1 соөЖ /СӨж тақырыбы: “ Антикалық философиясындағы дамуын салыстырмалы түрде талдаңыз” Орындаған

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ................................................................................................................…3

1. Ш. ҚҰДАЙБЕРДІҰЛЫНЫҢ ЕРЕКШЕ ЕҢБЕГІ………………………4

КІРІСПЕ
Ғылыми білімнің заманауи дамуы адамның объективті әлем заңдылықтарын шығармашылық игеру әдістері мен формаларын талдаудың ерекше өзекті мәселесін тудырды. Ғылыми білімнің табиғатын диалектикалық-материалистік түсіну тек осы білімнің мазмұнының объективті шындықтың қасиеттері мен заңдылықтарымен шартталуын мойындаумен ғана емес, сонымен бірге субъектінің шындықты игеруінің белсенді-белсенді сипатын баса көрсетумен де сипатталады. Бұл ұстанымды к. Маркс уке өзінің әйгілі "Фейербах Тезистерінде" нақты тұжырымдады: "барлық алдыңғы материализмнің, соның ішінде Фейербахтың басты кемшілігі-бұл зат, шындық, сезімталдық тек объект түрінде немесе ойлау түрінде алынады, адамның сезімтал әрекеті, практикасы ретінде емес, субъективті емес

Теорияның практикаға қатысты бағдарламалау рөлі материалдық өндіріс саласында да көрінеді, мұнда ол ғылыми жаңалықтарды жүзеге асырудан тұрады /әсіресе қазіргі ғылыми-техникалық революция және ғылымды тікелей өндірістік күшке айналдыру дәуірінде / және қоғамдық дамудың озық теориясы революциялық Трансформация бағдарламасының ғылыми негізі ретінде әрекет ететін қоғамдық өмір саласында қоғамдар. КОКП Орталық Комитетінің маусым Пленумында/ 1983 ж. / партияның идеологиялық және бұқаралық-саяси жұмысының өзекті мәселелеріне байланысты теориялық зерттеулердің маңыздылығы атап өтілді: "қоғамдық жұмыстар саласындағы идеялардың жаңа, едәуір жоғары деңгейі қамтамасыз етілуі керек...ғылымдар... Әлеуметтік ғылымдар, жаратылыстану ғылымдары сияқты, осы міндеттерді шешуде партияның және бүкіл халықтың тиімді көмекшісі болуы керек " [7,6].

Әлеуметтік ғылымдар саласындағы теориялық зерттеулердің тиімділігін арттырудың маңызды факторларының бірі тарих - жалпы философия тарихы және әсіресе логика тарихы бойынша зерттеулер болып табылады. Бұл тұжырым, әрине, тарихи және логикалық Сб., 84,95,221,237,298,314], "нақты тарих-бұл негіз, негіз, болмыс, оның артында /курсив-В. И. Ленин/ сана жүреді" [6, 237], бұл "логикада ой тарихы./курсив - В. И. Ленин/, жалпы және жалпы, ойлау заңдарымен сәйкес келуі керек " 6, 298]. В. И. Ленин Гегельдің еңбектеріне шолу жасай отырып, былай деп жазды: "Логика-бұл ойлаудың сыртқы формалары туралы емес, "барлық материалдық, табиғи және рухани заттардың" даму заңдылықтары туралы ілім, яғни. әлемнің барлық нақты мазмұнын және оны тануды дамыту, яғни. тарихтың қорытындысы, қосындысы, қорытындысы /курсив - В. И. Ленин/ әлем туралы Білім " 6, 84]. Такке: "Гегельдің диалектикасы бар...ой тарихын жалпылау. Өте жақсы дамыған, ал екінші жағынан, оның біртұтас тұжырымдамасы жоқ. Осындай қарама-қайшылықтан индуктивті логика тұжырымдамасын /әдістемелік мағынада/ дамыту қажеттілігі туындайды.

