі бөліктерді,superior et pars inferior, ажыратады: төменгі маңдай үлесіне, gyrus frontalis inferior, төменгі маңдай және мидың латералді жүлгелерінің арасында жатады. Латералді жүлге, sulcus lateralis (сильвий, BNA), самай үлесін маңдай жэне төбе үлестерінен бөліп түратын мидың ең терең жүлгесі. Ол ми сыңарынын латералді бетіне жоғарыдан төмен жэне алға бағытталады. Төбе үлесі, lobus parietalis, маңдай үлесінен шектейтін орталык жүлгенің артында жатады . Төбе үлесін самай үлестен мидың латералді жүлгесі, шүйде үлестен толық емес төбе-шүйде жүлгесі, sulcus parietooccipitalis, шектейді. Орталықалды қатпарға сэйкес орталык жүлге артында орталықарты қатпары, gyrus postcentralis, өтеді. Оның артында мидың бойлык саңылауында параллель, төбеішіндегі жүлге, sulcus intraparietalis, өтеді. Ол төбе үлесінің жогарғы бөлімін екі: төбеішіндегі жүлгеден жоғары орналасатын жоғарғы төбе бөлшегіне, lobulus parietalis superior, жэне төбе ішіндегі жүлгеден төмен орналасатын төменгі төбе бөлшегіне, lobulus parietalis inferior, бөледі. Төменгі төбе үлесшенің төменгі бөлімдерін екі үлкен қатпар; біріншісі - жиек үстіндегі катпар, gyrus supramarginalis,латералді жүлгенің артқы бөлімінде орналасады, жэне жоғаргы самай жүлгесінетірелетін бұрыштык қатпар, gyrus angularis,қүрайды. Шүйде үлесі, lobus occipitalis, мидың жоғарғы — латералді бетінде төбе, самай үлестерінен бөліп түратын шекара жок, тек медиалді бетіндегі төбе-шүйде жүлгесі, sulcus parietooccipitalis, оны көршілес төбе үлесінен бөледі. Аталған шүйде үлесіндегі үш бетінде сырткы (латералді) - шығыңқы, ішкі (медиалді) жалпак жэне мишық шатырында орналасатын төменгі (негізгі) - кысыңқы, бірнеше катар жүлгелері жэне катпарлары бар. Шүйде үлесінің жүлгелері мен катпарлары түрақсыз, екі ми сыңарында әркелкі. Бірнеше жоғарғы шүйде жүлгелерін, sulcioccipitales superiores, жэне жоғарғы шүйде қатпарларын, gyri occipitales superiores,ажыратады. Ен ipi жүлгелер мен қатпарлар. Көлденең шүйде жүлгесі, sulcus occipitalis transversus, кейде төбеішіндегі жүлгенің арткы шетінің жалғасы болып саналады. Латералді шүйде жүлгелері, sulci occipitales laterales, шүйде үлесінің латералді-төменгі бетін бірнеше катар латералді шүйде катпарларына, gyri occipitales laterales, бөледі. Самай үлесінде, lobus temporalis ,жүлгелер мен қатпарларды ажыратады. Латералді бетіндегі екі жүлге - жоғарғы самай жүлгесі, sulcus temporalis superior,жэне ортаңғы самай жүлгесі, sulcus temporalis media, самай үлесін үш катпарға: бірінші, екінші және үшінші немесе сэйкес жоғарғы, ортаңғы, төменгі самай катпарлары, gyri temporales superior, medius, inferior. Латералді бетіндегі төменгі самай қатпары самай үлесінің негізгі бетіне өтеді, оны қысқа жэне ұсақ төменгі самай жүлгесі, sulсus temporalis inferior, шектейді. Аталмыш жүлгеден медиалді латералді шүйде-самай катпары, gyrus occipitotemporal is lateralis, ал одан ішке - жанама жүлге, sulcus collateralis,орналасады. Маңдай үлесінің көзүялық беті, facies orbitalis lobi