1-тоқсан батырлық жырлар, батырлар жыры
жүктеу/скачать 231,27 Kb.
|
7-сынып мәтіндер
| «ЕР ТАРҒЫН» ЖЫРЫ
Ертеде қырғыз заманында бір Тарғын деген батыр өзінің қырғыз халқынан кісі өлтіріп, ханына қылмысты болып қашыпты. Қашып келіпті қырық сан Қырым жұртына. Ол уақытта Қырымда қырық мың мешіт бар еді, қырық ханы бар еді. Сол ханының үлкені Ақшахан деген еді. Сол ханның қол астына келіп кірді. Сонда ел арасында жүрді. Бір талай заман болды, айдан айлар өтті, һешбір кісі мұның батыр екенін білмеді, тек қонақ болды да жүрді. Ол уақытта Қырым жұртының арғы жағында бір жауы бар еді. Он сан Оймауыт, тоғыз сан Торғауыт деген ханның елі еді. Олалай, Бұлалай деген ноғайда көп батырлар өтсе де, Олалай, Бұлалайдың елін бұрын алғандары жоқ еді. Бұл уақытта Ақшахан талап етіп аттанды, неше мың шерік әскер болып, сол Тарғын аттанған әскерлеріменен бірге аттанып кетті, һешбір кісі де оған жүр деп айтпай-ақ.
Ақшахан жұртына қайтпақ болып тұрғанда: Тарғын сынды батырың Қайтарын жұрттың біледі, Алладан пәрмен тіледі. Құйысқанын қысқартып, Екі айылын бек тартып, Енді атына мінеді. «Өлгенім жақсы, Құда деп, Тоғыз сандай Торғауыт, Он сандай Оймауыт Барабан соғып, шың қағып, Алдымнан әскер жүргізіп, Бұйым болды бұ да» деп, Алдалап батыр шабады. «Жалғыздың жары — Құда» деп, Сары ала туы салбырап, Шапты батыр тебініп, Жалмауыздай емініп. Сырттағы жүрген әскерге Қарамайды бұл батыр, Ішкі қамалға кірді желігіп. Бұл Тарғын қамалға кірген соң, Ақшаханның әскерлері бұның Тарғын екенін танымаса да: — Е, тәйірі біздің ноғайымыздың бір батыры ғой, — деп, соңынан олар да кірді. Сонан соң бұлар қамалды бұзып алады, көңілдері ашылды. Ақшахан қуанып еліне қайтты. Елге келген соң, таранып тыныштанып көңілі қош болған соң, тағында отырып Ақшахан үкім қылды: — Сол жауды бұзып алған батырды тауып маған алып келіңіз, — деп. Онан соң ол Тарғын батырды тауып, хан алдына алып келді. Хан оныменен көрісіп, жөнін сұрап: — Сен кімсің? — дейді. Тарғын айтты: — Мен қырғызбын, — деді. Хан айтты: — Сен қырғыз болсаң, біздің жұртымызға неге келдің, не жұмысқа келдің? — деп. Онда Тарғын айтады: — Мен ханымыздың бір жақсы бегін шаһид еттім, онан соң жұртымды тынышсыздады, сол себептен сіздің қоластыңызға қашып келдім, — деді. Сонда хан айтты: — Сен кешегі жауды бұзған қайратыңды сені тынышсыздаған жұртыңа көрсетпедің бе? — дегенде, Тарғын айтады: — Нақақтан өз жұртымды жылатуға шариғат қоспайды, — деді. Онан соң Ақшахан үкім жүргізіп, Тарғын батырды әскербасы қылды. Бұл батыр әскербасы болған соң, күні-түні жарақтанып, сақтанып жүрді. Ол уақытта Ақшаханның бір қызы бар еді. Шашын дәндерменен тараған, Бектер мінген бедеудей Бауырынан жараған. Бет ажарын қарасаң, Жазғы түскен сағымдай. Бет ажарын байқасаң, Терісінен айырған Жарма бидай ақ ұндай. Қасы сарыжадай керілген, Кірпігі оқтай тігілген, Бұралып белі бүгілген, Қараған кісі үңілген. Қолаң шашты, қой көзді, Әйелдегі бір сөзді Ақжүніс атты ару еді. Жырдың толық нұсқасы мына сілетемеде: https://bilim-all.kz/olen/8129-Er-Targyn ***** жүктеу/скачать 231,27 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|