11 бет 3 стр. №16 (109) 20 тамыз, 2015 жыл АҢдатпа

Қазақ хандығы тұсында «Қасым ханның қасқа жолы», 

«Есім ханның ескі жолы» және Тәуке ханның «Жеті жарғысы» 

негізгі заңдар ретінде танылды. Тіпті, аз ғана өмір сүрген Алаш 

орданың да «Қазақ елінің уставы» және «Алаш партиясының 

бағдарламасы» атты конституциялық құжаттары болды. 

Ежелгі  Рим,  Вавилон,  Қытай,  Грекия 

елдерінде,  Ортағасырлық  Византия  им-

периясында,  Шыңғысханның  Монғол  им-

периясында  және  түріктердің  Осман  им-

периясында  да  мемлекеттің  негізгі  құжаты 

болғанын  білеміз.  Яғни,  сол  құжаттар  өз 

заманының  конституциялары  болған  десек 

қателеспейміз.  Әр  конституция  нақты  бір 

тарихи-cаяси  жағдайда  қабылданып,  сол 

замандағы  адам,  қоғам  және  мемлекеттің 

құқықтық мәртебесін анықтап отырған. Сол 

себепті  де,  кез  келген  ел  конституцияны 

қабылдаған  күнді  мемлекеттің  туған  күні 

ретінде танып, жыл сайын ұлықтайды.  

Қазақ  елінің  даму  тарихына  тоқтала 

келе,  оның  әр  заманда  өзіне  тән  негізгі 

құжаттары  болғанын  байқауға  болады. 

Қазақ  хандығы  тұсында  «Қасым  ханның 

қасқа жолы», «Есім ханның ескі жолы» және 

Тәуке ханның «Жеті жарғысы» негізгі заңдар 

ретінде танылды. Тіпті, аз ғана өмір сүрген 

Алаш  орданың  да  «Қазақ  елінің  уставы» 

және  «Алаш  партиясының  бағдарламасы» 

атты  конституциялық  құжаттары  болды. 

Кеңес  үкіметі  дәуірінде  елімізде  үш  мәрте 

Конституция  қабылданып,  мемлекеттің 

негізгі  алғышарттары  мен    саясаты  жаңа 

бағытта дамып отырды. Кеңес үкіметі ыды-

рап,  одақтық  республикалар  тәуелсіздік 

алған  тұста  елімізге  жаңа        Конститу-

ция  қабылдауға  тура  келді.  Тұңғыш 

Конституцияның  егемендік  алған  жас 

Қазақстанның  мемлекеттік  іргесін  көтеру 

үшін қосқан үлесі зор. Өтпелі кезеңнің сая-

си және экономикалық саясаты көп ұзамай 

жаңа  Конституция  қабылдауға  негіз  бол-

ды.  Осылайша,  1995  жылы  30  тамызда 

республикалық референдумда бүгінгі таңда 

қолданыста  жүрген  Конституция  өмірге 

келді.  

Қолданыстағы Конституцияның преамбу-

ласында «Біз ортақ тарихи тағдыр біріктірген 

Қазақстан  халқы,  байырғы  қазақ  жерінде 

мемлекеттілік  құра  отырып,  өзіміздің 

егеменді  құқығымызды  негізге  ала  оты-

рып, Қазақстан демократиялық мемлекетін 

құрамыз» деп жазылған. Мұнда Республика 

қызметінің түбегейлі принциптері бекітілген: 

қоғамдық,  татулық  пен  саяси  тұрақтылық; 

бүкіл 

халықтың 

көздейтін 

экономикалық  даму;  Қазақстандық  па-

триотизм;  мемлекет  өмірінің  аса  маңызды 

мәселелерін  демократиялық  әдістерімен, 

оның ішінде республикалық референдумда 

немесе  Парламентте  дауыс  беру  арқылы 

шешу. 

туциясы  тәуелсіз,  егемен  мемлекеттің 

конституциялық  дамуының  жаңа  кезеңіне 

жол  ашқан  акт  болып  табылады.  Респу-

блика  Конституциясының  қабылдануы 

конституциялық  құрылыстың  құқықтық 

негізін  қалады,  қоғамдық,  саяси  инсти-

туттар  қызметіне  негіз  боларлықтай 

принциптерін  орнықтырды,  адам  мен 

азаматтың  конституциялық  мәртебесін 

белгіледі, 

экономикалық 

құрылыстың 

негіздерін 

айқындады. 