frontalis , маңдай үлесінің төменгі негізгі бетінен, медиалді жиектен иіс сезу жүлгесі, sulcus olfactorius, алга бағытталады, жүлгеде иіс сезу буылтығы, bulbus olfactorius, жатады,кейін иіс сезу жолына, tractus olfactorius,жалгасады. Иіс сезу жүлгесі иіс сезу буылтыгынын алдыңгы шетінен кішкене алга шыгып түрады, арткы бөліктерімен иіс сезу үш бүрышының, trigonum olfactorium, дорсалді бетінде орналасатын иіс сезу төмпешігін, tuberculum olfactorium, қоршайды. Иіс сезу жүлгесінен ішке, иіс сезу жүлгесі мен ми сыңарының медиалді жиегі арасында тік қатпар, gyrus rectus, жатады, оның артқы бөлімдері алдыңгы тесіктелген затка жетеді тыскары маңдай үлесінің көзұялык бетінін калган латералді бөлігі жатады. Ол кесілген қысқа көзүялық жүлгелермен, sulci orbitales, бірнеше ұсак көзүялық қатпарларга, gyri orbitales, бөлінеді. 108 сурак Ми сапарларының қыртысы (cortex cerebri) калыңдыгы 2-4 мм сұр заттан тұратын ми жапқышы. Ми қыртысы 6 қабаттан түрады. Әрбір қабатта жүйке жасушаларының бірнеше түрі бар. Олардың пішіні, көлемі орналасуы өзгеше. Ми қыртысында орта есеппен 4 млрд жуық жүйке жасушалары бар. Ми қыртысы жасушаларының өсінділері 3 түрлі болады: 1. Афференттік немесе сенсорлық 2. Эфференттік нейрондар. 3. Ассоциативтік немесе аралық нейрондар Афференттік нейрондар – орталыққа “тебуші" өткізгіш жүйке жолды талшықтары, ассоциативтік немесе аралық жүйке жасушалары ми сыңарларының бөліктерін бір-бірімен жалғайды. Эфференттік жүйке талшықтары – бас ми мен жүлынның ядро жасушаларының орталықтан тебуші" аксондары. Бас мидің атқаратын қызметіне тән орталықтар белгілі бір аймақтарда орналаскан. Бүлар - сенсорлық (сезім), моторлық (қимыл) және оларды бір-бірімен байланыстыратын ассоциативтік аімактар. Ми сынуарларының сенсорлық (сезім) аймагы төбе (билігінің орталык катарында орналасқан. Тері рецепторларынан тіркенде осы орталыққа, ал оң қолдың терісінен тітіркеніс сол жақтағы ми сыңарының орталық артқы қатпарына беріледі. Бул аймакка бүлшық ет-буын сезу рецепторлерінің тітіркенісі беріледі. Егер арткы ми сыңарларының төбе бөлігінің орталық катары ѕікамланатын болса, дененіс карама-қарсы бөлігінде теріден тітіркенiстiн кабылдануы бұзылады. Ми сыңарларының артқы орталык катпарлары екі жақты зақымданса, онда тері сезу кабілетін жоғалтады Көру аймағы. Ми сытарларының шүйде бөлігінде орналаскан. Клі тор кабыгына ільгоr Trrіркеніс аралык мидың шеткі поелі денесі арқылы от ми сыңарларының шүйде бөлігіне береді. гер мн сырларыі шүйде бөлiri акымданса "кыртыстык сокыр" туындайды. Есту аймағы. Ми сапарларының самай бөліrіnіt орталығында жатыр. Ішкі кулактан басталған тітіркеніс ішкі тізелі денеден және аралык миығы кыттыс асты орталықтарынаil onim самай болігіне келеді, Дәм селу орталығы ми сынарларының орталык кыртысына томенги болигинде. Бүл аймак акымданада дәмді сезу бүзылады. Қимылдық (моторлык аймак ми сыңарларының мандай бөлігінде орталық сай алды қатарында. Бұл аймақ тітіркенгенде дененің карсы бөлігіндегі бұлшық