1. Сүйектердің құрылысы,жіктелуі
Комиссуралді және ассоциативті талшықтар туралы түсінік. Сүйелді дене, күмбез,алдыңғы дәнекер, ішкі капсула: құрылысы, функционалді маңызы
жүктеу/скачать 289,1 Kb.
|
| 109.Комиссуралді және ассоциативті талшықтар туралы түсінік. Сүйелді дене, күмбез,алдыңғы дәнекер, ішкі капсула: құрылысы, функционалді маңызы.
Сүйелді дене corpus collosum –кішкене жалпайған және ұзартылған пішінді,ұзындығы7-9см,ақ түсті құрылым.Ми сыңарларын ақ затпен байланыстырғаннан кейін ми сыңарларының жаңа бөлімдерінің дәнекері commissura neopalli болып саналады.Сүйелді дене бойлық жүлгеде терең орналасқан.Сүйелді дененің бөлімдерін ажыратамыз: Алдыңғы бөлімі -төмен және артқа бұрылып,сүйелді дене тізесін genu corporis callosi түзеді -төменгі бөлігінде сүйелді дене құстұмсығына rostum corporis callosi жалғасады -соңғысы жіңішке құстұмсық табақшаға lamina rostalis жалғасады -алдынан шекаралық табақшаға lamina terminalis өтеді Ортаңғы бөлігі сүйелді дене сабауы truncus corporis callosi бойлық бағытта шығыңқы түзіп,мидың үлкен дәнекерінің ұзын бөлігі болып саналады. Артқы бөлігі -сүйелді дене буылтығы splenium corporis callosi -мидың жоғарғы қосалқысы epiphysis cerebri -төбе табақшасының lamina tecti үстілерінен салбырап тұрады. Сүйелді дене жоғарғы бетінде сұр заттың жіңішке сұр жамылғысы indusium griseum corporis callosi ,олар бойлық бағытта жүріп,4 буылтық түзеді.Екі медиалды бойлық жолақ және латеральды бойлық жолақ ажыратылады. Ми күмбезі-бойлық талшықтардан құралған өте иірімді тартпа.Топографисы:күмбез денесін corpus fornicis,күмбез аяқшаларын crusa fornicis,күмбез бағаналарын columnae fornicis ажыратамыз. Кұмбез денесі –ортаңғы бөлік пен сүйелді дене астында жатады,пішіні-үш жақты призма тәрізді. -алдыңғы беті мөлдір қалқанына septum pelliucidum тұтасады -латеральды жиегінде бүйір арыншаларынң өрімі plexus chorioideus ventruiculi lateralis .Ол күмбез таспасын түзеді. -төмен қарған латеральды беті көз төмпесіне thalami optici -жоғарғы беті 3-ші қарыншаның тамырлы қабықшасына tela choroidea tertii -артқы бөлігі күмбездің оң және сол аяқшаларына crusa fornicis жалғасады. 110.Иіс сезу миы, оның орталық және шеттік бөлімдері, филогенезі.Соңғы мидың базальді ядролары . Стриопаллидарлық және лимбикалық жүейе. Иіс сезу миы rhinencephalon – перифериялык жане орталык бөлімдерден турады.Перифериялык бөлімі: bulbus olfactorius-иіс сезу буылтыгы маңдай үлесінің төменгі бетінде орналасады жане оган 15-20 иіс сезу нервілері nervi olfactorii келіп жалгасады. tractus olfactorius иіс сезу жолы –иіс сезу буылтыгынын жалгасы, trigonum olfactorium иіс сезу үшбұрышы –иіс сезу жолынын кеңейген арткы шеті, substantia perforate anterior алдынгы тесіктелген заттек –иіс сезу ушбурышынын артында орналаскан,онын тесіктері аркылы мига кан тамырлары отеди.Орталык бөлімі : gyrus fornicatus –күмбездік қатпар, uncus-ілмек, hippocampus – гиппокамп немесе cornu ammoni Аммонов мүйізі бүйір карыншанын төменгі мүйізінің медиалды кабыргасында орналаскан, gyrus dentatus тісті катпар-гиппокамптын арткы кабыргасында орналаскан. Nuclei basales базальды ядролар- еріксіз ягни автоматттандырылган козгалыстарды камтамасыз етуге катысады жане экстрапирамидалык жүйенің жогаргы бөлімі болып табылады. Құйрықты ядро nucleus caudatus-жасымык тәрізді ядродан жогары жане ортага таман орналаскан.Жасымык тәрізді ядро nucleus lentiformis – құйрықты ядро мен таламустан латералды орналасып олардан ішкі капсула аркылы бөлінген.Шарбақ claustrum –аралшык жане кабык арасындагы жіңішке келген сұр заттек. Стриопаллидалык жүйе – улкен ми жарты шарынын кыртысымен таламустын медиалды ядроларымен tractus corticostriatus et tractus striothalamicus талшыктары аркылы байланысады. Стриопаллидалык жүйе импульстарды бүкіл кыртысасты козгалыс орталыктарына жане экстрапирамидалык жуйенин сегменттік кимыл орталыктарынада жібереді,ал осы орталыктардан нерв импульстары оздерине сайкес өткізгіш жолдары аркылы ми нервтерінің кимыл ядроларына жане жұлыннын алдынгы мүйізінің кимыл ядроларына багытталады. Лимбиялык жуйе-ішкі ағзалардын жане арнайы сезімтал агзалардын жұмысын әс арекетин біріктіріп реттеуді қамтамасыз ететін,мінез құлықтың эмоциялык өңін жане адамнын көңіл күйін білдіретін ми құрылысының құрылымдық бөліктері. Лимбиялык жүйені баскаша висцералык ми депте атайды,лимбиялык жүйенің құрамында көретін сонгы мидын құрылымдары акпараттарды ішкі агзалардан алады жане олардын жұмысын реттеуге катысады.