Республи-

ка  Конституциясы  Конституциялықтың 

демократиялық  дәстүрлеріне  сүйене  оты-

рып,  Қазақстанның  көп  ұлтты  халқын 

мемлекеттік  биліктің  бірден-бір  қайнар  көзі 

деп  таныды.  Мемлекеттік  биліктің  бірлігін 

атап  көрсете  отырып,  Конституция  билікті 

заң шығару, атқару және сот тармақтарына 

бөлу принципін мемлекеттің, ұйымдық және 

қызмет ету тетігін негіз етіп алды. Қазақстан 

республикасының құрылым нысаны бойын-

ша  –  президенттік  басқару  нысанындағы 

біртұтас  мемлекет.  Конституцияға  сәйкес 

тұрақты  жұмыс  істейтін  қос  палаталы 

Парламент  заң  шығарушы  орган  ретінде 

танылды.  Сөйтіп,  Қазақстан  Республи-

касында  Парламенттің  берік  құқықтық 

негізі  жасалды.  Конституцияның  маңызды 

ортақшылдығының  бірі  –  оның  жалпыға 

мәлім  демократиялық  құқықтық  идеялар 

мен  принциптерге  бейімділігі  болып  та-

былады.  Конституциясының  кіріспесінде 

жария 

Қазақстан 

халқының 

бостандық,  тендік  мұраттарына  адалдығы 

оның  нормаларында  нақты  көрініс  тап-

ты.  Осылайша,  қолданыстағы  Конститу-

ция  жас  мемлекетіміздің  қалыпты  қызмет 

етіп,  алға  жылжуына  кепіл  болды.  Бүгінде 

Конституцияның  20  жылдық  мерейтойы 

аталып,  еліміз  қалыптасқан  мемлекет 

ретінде бекітіліп, алыс және жақын шет ел-

дер  тарапынан  бейбіт  және  тұрақты  түрде 

дамушы ел ретінде танылып жатыр. Мұның 

барлығы 

конституциялық 

құрылысының  дұрыс  жасалғаны  және                                        

Елбасы  Н.Ә.  Назарбаевтың  салиқалы 

саясатының дәлелі десек қателеспейміз. 

             Қалай дегенмен, адам құқықтарының 

мәселесі  өткен  және  қазіргі  заманның 

маңызды  және  өзекті  мәселелерінің  бірі. 

Оның  ұлттық  және  ғаламдық  сипаты  бар. 

Соның айқын бір көрінісі Конституциямыздың 

1-бабында  адам  құқықтарын  сақтауға 

арналған  норма  бекітіліп,  отыз  бабы 

түгелдей 

адам 

азаматтардың 

құқықтарына, 

бостандықтарына 

және 

заңды 

арналған. 

Бұл 

жағдай  демократиялық  қоғамда  барлық 

мен бостандықтары ең маңызды болып са-

налатынын білдіреді.  

Адам  құқықтары  жөніндегі  Омбуд-

смен  институты  құрылды.  Бұрын  көп 

партиялылық  болмаса,  қазір  еліміздегі 

күллі  саяси  спектрді  көрсететін  партиялар 

жұмыс  істейді.  Бізде  көп  партиялы  Парла-

мент, парламенттік көпшілік қолдаған Үкімет 

бар. Азаматтық қоғам дамуда, тәуелсіз БАҚ 

жұмыс істеуде. Түрлі бағыттағы 18 мыңнан 

астам үкіметтік емес ұйымдар жұмыс істейді. 

2,5  мыңдай  БАҚ  бар,  оның  90%-ы  -  жеке 

иелікте. Қазақстан бүгінде мәдениет аралық 

және 

конфессияаралық 

халықаралық 

орталығына 

айналды. 

Әлемдік  және  дәстүрлі  діндердің  алғашқы 

төрт  съезі  нақ  біздің  елімізде  өтті.  Заман 

ағымы көрсетіп отырғандай, азаматтардың 

құқықтары  мен  бостандықтары,  заңды 

мүдделері, 

мемлекеттің 

тұрақтылығы 

мен  қауіпсіздігі  сол  елдің  конституциялық 

құрылысына  тікелей  тәуелді.  Яғни,  Ата 

заңның  қоғам  мен  мемлекеттің  шынайы 

өміріне  қаншалықты  сай  келуі,  мүдделерін 

ескеріп, талаптарына жауап беруі құқықтық 

тұрғыдан маңызды.  