еттер жиырылады. Осы аймақтың жоғарғы бөлігінде аяқ, ортадағы - түлға, төменінде - бас, бет, мойын бұлшық еттерінің орталығы орналасқан. Бұл аймақ зақымданғанда адам сал болады. Сөйлеу аймағы ми қыртысының көп бөлігін қамтиды. Ми сынараларының маңдай бөлігінің төменгі қатпарында сөйлеудің қимыл орталығы бар. Егер бұл аймақ зақымданса сөздің пайда болуына қатынасатын мүшелердің қимыл сәйкестігі бүзылып, адам сөзді кұрап айта алмайды. Ми сыңарларының самай бөлігінде жоғарғы қатпарының артында сөзді есту аймағы түр. Ми қабықтары: сыртқы қатты қабық: 2 - ортадағы, торлы; 3 - ішкі тамырлы қабықтар, Сыртқы, қатты қабық (dura mater) ми сауытының ішкі жағындағы сүйек жабындысы. Қатты кабықтан ми бөліктерінің саңлаулары мен сайларына кірігі түратын өсінділер шығады. Ол өсінділерге үлкен орақша, мишықтың орақша өсінділері және мишық сатыры мен "түрік ерінің" пердесі (диафрагмасы) кіреді. Үлкен орақша өсінді катты қабықтың ми сыңарларының ортасындағы саңлауында пайда болған, мишык жарты шарларының аралығындағы саңлау өсіндісіне кіруінен мишықтың орақша өсінділері пайда болады. Мишықтың шатыры - мишықты ми сыңарларының шүйде бөлігінен бөліп тұрады. Түрік ерiнiң" диафрагмасы түрік ерінің алды мен артының аралығында керіліп жатады. Оның астындағы "түрік ерінің" ойығында гипофиз безі бар. Қатты қабықша, ми сыңарларының арасындағы саңлау, мидың сайларының аралығындағы өсінділер екі жапыраққа бөлініп, түтікше веналық қуыстар пайда болады. Бұл қуыстарда мидан келген вена қаны болады. Қуыстардың бір ерекшелігі вена қан тамырларына үқсап басылып қалмай, қанның ағып шығуы үшін қолайлы жағдай туғызады. Мидың қатты қабатының орақша өсіндісін бойлап, көлденең қуыс қосылады. Төменгі орақша қуыс, орақша өсіндінің төменгі жағымен етіп тік қуысқа қосылады. Тік қуыс пен көлденең қуыс қосылады. Жоғарғы орақша қуыс, мидың қатты қабатының орақша өсіндісін бойлап тік қуыс арқылы, төменгі орақша қуысқа қосылады. Қойнау қуысы (пещеристый синус) - түрік ер- тоқымының айналасында орналасқан, кима куыспен қосылады. Көлденең қуыс - мишық жапқышының артқы жағында, шүйде сүйегінің көлденең сайынан өтіп, қима қуысына қосылады. Қима қуысы самай сүйегінің аттас сайымен жүріп отырып мойынтүрық тесігіне келгенде ішкі мойынтүрық венасы түрінде Ми сауытынан шығады. Вена қаны эмиссар веналар арқылы ми сауытының тесіктерінен шығады. Ми сауытының торлы қабығы. Мидың ортадағы қабықшасы. Бүл қабықша мен тамырлы қабықшаның аралығында қуыстар бар. Қуыстардың мишық пен сопақша мидың ми аяқшаларының аралығындағы бөлігі кеңдеу болып келеді. Қуыстарда жүлын-ми сүйықтығы бар қуыстар тесіктер арқылы ми қарыншаларымен қатынасады. Тамырлы қабық миға тыгыз жанасып түратын ішкі қабық. Тамырлы қабықша ми сайларына терең еніп, оның бөліктерін кан тамырымен қоректендіріп тұрады. Тамырлы қабықшадан ми карыншаларының ішіндегі торлар, тамырлы өрімдер пайда болады. Олар жулын-ми сүйықтығын шығарып т жүктеу/скачать 289,1 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|