Лимбиялык жүйенің құрылымдары бір-бірімен шенбер түзіп орналасады сол себепті лимбиялык жуйе деп аталган атап айтсак гиппокамп hippocampus, ілмек uncus, гипоталамус, таламус ,белдеулик катпар gyrus cinguli ,белдеу cingulum жане кайтадан гиппокамп бір бірімен циркулярлы байланысып орналасады. 111.Жұлын сұйықтығының өнімі және ағу жолдары, оның функционалді маңызы Ми жұлын сұйықтыгы liquor cerebrospinalis – жұлын мен мидың торлы кабыгынын астындагы spatium subarachnoideum жане катты кабык астындагы кеңістіктерді spatium subdurale сонымен катар мидың барлык карыншаларын жане жұлыннын орталык каналын сонгы цистернага cistern terminalis дейын толтырып жататын сұйықтық. Ми жұлын сұйықтығының түзілуі: ми жулын сұйықытыгынын 70-90% 3ши 4ши жане буйыр эпителийлык кабатымен түзіледі. Ал калган 10-30 % орталык нерв жуйесынын тіндерімен түзіледі жане тамырлы өрімнен сырткары орналасатын эпендимамен бөлінеді.liquor cerebraspinalis құрамы бойынша ішкі құлақтың эндо жане перилимфасы мен көз алмасыны сулы ылгалдылыгына уксас ягни молдир келеди.Ми жулын суйыктыгынын толык алмасуы ягни түзілуі жане агып кетуі улкен адамдарда 5-7 сагат ишинде жузеге асады.Тәулігіне 4-5 рет алмасады.Ми жулын сұйыктыгынын түзілу молшери адамнын кабылдайтын тагамынын құрамына судын кабылдау молшерине жане физиологиялык процестердин белсенділігінін ауыткуына байланысты болады. Ми жұлын сқйықтығының айналысы:түзілген сұйықтық бүйір карыншаны 3ши жане 4ши карыншаларды жұлынынын орталык каналын толтырып,4ши карыншанын тобесинде орналаскан 3 тесик ( бир ортангы foramen Magendi жане екі foramen Luschka ) аркылы мишык ми цистернасына өтіп, одан ми мен жұлыннын торлы қабығынын астындагы барлык кеңістіктерді толтырады.Ми жулын сұйыктыгынын агысын негызынен каудальды багытта бүйыр карыншалардан карыншааралык тесык foramina interventricularia немесе Monroi тесігі аркылы 3ши карыншага одан ортангы мидын су құбырымен 4ши карыншага жулыннын орталык каналына жане 4ши карыншанын тесиктерине кара багытталады да осы тесиктер аркылы ми мен жулынннын торлы кабык астындагы кенистиктерине отип омыртка баганасынын томенги бқлымындеги сонгы цистернага дейын жетеди.Соданн кейын кери багытка жогары жакка карай козгалыс жасайды.Суйыктыктын кери багытта ягни сонгы цистернадан жогары карай бассуйек куысына ауысу уакытты 1 сагат шамасына тен болады жане жогарыдан томен карай ауысуына да осындай уакыт кетеди. Ми жұлын сұйықтығының агып кету жолы: Ми жулын сұйықтығы торлы кабык түйіршіктері glanulationes arachnoidales немесе Пахионов туйыpшыктери glanulationes Pachioni аркылы мидын катты кабыгынын веналык койнауларына сүзілу жолымен отип отырады жане ішінара ми кабыктары жуйесыне отеди.Ми жулын суйыктыгын тузетин құрылымынын суйыктыкка кейбир заттектерди откизбей калатын касиетынын болатындыгы онын бул касиетын гемато-энцефалык тоскауыл деп атайды ягни миды зиянды асерлерден коргауда улкен манызга ие. 112.Аралық ми, бөлімдері, таламус аймағы: бөлімдері, қызметі. Аралық ми diencephalon-алдынгы ми көпірінің prosencephalon арткы бөлімінен дамиды.Аралык миды екі аймакка бөлемиз:көз төмпесі миы talamencephalon жане таламус асты hypothalamus s.region subthalamus.Әр аймакты бөлімдерге бөлеміз. Тalamencephalon:thalamus – меншікті көз төмпесі, epithalamus – таламусүсті аймак,metathalamus –таламусарты аймагы. thalamus меншікті көз төмпесі-аралык мидың латералды қабыргасынан дамитын ақ жане сұр заттардын жиынтыгы.Мунын медиалды қыры 3ши карыншанын бүйір қабыргасын құрайды.Арткы қырында көз төмпесі жастығы pulvinar бар.Сыртында жолақты дене corpus striatum бар,ол ішкі капсуланын capsula interna ақ заты жолағымен шектелген.