Әрине, зерттеушілер индуктивті логиканың пайда болуы мен қалыптасуының негізгі кезеңдеріне жүгінеді. Сонымен қатар, кеңестік және шетелдік әдебиеттерде осы тақырып бойынша жалпылама сипаттағы жұмыстар жоқ. Сонымен қатар, мұндай жалпылау жұмыстары, олардың қажеттілігіне қарамастан, жалпы индуктивті логиканың тарихы бойынша ғана емес, сонымен қатар оның жекелеген кезеңдері, әсіресе ежелгі индуктивті логиканың тарихы бойынша да жоқ. Сондықтан диссертацияда индуктивті зерттеулердің ежелгі даму кезеңіне баса назар аударылады. Көрсетілген кезеңге /орта ғасырлар мен қазіргі заман кезеңдерімен салыстырғанда/ ерекше назар аудару "грек философиясының әр түрлі формаларында, пайда болу процесінде, дүниетанымның барлық дерлік түрлерінде" tS, 369].

Кеңес авторлары Г.н.Руэавин, Б.Н. Лятнецын, А. И., Уемов, Аль.Субботина, В. И. Метлова, В.Н. Костюка, А. и. Ракитова ж басқалары индукцияны заманауи түсіндірудің бірқатар маңызды аспектілерін атап өтті. Дегенмен, біздің әдебиетте индуктивті зерттеу мәселелерінің толық және тұтас көрінісі жоқ. Индуктивті логика тарихы бойынша мұндай нәрсе жоқ. Аталған тақырыптың кейбір аспектілері бойынша жеке жұмыстар /кеңес әдебиетінде бұл зерттеулер А.С. Ахманов, С. Я. Лури, а. о. Маковельский, С. А. Лебедев және т. б./ олқылықтардың орнын толтырмайды.

ҚОРЫТЫНДЫ
Философ Шәкәрімнің "Үш анығы" қазіргі күнде де маңызын жоймаған, әрбір қазақ міндетті түрде оқып шығатын бағалы философиялық трактат. Шəкəрімнің əлем, адам, жаратылыс жайындағы философиялық ой-толғамдары оның "Үш анық" атты философиялық трактатында жүйеленген. Философтың Сəбит Мұқановқа жазған хатында "қырықтан соңғы ойым философия жағына салынып" деген пікір айтады. Сондағы философиясы осы "Үш анық" турасында болып отыр. Шəкəрім қырықтан асқан соң отыз жылдай «Үш анықты» жазуға көптеген ізденістер жасап, өмірінің соңында "отыз жылдай жиғаным" деп өзінің тапқан, анық деп таныған «Үш анығын» жүйелейді. Оқырмандарға айтарымыз Шәкәрім ар, ұждан, адамгершілік мәселесін алғаш рет «Үш анығында» қозғамады, ол осы мәселені әр туындысында мыңдаған бөлшектреге бөліп, аз-аздан беріп, бойымызға, оймызға, өмірімізге сіңімді болғанын қалағаны бар. «Үш анық» философиялық трактатында сөз болатын тұжырымдарға мысал бола алтын Шәкірмнің әңгімесі - «Ұждан». Ғалымның еңбегіндегі басты мәселе төмендегі жолдарда жазылмақ: «Адамдағы: ынсап, әділет, мейрім үшеуі қосылып ұждан деген ұғым шығады. Мұны орысша совесть деп айтамыз... бұған нана алмаған адамның жүрегін еш бір ғылым, өнер, еш бір заң тазарта алмайды... ұжданы сол жанның азығы екеніне ақылымен сынап істесе, оның жүрегін ешнәрсе қарайта алмайды» - деген Шәкәрімнің терең толғанысы адам балаласын рухани жаңғыруға ден қоюға шақыру іспетті. Адамгершілік тәрбиесі қолға алынбаса, қоғам өзінің өмір сүруін тоқтатуы мүмкін деген үлкен дерттен айықтыратын еңбекті Шәкірм баршамызға ұсынып отырған жоқ па?

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

1. 
   Құдайбердіұлы Ш. Үш анық / ҚазССР Ғылым акад., М. О. Әуезов атын. Әдебиет және өнер ин-ты; Жауапты ред. А. Сейдімбетков Алматы: Қазақстан: «Ғақлия ғыл.-әдеби орталығы», 1991 – 80 бет.
   
2. 
   Абай-Шәкәрім / жалпы ред. басқ. Қ. Әбдеұлы. – Алматы: Қазақ университеті, 2012. – 210 б.
   
3. 
   Құдайбердиев Ш. Шығармалары /Өлеңдер, дастандар, қара сөздер/. Алматы, 1988.– 339 б.
   
4. 
   Ш. Құдайбердіұлы. Үш анық. // Әлем альманах. Алматы, 1991. -19 б.