Иіс сезу анализаторларының рецепторлық клеткалары мұрын қуысының жоғары бөлігіндегі сілемейлі қабығында орналасқан. Одан иіс сезу жүйкесі арқылы ми қыртысының маңдай бөлігімен байланысады.
Тері анализаторыдегеніміз температураны , ауырсынуды және тактильді (жанасқанды сезетін) сезімдерді қабылдайтын рецепторлар жиынтығы.
Температура рецепторлары екеку, олар суықты және жылуды қабылдайды. Суықты қабылдайтын рецептор терінің жоғары бетіне жақын орналасқан, олардың саны көбірек.
Тері, дәм және иіс сезімдері туралы жалпы түсініктеме.Дене сезімі бірнеше сезімнің жиынтығы, оның ішкі жене сыртқы мүшелері қабылдаған мәліметтер әртүрлі сезім тудырады, бірақ дененің қалыпты жағдайын немесе оның өзгерісін білдіретін тікелей мәліметтер әуелі терідегі рецепторлар арқылы қабылданады. Бұлар сыртқы ортаның денеге тікелей әсерін білдіреді. Тері рецепторларының жалпы аумағы өте үлкен: 1,5-2 м2. Мүңда жанасу, қысым, ыстық-суықты сезу жене ауырсыну рецепторлары бар. Олар терінің әртүрлі қабатында және әр жерінде орналасқан. Көбі саусақтың ұшында, алақанда, табанда, ерінде, бетте, қол-аяқтарда, жыныс мүшелерінің терісінде болады.
Құрамы жағынан рецепторлар әртүрлі: үлкенді-кішілі, жалпақ, сауытша терізді, жіпше, түкті болып келеді. Негізгі түрлері – ұсақ жіңішке жүйке талшықтарының жалаңқай ұшы.Бұл нерв ұштары тері түктерінің әсерімен жанасуы сәтінде қозады да, мәліметті қабылдап, орталық жүйке жүйесіне жіберіп тұрады.
Тері рецепторларының сан мөлшері де әртурлі: жанасу рецепторлары 500000, жылуды сезу рецепторлары 30000, суықты сезу — 250 000 шамасында, ауырсыну (ауру сезу) бәрінен де көп және дененің барлық жерінде болатын әртүрлі рецепторларца тітіркендіргіштің күшті әсерінен ауырсыну сезімі туа береді.
6-тақырып. Ішкі секреция бездері мен гормондар. Жасқа сай ерекшеліктері. Ішкі секрециялық бездер және олардың маңызы туралы жалпы түсініктеме.
Ішкі секрециялық бездердің гормондары, олардың қызметі.
Гипофиз және оның гормондарының бала организміне әсері.
Эпифиз безінің жас ерекшелігі мен гормондары.
Қалқанша безі мен оның гормондарының бала организміне әсері.
Бүйрек үсті бездері және оның гормондары.
7.Қос секрециялы бездердің қызметі мен жас ерекшеліктері
8.Жыныс бездері және жыныстық жетілу
Организмде бездер көп, барлық бездер деп екі топқа бөледі.: экзогендік (сыртқы секрециялық) және эндокриндік (ішкі серкециялық) бездер деп.
Экзогендік (лат. секреция – сөл, грек.экзо - сыртқа) бездердің өзегі болады, Сыртқы секрециялық бездердің өзектері арқылы олардың өнімдері қуыс мүшелерге құйылады (мысалы, ауыз қуысына сілекей безінің өнімі -сілекей ) немесе дененің сыртына шығады (мысалы, тер безінің өнімі – тер дененің сыртына шығады). Сондықтан оларды сыртқы секрециялық бездер деп атайды. Бұларға сілекей, қарын, май, тер, ішек және қарын асты бездері, бүйрек, бауыр т.б. жатады.