Көз төмпесінін жогаргы бети бос жатады. Көз төмпесінің құрамындагы сұр заттар онын ядроларынnuclei thalamici құрайды: nucleus anterior thalamici алдынгы ядро,nucleus medialis thalami ішкі немесе медиалды ядро, nucleus lateralis thalami сырткы немесе латералды ядро. Таламусүсті аймагы epitalamus құрамына кіреді: corpus pineale томпак дене-аралык мидын жогаргы кабыргасынын арткы участкесынен дамиды,жүген habenula – жүген үшбурышынан trigonum habenulae жане жүгендер дәнекерінен commissura habenularum кейын турады, эпиталамустын арткы дәнекері commissura epithalamica posterior кіреді Таламусарты аймагы metathalamus кұрамына иінді денелер corpora geniculata кіреді.Олар ұзынша сопак төмпешік түрінде таламус жастыгынан төмен жане латералды жатады. Таламусасты аймагы hypothalamus s.region subthalamica –аралык мидын алдынгы төмен участкесыне сайкес келеди,көз төмпесінен төмен төмпеасты жүлге sulcus hypothalamicus астында жатады.Онын құрамына емізіктәрізді денелер corporae mamillaria кіреді.Олардын әрбіреуынын калындыгында сұр заттын екі жиынтығы жатады, олардын біреуы ішке орналасып емізік тәрізді дененің ішкі немесе медиалды ядросы nucleus medialis corporis mamillaris, екіншісі көлемі жагынан кіші емізіктәрізді дененің сырткы немесе латералды ядросы nucleus lateralis corporis mamillaris. Таламусасты аймагында 32 жұп мөлшерінде ядролардын жиынтыгы бар,бул ядролар парасимпатикалык –алдынгы ядролар,симпатикалык-арткы ядролар кызметтерді өзара косады. Таламусасты аймактын көру бөлігі кұрамына: сұр төмпе –tuber cinereum; кұйгыш –infundibilum,сұр төмпенің кабыргаларынан түзілген куыстын ең тар бөлігі ;мидын төменгі косалкысы –hypophisis cerebri кіреді.Таламусасты аймактын осы бөлігіне көру киылысы chiasma opticum, көру жолы tractus optici кіреді. Қызметі: Аралық мидың таламус бөлігі (көру төмпегі) – орталык жуйке жуйесінің төменгі бөліктерінен келетін сезімтал өткізгіш жолдардың реттеуші бекетінің (станциясының) және ми қыртысымен байланыстыру қызметтерін атқарады. 113.III қарынша, қабырғалары, қатынасы. Ventriculus tertius 3ши карынша –так,куысы санылау пішінді,орталык сагиталды жазыктыкта орналасады ,мидын су құбыры aquaeductus cerebri көмегімен 4ши карыншаменбайланысады. 3ши карынша 6 қабырғамен :жоғарғы,төменгі,алдыңғы,артқы жане екі латералды қабырғамен шектелген. Жоғарғы қабыргасы тамырлы негізі tela chorioidea ventriculi tertii-екі табакшадан туратын құрылым.Жогаргы,дорзалді табакша күмбез бен сүйелді дененің астында жатады.Екі табакшанын арасында борпылдак дәнекер тін орналасады.Ушыншы карыншанын тамырлы жамылгысы күмбездің астында орналасып,латералды жиегінде бүйір карыншанын тамырлы өрімінін plexus choriedus ventriculi lateralis жогаргы бөлігі бар.Вентралды табакшадан 3ши карыншанын куысына бирнеше катар бүрлер еніп,3ши карыншанын тамырлы өрімін plexus choriedus ventriculi tertii түзеді.Ол алдынгы бөлімдерінде бүйір карыншалардын тамырлы өрімімен байланысады.Бір өрімнің екіншіге өту әр бір карыншааралык тесік foramen interventriculare журеди. Тамырлы өрім 3ши карыншанын тамырлы эпителиалды табакшасымен lamina epithelialis choreioidea ventriculii tertii жабылган.Осы табакшаны алып тастаган сон 3ши карынша куысы ашылады. Сонымен 3ши карыншанын жогаргы кабыргасы болып lamina epithelialis choreioidea саналады.Одан дорсалды: 3ши карыншанын тамырлы өрімі -plexus choriedus ventriculi tertii, кейын 3ши карыншанын тамырлы жамылгысы- tela choreioidea ventriculii tertii,одан кейын күмбез –fornix жане сонында сүйелді дене – corpus callosum орналасады. 3ши карыншанын бүйір кабыргалары таламустын медиалды беттерінен түзіледі,олардын арасында орталык бөліктерінде таламусаралык тұтасу adhesion interthalamica немесе massa intermedia (BNA) жатады.Таламустын әр бір алдынгы төмпешігі мен алдынан күмбез баганалары арасында карыншалык тесік foramen interventricularae түзіледі. Таламустын жогаргы беті ак заттын жіңішке кабаты белдеулік кабатпен stratum zonale жабылган.Жогаргы беттің ішкі бетке ауыскан шекарасында жіңішке таламустын милык жолагы stria medullaris thalami таратылады.Бул жолак медиалды 3ши карыншанын эпителиалды табакшасымен шектелген,тамырлы өрім мен эпителиалды табакшаны алып тастаган сон таламус таспасы tenia thalami түрінде із қалдырады. Милык жолак арткы багыты бойынша кеңейіп жүген үшбұрышына trigonum habenulae жетеді.Жүген үшбұрышында сұр зат жиынтыгы ядро немесе жүген түйіні nucleus s.ganglion habenulae енеді.