№10 дәріс тақырыбы. Келер шақ көсемше формалы етістіктің (-а, -е, -й) қатысуымен құрылатын СабҚС-ның семантикалық, грамматикалық сипаты, басқа типті сөйлемдермен функциялық қарым-қатынасы Көсемшенің –ғалы, -гелі формаларының СабҚС құруға


Синтаксистік еңбектерде -а, -е, -й формантты көсемшенің қарсылықты бағыныңқылы сабақтас сөйлем жасай алатындығы айтылған



бет2/3
Дата09.11.2022
өлшемі203,39 Kb.
#48721
1   2   3
Байланысты:
10 дарис КСС

2. Синтаксистік еңбектерде -а, -е, -й формантты көсемшенің қарсылықты бағыныңқылы сабақтас сөйлем жасай алатындығы айтылған.

Профессор Қ.Есенов алпысыншы жылдардың өзінде көсемшенің -а, -е, -й тұлғасы қарсылықты бағыныңқылы сөйлем жасауға сирек қатынасатындығын айтқан. Ал қазіргі таңда әдеби тіліміздің стильдік тәсілдерінің кеңеюіне байланысты көсемшенің де синтаксистік қызметі арта түсті.

Профессор Қ.Есенов алпысыншы жылдардың өзінде көсемшенің -а, -е, -й тұлғасы қарсылықты бағыныңқылы сөйлем жасауға сирек қатынасатындығын айтқан. Ал қазіргі таңда әдеби тіліміздің стильдік тәсілдерінің кеңеюіне байланысты көсемшенің де синтаксистік қызметі арта түсті.

Соның нәтижесінде жоғарыда ғалымдар көрсеткен -а, -е, -й жұрнағымен қатар көсемшенің -п формасы да қарсылықты бағ-ыныңқылы сабақтас жасауға қатыса бастады. Мысалы: "Балаң өлді" дегенді естіген ақын талып құлап, май өкшеден жіберген дәрі де көмек етпепті (Әзірбаев).

Себеп бағыныңқылы сабақтас сөйлемнің бағыныңқы компонентінің баяндауышы көсемшенің

  • Себеп бағыныңқылы сабақтас сөйлемнің бағыныңқы компонентінің баяндауышы көсемшенің
  • -а, -е, -й тұлғасымен жасалады. Ол мезгілді уақытында келе алмай, біз біраз уақыт кешігіп қалдық..
  • Шартты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемдерді жасауға көсемшенің –й тұлғасының болымсыз түрі (-ма+й, ма+й+ынша) қатысады. Бұл деректерді білмей , жер астынан соңыра қанша мұнай қорын алуға болатынын есептеу мүмкін емес.Оқушы ...өз өнерлерін жұмсап жемісін татпайынша, әр жақты білім беру жүзеге аспайды.
  • Мезгіл бағыныңқы сөйлемді жасауға –а, -е, (-ма) + й тұлғалы көсемше қатысады. Шай жиыла бере, Абай жастыққа құлай түсті. Амал бағыныңқылы сабақтас сөйлем –а,-е тұлғалы көсемше арқылы жасалады. Қалжыңы, күлкісі араласа, шай көңілді ішілді.


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет