1-сұрақ Әйелдерде өт тас ауруы көбінесе ағзадағы эстроген деңгейінің жоғарылауының нәтижесі болып табылады. Эстрогендер өт қышқылдарының синтезін тежейтіні және в-гидроксиметилглутарил-КоА редуктаза ферментінің мөлшерін арттыратыны белгілі
А.Қандағы липидтердің қандай трнаспорт формаларын білесіз?
жүктеу/скачать 3,87 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- В. Осы формалардың құрамы мен құрылымын сипаттаңыз
- С.Майлы тамақты қабылдағаннан кейін қан сарысуының түрі қалай өзгереді
| А.Қандағы липидтердің қандай трнаспорт формаларын білесіз?
Қандағы май қышқылдары альбуминмен байланысты, ал басқа липидтер арнайы бөлшектер – липопротеидтер құрамында тасымалданады. Қандағы май қышқылдары альбуминмен байланысты, ал басқа липидтер арнайы бөлшектер – липопротеидтер құрамында тасымалданады. В. Осы формалардың құрамы мен құрылымын сипаттаңыз. Липидтер (грек тіл. λίπος, lípos-май) - майлар мен май тәрізді заттардан тұратын табиғи органикалық қосылыстардың кең тобы. Қарапайым липидтердің молекулалары алкоголь мен май қышқылдарынан, күрделі-алкогольден, жоғары молекулалық май қышқылдарынан және басқа компоненттерден тұрады. Барлық тірі жасушаларда кездеседі. Биологиялық мембраналардың негізгі компоненттерінің бірі бола отырып, липидтер жасушалардың өткізгіштігіне және көптеген ферменттердің белсенділігіне әсер етеді, жүйке импульсінің берілуіне, бұлшықеттің жиырылуына, жасушааралық байланыстардың пайда болуына, иммунохимиялық процестерге қатысады. Липидтер сонымен қатар дененің энергетикалық резервін құрайды, су өткізбейтін және жылу оқшаулағыш жабындарды құруға қатысады, әртүрлі мүшелерді механикалық әсерлерден қорғайды және т.б. липидтерге май қышқылдары, мысалы, терпендер, стеролдар кірмейтін кейбір майда еритін заттар жатады. Көптеген липидтер-тамақ, өнеркәсіпте және медицинада қолданылады.Қатаң емес анықтамаға сәйкес, липид-бұл органикалық еріткіштерде еритін гидрофобты органикалық зат; қатаң химиялық анықтамаға сәйкес, бұл тиоэфирлер немесе изопрендер конденсациясы арқылы алынған гидрофобты немесе амфифилді молекула.Қарапайым липидтердің молекулалары алкогольден, май қышқылдарынан, күрделі-алкогольден, жоғары молекулалық май қышқылдарынан, фосфор қышқылының қалдықтары, көмірсулар, азотты негіздер және т.б. болуы мүмкін. С.Майлы тамақты қабылдағаннан кейін қан сарысуының түрі қалай өзгереді? Майлы тағамдарды жеу калий, триглицеридтер және сілтілі фосфатаза концентрациясын жоғарылатуы мүмкін. Мұндай жағдайларда сілтілі фосфатазаның белсенділігі әсіресе О-немесе В-қан тобы бар адамдарда жоғарылауы мүмкін.Гиперхиломикронемия түріндегі майлы тағамдарды тұтынғаннан кейінгі физиологиялық өзгерістер қан сарысуының (плазмасының) бұлдырлығын арттыруы және сол арқылы оптикалық тығыздықты өлшеу нәтижелеріне әсер етуі мүмкін. Қан сарысуындағы липидтер концентрациясының жоғарылауы пациент майды, кремді немесе ірімшікті тұтынғаннан кейін болуы мүмкін, бұл жалған нәтижелерге әкеледі және қайта талдауды қажет етеді.Тағамның кейбір түрлері мен тамақтану режимдері қан сарысуы мен зәрдің бірқатар көрсеткіштеріне әсер етуі мүмкін. Еттің көп мөлшерін, яғни ақуызы жоғары тағамды тұтыну қан сарысуындағы мочевина мен аммиактың концентрациясын, зәрдегі ураттардың (кальций тұздарының) мөлшерін арттыруы мүмкін. Қанықпаған май қышқылдарының қаныққанға қатынасы жоғары тағам қан сарысуындағы холестерин концентрациясының төмендеуіне әкелуі мүмкін, ал ет тағамдары урат концентрациясының жоғарылауына әкеледі. Банан, ананас, қызанақ, авокадо серотонинге бай. Оларды 5-оксииндолацет қышқылына зәрді зерттеуден 3 күн бұрын қолданған кезде, тіпті сау адамда да оның концентрациясы жоғарылауы мүмкін. Кофеинге бай сусындар бос май қышқылдарының концентрациясын арттырады және бүйрек үсті бездері мен мидан катехоламиндердің шығуын тудырады (қан сарысуындағы катехоламиндердің концентрациясы жоғарылайды). Кофеин плазмалық рениннің белсенділігін арттыра алады. Алкогольді қабылдау қандағы лактат, зәр қышқылы және триглицеридтердің концентрациясын арттырады. Жалпы холестериннің, зәр қышқылының, гамма-глутамилтранспептидазаның жоғарылауы және эритроциттердің орташа көлемінің жоғарылауы созылмалы алкоголизммен байланысты болуы мүмкін.Тұзсыз диета альдостерон деңгейінің 3-5 есе жоғарылауына әкелуі мүмкін. 48 сағаттық оразадан кейін билирубин концентрациясы 2 есе артуы мүмкін, тамақтанғаннан кейін ол 20-25% төмендейді; билирубин деңгейінің өзгеруі тәулік ішінде 15-30% жетуі мүмкін. 46 СҰРАҚ.Науқасқа өттасы ауруы мен созылмалы панкреатит диагнозын қойды. Бұл қалайша липидтердің қорытылуына әсер етеді және неліктен? Науқас жағдайын қандай витаминдердің гиповитаминозы қосарласып ауырлататын болады? Науқасқа тамақтану бойынша қандай кеңестер беру қажет. Науқасқа қойылған өттас ауруы мен созылмалы панкреатит диагнозы бойынша айтарым- бұл ауытқулар липидтердің қорытылуына теріс әсер етеді. Бірінші себебі, өттас ауруы кезінде өттің он екі елі ішекке түспеуі себеінен – тағам арқылы түскен майлардың эмульсиялануы жүзеге аспайды, одан әрі сіңірілуі үшін де мицеллалар пайда болмайды. Екінші себебі, ұйқы безінің қабынуы кезінде бездің бөлетін ферменттері он екі елі ішекке түспей, мүшенің өзін зақымдай бастайды. Ұйқы безінің липазасының болмауынан липидтер қорытылуы ТАГ-В-МАГ+БМҚ жүзеге аспайды.Бұл тек бір мысал! Одан басқа аса маңызды панкреатидтік холестеролэстераза секілді ферменттер де бар. Науқас жағдайын одан сайын ауырлататын себеп: майда еритін дәрумендер-А,Д,Е,К гиповитаминозы болып табылады. Олар ағзаға түссе де сіңірілмейтін күйге енеді. Себебі, майлардың басты функцияларының бірі- еріткіштік екенін ескерген жөн. Науқастың тамақ рационында қабылданатын май мөлшері азайтылуы тиіс (қалыпты жағдайда 80-100г). Демек, майсыз, қуырылмаған тағамдар қабылдауы керек. Күніне 4-6 рет, орташа және тұрақты мөлшерде тамақтанады.Басқа да зиянды әдеттерден аулық болып, салауатты өмір салтын ұстанған дұрыс. 47 СҰРАҚ.Стеатореямен қатар өттас ауруына шалдыққан науқасқа, бұрын тағайындалған пензиталдың орнына, фестал дәрісі тағайындалды. Егер пензитал панкреатиттік сөл ферменттінен ,ал фестал құрамына бұлардан басқа өт қышқылдары бар екені белгілі болса, алмасудың жүргізілу себебін түсіндіріңіз. Жалпы өт қышқылы бауыр жасушаларында түзіледі, химиялық табиғаты бойынша өт қышқылы холин қышқылының туындысы болып табылады. Біріншілік өт қышқылы хенодезоксихоль және холь гепатоциттерде холестериннен түзіледі.Бұл жерде өттас ауруы деп отырғанымыз өт тұздарының қызметі бұзыллысынан болады. Өттің түзілуі немесе өттің ішекке түсуінің бұзылуы майлардың қорытылуы мен сіңірілуін бұзады. Сіңірілмеген май негізінен ішек арқылы, аз мөлшерде май және тері бездері арқылы сыртқа шығарылады. Май сіңірілуінің бұзылуынан нәжісте ыдырамаған майлар көбейеді, ол ақ, сұр, түсті болады. Бұл жағдай стеаторея деп аталады. 