Жүгендер дәнекерінің арткы бетіне томпак дене corpus pineale бекиді.3ши карынша куысынын ортасы аркылы кесіндісінде таламусасты жүлгесі sulcus hypothalamicus көрінеді.3ши карынша куысынын алдынгы шекарасында күмбез fornix, күмбез баганалары columnae fornicis,алдынгы ак дәнекер comissura anterior alba жатады,ол lamina terminalis тің арткы бетіне жанасады.Ажыратылган күмбез баганасы мен алдынгы дәнекер арасында ушбурыш пішінді кішкене ұңғыл,ушбурышты ұңғыл resessus triangularis жатады.Ак дәнекерден төмен карынша куысынын алдынгы кабыргасын аяктайтын шекаралык табакша lamina terminalis жатады.Шекаралык табакшанын томенгы шекарасында онын көру киылысына жанасатын жерінде көру ұңғылы resessus opticus түзіледі. 3ши карыншанын томенгы кабыргасын құрайды : көру қиылысы –chiasma opticum, оның артында сұр төмпені -tuber cinerium.Вентралды багыт бойынша сұр төмпе ми құйғышка infundibilum cerebri өтеді, онын куысы құйғыш ұңғылынын resessus infundibuli түзеді.Құйғыш гипофизбен қосылады. 3ши карыншанын арткы кабыргасынын негізгі массасын мидын арткы ак дәнекері comissura cerebri alba posterior құрайды.Ол көлденең талшыктардан түзілген,карынша куысына енген,бүгулі табакша түрінде.Онын куысына енген,бүгулі табакша түрінде онын астында ортангы ми су құбырына кіреберіс adidus ad aquaeductus cerebri, үстінде томпак дене ұңғылы resessus pinealis, ал онын устынде жүген дәнекерлері comissura habenularum орналасады. 114.Ортаңғы ми, бөлімдері, құрылысы, қызметі. Ортаңғы ми mesencephalon ортангы ми көпіршігінен дамиды. Дорсалді бетімен- алдынан томпак дене негізі мен артынан алдынгы ми желкенінің алдынгы жиегі арасын қамтиды.Вентралді бетімен –алдынан емізіктәрізді денелердің арткы беті мен артынан көпірдің алдынгы жиегі арасындагы ми баганасы аралығын қамтиды.Ортангы миды дорсалды бетинен lamina tecti төбе табақшасы немесе lamina quadrigemina төбешік табакшасы деп,латералды бетинен brachia colliculi superioris et colliculi inferioris жоғарғы жане төменгі төбешіктер деп,вентралды бетінен pedinculi cerebri ми аяқшалары жане substantia perforate posterior артқы тесіктелген заттек деп қарастырамыз.Ортангы ми қуысын 3ши карынша мен 4ши карыншаны байланыстыратын су құбыры aqaueductus cerebri деп атаймыз. Corpus quadrigeminum төбешік-екы жұп төмпешіктен куралып tectum mesencephali ортангы ми тобесын корсетеді.Төмпешіктер көлденең жүлгелермен шектеліп оң жане сол улкен жогаргы төмпешікке colliculi superioris, төменгі екі төмпешікке colliculi inferioiris болып бөлінеді.Төбешік табакшасыны устынде сүйелді дене буылтыгы splenium corporis callosi болады.Төмпешіктер сыртын stratum zonale белдеулік қабатпен жабылган. Әр төбешіктен латералды багытта ак буылтыктар кетеді.Төменгі төбешіктен шыгатын буылтык жогаргысынан калыңдау.Жогаргы төбешік сабы-brachium colliculi superioris,төменгі төбешік сабы - brachium colliculi inferioris. Жогаргы төбешік сабы-таламус жастыгы мен медиалды иінді дене арасымен латералды иінді дене аймагына жетіп,бір бөлігімен таламуска өтеді, екінші бөлігімен көру жолының латералды түбіршігіне radix lateralis tractus optici жалгасады.Төменгі төбешік сабы медиалды иінді денеге бағытталып сол аймакта жогалады,ол денеден шогыр шыгып,көру жолының медиалды түбіршігіне radix medialis tractus optici жалгасады. Мидын вентралды бетинде ми аяқшалары pedunculi cerebri және арткы тесіктелген заттек substantia perforata posterior орналасады. Қызметі: ортангы мида ядролар орналасады, олар қаңқа бұлшық еттеріне үнемі жүйке импульстарын жіберіп, олардың шыриғып тұруын — тонусын сақтауға мүмкіндік береді. Көру және дыбыс тітіркенуін қабылдайтын бағдарлау рефлекстерінің рефлекс догалары ортаңғы ми арқылы өтеді. Бағдарлау рефлекстері бас пен денені тітіркендіргішке қарай бұрудан бөлінеді. 115.Артқы ми, бөлімдері, құрылысы Артқы ми metencephalon мишык пен ми көпірінен тұрады.Көпір сопакша мидан догары пішіні көлденең білік түрінде орналаскан.онын вентралды жане дорсалды беттери болады. Pons ми көпірі.Вентралды бетінің құрылымдары: sulcus basillaris негіздік жүлге, sulcus horizontalis горизанталды жулге- көпір мен сопакша мидын шекарасында орналасады, pedunculi cerebellares medii мишыктын ортангы аякшалары –көпір мен мишыкты косатын нерв талшыктары.Дорсалды бетінің құрылымдары: көпірдің дорсалды жагы ромб тәрізді шұңкырдын fossa rhomboidea жогаргы үшбұрышын ягни карыншанын түбін курайды.Ми көпірі ми негізі орталыгынан артка карай жататын 4 жакты улкен ак томпак турындеги зат.Ол алдынан ми аякшаларымен pedunculi cerebri артынан сопакша ми мен medulla oblanqata шектелген.Онын латералды шекарасы болып ушкыл нерві n.trigeminus ( 5 жуп ми нервы) жане бет нерві n.facialis (7 жуп ми нервы ) түбіршіктерінң шыккан жери аркылы жүргізілген бойлык сызык болып саналады.Осы сызыктын сыртында мишыктын ортангы аякшасы pedunculus cerebralis medius сонымен копир бассуйек негизинин ылдиында орналасады.Көпір негізі калындыгында сур заттын кишкене тобы копир ядросы nuclei pontis жатады.Копир негизи basis pontis мен копир жамылгысы tegmentum pontis шекарасы арасында трапеция таризди дене. Мишык немесе кіші ми cerebrelum мишык табакшасынан дамиды ол арткы ми тобесынын ортангы жане буйыр боликтерине тән.Буйыр боликтери мишык сынарларын hemispheria cerebralis ал ортангы бөлігі – мишык куртын vermis cerebella тузеди, ол мишык сынарларын озара косады мишык барлык бассуйек шункырын fossa craini posterior толтырады.Мишык колденени 9-10 см,ол алдынгы арткы размерынен 3смге узын.Ересектерде мишык салмагы 120-150гр.мишыктын устынде улкен мидын шуйде улестери жатады.мишык улкен мидын терен колдене санылауымен fissurae transverse cerebri болинген,оган арткы бассуйек шункыры устынен тартылган катты ми кабыгы осындысы мидын шатыры tentorium cerebella кысылып киреды.Мишыктын алдында көпір жане сопакша ми жатады.Мишык улкен ми сиякты кабыктармен жабылган, оларды алып тастаган сон мишыктын боликтерин жане жулгелеримен катпарларын ажыратуга болады. 116.Сопақша ми,сыртқы құрылысы. Сопақша ми(medulla oblongata) артқы ми көпіршігінен туындайды.Бұл ми бөлігінің пішіні конусқа ұқсаған,артқы бөлімі жалпақ,алдыңғы бөлімі дөңгеленген болып келеді.Сопақша мидың жіңішке бөлігі жұлынға, ал кеңейген бөлігі көпір мен мишыққа апарады.Көпірден сопақша ми жүлге арқылы бөлінеді,жүлгеден ми бетіне апартын нерв( nervosus abducens)шығады. Сопақша мидың вентеральды беті ылдидың төменгі бөлігінде болып, шүйде тесігіне жалғасады және оның вентеральды бетінде орталық саңылау өтеді,бұл жұлынның аттас саңылауының жалғасы болып табылады.Сопақша мидың әрбір кесіндісінде будалар жиынтығы болып, оң және сол пирамидалар жартылай қиылысып, пирамидалар қиылысын(decussation pyramidum) тудырады. Ары қарай олар жұлынның латериалді жіпше жүйесіне(finiculis spinalis lateralis),латериалды қыртыс жұлын жолы,(tratus corticospinalis lateralis) ретінде жүреді. Сопақша мидың дорсалді бетінде орталық жүлге болады(sulcus medianus posterior),ол жоғары бағытталып ми табақшасына,ысырмаға дейін жетеді.Арқы орталық жүлгеден басқа тағы екі жүлге өтеді.Олар:артқы аралық жүлге,артқы латералді жүлге.Бұл жүлгелер жұлынның артқы жіпшесін шектеп тұрады. Артқы аралық жүлге артқы жіпшені екі будаға бөледі,біріншісі-артқы аралық және орталық жүлге арасындағы жіңішке буда(fasciculus gracilis),екіншісі-артқы аралық және латералді жүлге арасындағы сынатәрізді буда(fasciculus cuneatus).Артқы латералді жүлгенің жоғарғы бөлімінде жартылай дөңгелек пішінді буылтық-мишықтың төменгі аяқшасы(pedinculus cerebellaris inferior) орналасады.Мишықтың оң және сол төменгі аяқшалары ромбтәрізді болып келеді,ал шұңқырды латералді,дорсалді шектейді.Барлық мишықтың төменгі аяқщаларының ішіне латералді үлкен,медиалді кіші бөлімдерді қалыптастыратын өткізгіш талшықтар кіреді. 117.Мидың 4 қарыншасы,оның қабырғалары,құрамы. Төртінші қарынша(ventriculus quartus cerebri)артқы ми және сопақша ми көпіршіктерінің қуыстарынан дамыған жұлын сұйықтығымен толтырылған ромбтәрізді шұңқырлы тақ қуыс.Ромбәрізді шұңқыр онтогенезі бойынша үш бөлім қалыптасады:оның жоғарғы бөлігі(pars superior),аралық бөлігі(pars intermedia),төменгі бөлігі(pars inferior).Ол жоғарыдан үшінші қарынша қуысымен,төменнен жұлын қуысымен байланысады,ал алдынан көпір және сопақша мимен,артынан мишықпен қоршалған.Сонымен қатар ол үш тесік(қарыншаның орталық тесігі,бүйір немесе латералді тесіктері), көмегімен торлы қабық астындағы кеңістікпен байланысады.Дорсалді бөлігі қарынша төбесімен,вентральді соның түбімен,латералді бөлігі жиекпен түзілген бұрышпен шектелген.Төртінші қарыншаның артқы қабырғасы ми желкені,ал бүйіренен мишықтың жоғарғы аяқшаларымен шектелген,төбенің алдыңғы жоғарғы бөлігін қамтиды.Сол төбенің артқы бөлігінде төменгі ми желкені,ал ішкі бөлігінде тамырлы эпителиалді табақшамен көмкерілген қарыншаның тамырлы жамылғысын құрайды.Қарынша қуысы бөлігінен тамырлы жамылғада талшықтық салпыншақтар дәнекер тінмен және тамырлармен бірігіп, қарынша қуысы бөлігенен төртінші қарынша өрімін(plexus chorioideus ventriculi quarti) түзеді.Тамырлы өрімі мишық түйіншегінің алдынан орталық тамыр өріміне(plexus chorioideus medius) және екі бүйір тамырлық өрімдерге (plexus chorioidei laterals)латералді қалтаға бағытталған өрімдерге бөлінеді.Егер өрімді алып тастағанда,қарыншаның бүйір қабырғасына бекінетін жерінде тістелген таспа-төртінші қарынша таспасы( tenia ventriculi quarti) түрінде орын қалады. Таспа артынан және жоғарыдан сопақша миға жанасады,ол артынан ысырмаға жетеді.Ал алдынан және бүйірінен латералді қалта(recessus lateralis) бөліміне бағытталып оны қоршайды,жырым аяқшасы(pedunculus flocculi) бойымен төменгі ми желкенінің бос жиегіне өтіп түйіншекке(nodulus) жетеді.Түйіншекке қарама-қарсы жатқан таспалар да жақындайды,кейін олар бір-біріне өтеді. 118.Ромбтәрізді ми қылтасы,оның құрамы. Ромбтәрізді ми қылтасы(isthmus rhombencephali)мидың ең жіңішке бөлігі.Ми қылтасы ромбтәрізді мидың жоғарғы бөлігін көрсетеді,оны ортаңғы мимен қосады,ал вентралді бөлімінде сұр заттектік жиынтық орналасады.Ми қылтасының құрамы: 1.Мишықтың жоғарғы аяқшалары(pedunculi cerebellares superiors) 2.Алдыңғы ми желкені(velum medullare anterius) 3.Ілмек ұшбұрышы(trigonum lemnisci) Бір бөлімінде мишықтық төменгі аяқшасы орналасады,ал екінші бөлімінде айқындалмаған ілмек үшбұрышы орналасады.Осы үшбұрышта есту ілмегін түзетін талшықтар болады олар медиалді ілмекке латералді бөлімімен бірігетін орталық есту өткіштерінен құралған.Төбешіктің төменгі төмпешіктерінде жүлгеден жоғары ми желкенінің жүгеншігі басталады ол артқы бөлімінен ми желкенінің жоғарғы бөліміне жалғасады.Жоғарғы ми желкені алдынан ми төбесінің ортаңғы бөлімімен,төменгі ми төмпешігімен ал артқы бөлімінде мишық құртының алдыңғы бөлімінің ақ затымен,латералді бөлімінде жоғарғы аяқшалармен бірігеді.Ми желкенінің дорсалді беті мишық тілшігі қатпарларымен жабылған.Ми желкенін латералді frenulum veli medullaris superioris тесіп отеді,шығыршықты нервтің нәзік сабауы шығады,ол ілмек үшбұрышының артқы жиегінде көрінеді.Ми нервтерінің ішінде осы нерв қана мидың дорсалді бөлімінен шығады,ал қалғандары вентралді бөлімінен шығады. 119.Ромбтәрізді шұңқыр,ми нервтері ядроларының проекциясы. Ромбтәрізді шұңқырдың екі төменгі және екі жоғарғы бөлімдері болады.Жоғарғы бөлімі екі жоғарғы мишық аяқшаларымен ал төменгі бөлімі екі төменгі аяқшалармен шектелген.Ромбтың ортаңғы сызығы боймен жоғарғы және төменгі бұрышына дейін ортаңғы жүлге(sulcus medianus)бар.Ол жүлге бойында жұп томпақ орналасқан,ол төменгі жаққа қарай тарылып тіласты нервсін проекциялайтын үшбұрыш болады. Fossa rhomboidei мидың су құбырынан артына дейін тартылады. Олардың үшбұрыштарын айтатын болсақ: Алдыңғы бұрышы - үлкен миға Артқы бұрышы- жұлынға Доғал бұрышы- латералді қалталарға бағытталған. Жұлынның сұр заты бірден ми сабауысұр затқа алмасады,бір бөлімі су құбыр қабырғаларына ал екінші бөлімі жеке бас сүйек нервтері ядроларына бөлінеді.Оның сұр затының артқы мүйіздері жан жаққа бөлініп орналасқан.Сұр заттың алдыңғы мүйіздерінде орналасқан самаллық қозғалтқш ядролары медиалді,ал артқы бөлімдерінде орналасқан мүйіздері латералді орналасқан,бүйір мүйіздеріндегі вегетативті артқы және алдыңғы мүйіздердің арасында орналасуына қарай нерв түтігі ашылғанда сезімтал және қозғалтқышқа жатады.Осы себептен жұлын ядролары медиалді және латериалді бағытты жатады.Ми нервтері ядроларына келетін болсақ олардың барлығы ми аяғының,көпірдің,сопақша мидың дорсалді бөлімдерінде орналасақан. Көзқимыл нервтерінің ядролары(nuclei n. oculomotorii) ми аяғының жамылғысында жоғрғы төмпешіктер деңгейінде жатады.Олар өз ішінен соматикалық және вегетативтік ядроларға бөлінеді.Ал шығаршықты нерв ядроларына(nuclei n. trochlearis)келетін болсақ ми аяқ жамылғысында төбешіктің төменгі төмпешігі бойында орналасқан. V-XII жұп ми нервтерінің ядролары сопақша мидың дорсалді бөлімінде орналасып,ромбтәрәзді шұңқырдың учаскесіне проекцияланады.Үшкіл нерв ядролары ромбтәрізді шұңқырдың барлық ұзындығын алып жатады.Олар екіге ажыратылады олар қимыл және сезімтал нервтік ядроларға бөлінеді.Қимыл басқаша шайнау ядросы(nucleus mororius princeps s. nucleus masticatorius) және ортаңғы ми жолының ядросы(nucleus tractus mesencepholici n. trigemini)көпірдің дорсалді бөлімінде,ядролардың негізгі бөлімі ромбтәрізді шұңқырда көкшіл дақ(ceruleus) аймағанда проекцияланады.Сезімтал ядро ромбтәрізді шұңқырдың бет төмпешігінің алдына және сал ғана сыртқа проекцияланады.Жұлын жолының ядросы,сопақша мидың дорсалді бетінде орналады солай мойынның сегметтерінде дейін барады.Бет нерв ядролары(nuclei n.facialis) әкететін нерв ядроларына қарағанда сал вентралді жатады,ромбтәрізді шұңқыр жағынан colliculus faciolis-тен латериалді проекцияланады.Ұлу нерв ядролары nuclei n. vestitulocochlearis басқаша есту ядролары көпір мен сопақша ми арасындағы шекарада жатады,ромбтәрізді шұңқыр бойындағы аймақта проекцияланады.Жұтқыншақ нервтің n.glossopharyngeus,қосарлған ядросы(nucleus ambiguous) немесе дара жол ядросы(nucleus tractus solitarii),вегетативті,төменгі сілекей ядросы(n.salivatorius inferior) бар.Айтылған ядролардың барлығы мидың дорсалді бөлімінде жәнесезімтал ядролары кезбе нервпен ортақ болып келеді.Жұтқыншақ нервтің ядролары ромбтәрізді шұңқыр аймағында проекцияланады.Кезбе нерв(n.vagus)ядролары тіл-жұтқыншақ нервпен ортақ,олардың ішіндеқимыл дорсалді ядросы,қос ядро,дара жол ядросы деп бөлінеді олардың бәрі ромбтәрізді шұңқыр жағынан латериалді проекцияланады.Қосымша нерв ядролары(nuclei n. accessorii)мидың жұлынында жатады.Милық ядро сопақша мида,ал жұлын ядросы жұлынның сұр затында,алдыңғы мүйіздері дорсо латериалді бөлімінде жоғарғы мойын сегменттері бойында болады.Тіласты нерв ядролары(nuclei n. hypoglossi) жұлынның дорсалді бөлімінде жатады және ромбтәрізді шұңқыр бойында проекцияланады. 120.Мидың қабықтары және қабықаралық кеңістіктер. Ми мен жұлын қабықтармен(meningeus)қоршалған.Барлығы үш қабық бар: 1.Қатты қабық(dura mater) басқаша фиброзды қабық(meninx fibrosa) ол сыртқы қабық болып табылады. 2.Торлы қабық(arachnoidea) басқаша сірлі қабық(meninx serosa) деп айтсақ та болады,ол ортаңғы қабыққа жатады. 3.Жұмсақ қабық(pia mater)басқаша тамырлы қабық(meninx vasculosa)деп атаймыз,ол ішкі қабық. Осы аталған қабықтардың барлығы мидың аттас қабығына жалғасады.Жұлын мен мидың топографиялық ерекшелеріне қарай жұлын және ми қабықтары болып ажыратылады. Жұлынның қатты қабығы және омыртқалар арасында,май және борпылдақ дәнекер тінмен толған бос кеңістік пайда болады.Осы кеңістікте қатты қабықпен омыртқаның сүйекқабын ажырататын веналық тамырлардың өрімі орналасады,оны эпидуралді кеңістік(cavitas epiduralis) деп атаймыз. Ал мидың қабыттарына келетін болсақ олар бассүйектің сүйекқабымен бірге бітіседі.Бұл жерде кеңістік болмайды,бірақ бұл жерде қатты пластинкалар арасында мидың қатты қабығының қойнауы(sinus durae matris) болады.Бұл жерде эпидуралді кеңістік болмайды.Торлы және қатты қабық арасында болатын кеңістікті субдуралді кеңістік деп атайды,онда ми мен жұлыннан шығатын нерв түбірі өтеді.Қатты қабықтан нервтермен тамырлар өтеді осының арқасында олар сыртқы қынаты түзеді.Қатты және жұмсақ қабықта нерв пен тамырлар болады, ал торлы қабықта тамырлар болмайды.Жұмсақ қабық жұлын мен миды жауып тастамай,жүлгелер ішіне кіреді. 121.Цистерна туралы түсінік.Субарахноидалді кеңістік цистерналары. Цистерна -торлы қабық астындағы бос кеңістіктің кейбір жерлерінің кеңеюі. 1.Мишық цистернасы(cisterna cerebellomedularis) мишықтың артқы жиегі мен сопақша мидың дорсалді арасындағы үлкен кеңістік. 2.Мидың үлкен венасының цистернасы(v. cerebri manga) мидың көлденең саңылауының аймағындаулкен венаны қоршап орналасқан торлы қабық астындындағы кеңейген кеңістік. 3.