48 СҰРАҚ.Науқаста стеаторея ауруы анықталды. Стеатореяның себебін және зардабын түсіндіріңіз. Майлардың қорытылуы кезінде жүретін реакцияларды жазыңыз. Майларды қорытудағы ұйқыбезі мен өттің рөлі қандай, түсіндіріңіз.Науқасқа тағайындалатын қажетті тамақтану құрамы бойынша ұсыныстарыңызды атаңыз. Стеаторея- қорытылмаған май қалдықтарының нәжісте пайда болуы. Ішекке өт қышқылының бөлінуінің бұзылуынан осы ауру пайда болады. Стеатореяның себебі-ұйқы безінің экзокринді қызметінің бұзылуынан.Яғни ұйқы безінен бөлінетін липаза ферментінің бөлінбеуінен болады.Соның әсерініен майлардың қорытылуы мен сіңірілуі жүрмейді н/е аз мөлшерде жүреді.Жиналған май қанға, басқа тіндерге жеткізілмей тікелей нәжіске түседі. Стеаторея әсерінен үлкен дәрет түсі ақшыл ж/е жағымсыз болады. Газ көп бөлінеді. Оған қоса осы потология кезіндегі зардабы салмақ жоғалту, іштің құрысуы, қатуы, газ түзілуінің жоғарылауы, асқазан бұзылыстары пайда болады. Ұйқыбезі мен өт соның ішіндегі өт қышқылдары-ішекте майлардың эмульсиялануына яғни суда еритіндей қалыпқа түсуін қамтамасыз етеді.Сонымен бірге, өт қышқылдары панкреатидтік липазаның активаторы болып табылады. Өт қышқылдарыгың рөлі: мицелланың құрамына кіруі. Майлардың яғни липидтердің қорытылуына тоқталатын болсам, Асқазан липазасы сүтегі ТАГ-тарды ыдыратады. Әсіресе емшектегі балаларда активті. Ұйқы безі липазасы және май қорытылуында келесі реакцияларды катализдейді; ТАГ---В-МАГ+2БМҚ Ішек сөлі липазасы-ол май қорытылуында мынандай реакцияны катализдейді екен; В-МАГ-----глицерин+БМҚ Панкреатидтік фосфолипазалар А1,А2,С,Д-келесі реакцияларды катализдейді ; Фосфоглицеридтер—глицерин+2БМҚ+Н3РО4+азотты негіз Панкреатидтік холестероэстераза келесі ре-я-ны катализдейді; Холестерин эфирі---холестерин+БМҚ Майлардың негізгі қорытылуы он екі елі ішекте өтеді, оған әсер етуші ұйқы безінің ферменті болып саналады. Берер ұсынысым: Ауруды шақыратын тағам түрлерінен аулық болу, аз н/е мүлде пайдаланбау керек. Диета сақтау керек. Майлы тағамдарды, сүт өнімдерінен, бидай өнімдерінен, құрамында лактозасы бар тағамдардан ж/е глютені бар тағамдардан өзін тиып ұстап, аз пайдалану керек. 49 СҰРАҚ.Науқаста ұлтабардың саңылауына өттің ағып шығуы жүйесі ұзақ уақыт бойы бұзылған. Тексеріліс кезінде жоғары қанағыштық және тромб пайда болу уақытының бұзылғаны анықталды. Бұл жағдайдың мүмкін болу себептерін түсіндіріңіз.Науқаста тамақтанудың қандай тапшы ауыстыруға болмайтын факторлары дамуы мүмкін.Бұл фактордың биологиялық функциясын түсіндіріңіз. Бұл науқас үшін сіз ұсынатын тамақтану үлгісі. Негізінен өттің ұлтабарға түсуінің бұзылуы майлардың қорытылуы мен сіңірілуін бұзады. Сіңірілмеген май негізінен ішек арқылы аз мөлшерде май және тері бездері арқылы сыртқа шығарылады. Май сіңірілуінің бұзылуынан нәжісте ыдырамаған майлар көбейеді, ол ақ, сұр түсті болады. Бұл жағдайды стеаторея деп атайды,(майлардың нәжіспен бөлінуі). Тамақатану үлгісі сау тамақтану ережелеріне сәйкес алдын алады, майлы, дәмді азық-түліктердің көп м өлшерін қолдануды шектеу, алкаголь тұтынбау керек, салауатты өмір салтын ұстау керек. Қанағаштық және тромб пайда болу уақытының бұзылуынан атеросклероз болуы мүмкін. Және де майда еритін А,Д,Е,К витаминдерінің жеткіліксіздігінен дамуы мүмкін. Витаминдердің тағаммен түсуінің төмендеуінің әсерінен. жүктеу/скачать 3,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|