Көпір цистернасы(cisterna pontis) вентралді беткей бөлімде,ортаңғы мидың көпірге өткен жерінде орналасқан кеңістік. 4.Аяқша аралық цистерна(cisterna interpeduncularis) ми аяқшалар арасында орналасқан кеңістік. 5.Қиылыс цистерна(cisterna chiasmatis) қөру қиылысының алдында орналасқан цистерна. 6.Мидың латералді шұңқыр цистернасы(cisterna fossae lateralis cerebri) Сильвиев жүлгесінде орналасқан кеңістік. 7.Сүйелді дене цистернасы(cisterna corporis callosi) сүйелді дене үстінде орналасқан. Мидың торлы қабығындағы кеңістіктер жіне цистерна бірігіп жұлынның торлв қабығының астындағы кеңістікке тікелей жалғасады. 122.Қатты ми қабығы туындылары және қатты қабық қойнаулары. Қатты қабық(dura mater)ақ түсті жылтыр қабық,эластакалық талшықтардың көп мөлшерінн құралған,тығыз фиброзды тін түрінде болады. ОНың беті омырқа өзегі мпн бассүйектің ішкі бетіне қараған,ал жұлын миға қатынасы тұйық қап түрінде болады.Ол екі жапырақшадан тұрады:ішкі және сыртқы. Сырқы жапырақшада(lamina externa) қантамырлар көп,беті кедір бұдыр болып келеді,ол бассүйекке жабысып нервтердің сыртқы қынабын түзеді. Ішкі жапырақша(Lamina interna)Жылтыр,тегіс,эндотелиймен жабылған.Мидың қатты қабығы ми бөлімдерінде орналасып оны ажыратуға өсінділер түзеді.Өсінділер бірігіп сызық түседі сол сызық бойында призма немесе үшбұрыш формасындай мидың қатты қабығының қойнауы пайда болады.Бұл қойнау өз ара тығыз байланысқан қабырғалардан құралған,кеңістікте эмиссарлы веналар ашылады сол себептен бассүйектегі қойнаулар өзектер арқылы бастың басқа да веналарымен байланысады.Мидың қатты қабығы үшкіл және кезбе нервтің менингеалді тармақтармен нервтелген.Барлық нерв тармақтары қантамырлар өті жолымен өтеді,тек қана мишық қан тамырлары аз болуына байланысты,қантамырлар өтетін жолдан тәуелсіз орналасады. Мидың қатты қабығының өсінділері: 1.Ортаңғы мидың орағы екі үлкен ми сыңарлары арасында сагиталді бағытта орналасады.Трлы сүйектен басталып алдыңғы жіңішке шетімен мидың шатырының жағарғы бетімен ұласады. 2.Мишық орағы(falx cerebelli)мишықтың артқы тілігіне мишықтың сыңарлары арасына еніп тұрады. 3.Мишық шатыры(tentorium cerebelli) пішіні шатыр тәрізді қараған дөңес қабықша,үлкен мидың шүйделік үлесін мишықтан бөліп тұрады. 4.Шатыр тілігі(incisura tentoria) бұл жерде мидың сабаулы бөлігі өтеді. 5.Ершік диафрагмасы(diaphragma sellae)шатыр секілді шектейтін табақша. Қойнаулары: 1.Жоғарғы сагиталді қойнау(sinus sagittalis superior) үлкен ми сыңары арасының жоғарғы шекараның көтеріңкі бөлігінде орналасады.Жоғарғы сагиталді қойнау бойыммен,қатты қабығының жапырақшаларында әртүрлі мөлшерде бүкір лакуналар бұл лакуналар грануляциялар жинақталады. 2.Төменгі сагиталды қойнау(sinus sagittalis inferior)үлкен ми сыңарының төменгі бөлігінде орналасып, тік қойнауға келіп құйады. 3.Көлденең қойнау(sinus transversus) шүйде жүлгесінің орналасқан,ол ірі қойнауардың бірі болып табылады.Қойнау 2 эмиссарлы венаға ашылады,басүйектің сыртқы венасымен байланысады. 4.Тік қойнау(sinus rectus) мишық шатырынң ми арасында орналасады.Ол жоғарғы сагиталді қойнаумен бірге көлденең қойнауына құйылады. 5.Үңгірлі қойнау(sinus cavernosus) ол тұрік ершігінің жанында орналасады.Көлденең бөлімінде ол үшбұрыш сияқты болады,оның үш қабырғасы болады;жоғарғы,төменгі,ішкі.Қойнау қуысында жоғарғы вена өтеді. 6.Сына төбелік қойнау(sinus sphenoparietalis) жұп,сына сүйегінің кіші қанатына медиалді түрде үңгір қойнауына кіреді. 7.Жоғарғы тасты қойнау(sinus petrosus superior),ол тоже үңгір қойнауының бірі,самай сүйегінің пирпмидасының жоғарғы бетінде орналасып үңгір және көлденең қойнауды байланыстырады. 8.Төменгі тасты қойнау(sinus petrosus inferior) ол үңгір қойнауынан шығып шүйде және ына сүйек пирамида жүйдесіне өтеді.Оған лабиринт венасына сай келеді. 9.Негіздік өрім(plexus basilaris) шүйде сүйегінің базилярлы бөлігінде орналсады,төменгі тасты қойнаудың веналық тамырларының жабылуы арқылы құрылады. 10.Шүйделік қойнау (sinus occipitalis)ішкі шүйде шодырына кіреді.Шүйделік қойнау ішкі жұлын веналық өрімімен анастомоз құрайды.Сомен ол көлденең жоғарғы сагиталді тік және шүйделік қойнаулармен бйланысып веналық кеңеюін қалыптастырады. жүктеу/скачать 289,1 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|