Конституция  өзінің  табиғаты  бойынша 

мемлекетпен  қабылданатын  нормативтік 

құқықтық  акт  және  ол  мемлекеттің  саяси-

экономикалық  жағдайына  байланысты 

өзгеріске  ұшырап,  толықтырылып  отыруы 

мүмкін.  Тіпті,  ірі  экономикалық  дағдарыс 

КЕРЕК-ДЕРЕК

Адам  құқығы  мәселелерінің  қазіргі  заман-

да алдыңғы қатарға шығуы рухани байлық 

пен адамгершіліктің қайта түлеуінің жарқын 

куәсі  деуімізге  болады.  Адам  құқығы  оның 

мемлекет  ішіндегі,  сондай-ақ  ғаламдық 

көлемдегі саяси, экономикалық, әлеуметтік, 

мәдени  мәселелерге  нақты  қатысуын 

қамтамасыз етуге арналған.  

Біздің  елімізде  тәуелсіздіктің  алғашқы 

күндерінен 

бастап-ақ 

азаматтардың 

құқықтары 

мен 

бостандықтарының 

болып,  мемлекетте  құлдырау  орын  алған 

жағдайда жаңа конституциялар қабылданған 

жағдайлар тарихта талай мәрте кездескен. 

Мемлекеттіліктің осы және басқа да тарихи 

және  теориялық  аспектілерін  ескере  оты-

рып,  конституцияның  өміршең  және  шы-

найы ақиқатқа бейімделіп отыратын құжат 

екенін байқаймыз.

С. АМАНДЫҚОВА, 

з.ғ.д., профессор,  

Б. АЛТЫНБАСОВ, 

з.ғ.к., доцент. 

АТА ЗАҢНЫҢ ҚҰНДЫЛЫҒЫ - 

ДАМУ СТРАТЕГИЯСЫ

Сондай-ақ, 1998-2000 жылдарға арналған 

стратегиялық  даму  жоспары  бекiтiлді. 

Тұтастай  алғанда  үш  жылдық  Стратегиялық 

жоспар  табыспен  iске  асырылды.  Бүгінгі 

таңда  Қазақстан  Республикасының  дамуы 

және қазiргi әлемдегi өз орны мен рөлiн сезiнуі 

жаңа  сатыға  көтерiлдi.  Елдi  жаңа  нарықтық 

желiге  салу  жөнiндегi  негiзгi  шаралар  жүзеге 

асырылды. 

Қазақстан  Республикасының  өзiндiк  даму 

моделiн iздестiру жалғасуда және жалғаса бе-

руге тиiс, өйткенi дүние шапшаң өзгерiп, заң 

тұрғысынан да күрделене түсуде.  

Өзiнiң  бәсекелестiк  қабiлетiн  арттыру 

үшiн  стратегиялық  жоспарлауды  алдыңғы 

қатарлы елдер мен аса iрi трансұлттық ком-

паниялар қолданады. Олардың қазiргi заман-

да  өмiр  сүру  тәжiрибесiн  пайдалана  отырып, 

Қазақстан мемлекеттік рөлi мен өзіндік даму-

ында  стратегиялық  жоспарлауды  күшейтуге 

тиiс.  Сонымен бiрге стратегиялық жоспарлар 

қатып-семген  догмаларға  айналмауға,  елдің 

әлеуметтiк-экономикалық дамуын мемлекеттiк 

реттеудiң икемдi құралы болуға тиiс. 

Біз  үшін  дамудың  әртүрлі  сатыларын-

да  тұрған,  сан  алуан  әлеуметтік-мәдени, 

ұлттық  және  басқа  да  ерекшеліктері, 

әртүрлі  құқықтық  жүйесі  бар  елдердің 

Констиуция  арқылы  басты  мәселені  - 

тұрақтылықты  нығайтудағы,  халықтың  әл-

ауқатын  жақсатрудағы  және  демократиялық 

құндылықты дамытудағы қол жеткен табыста-

рын  ұғыну  маңызды  деп  есептеймін.  Консти-

уцияны  қабылдау  қарсаңында  ондаған  жыл-

дар  бойы  азаматтарымыздың  ой-санасында 

қордаланып қалған стереотиптерді жою үшін, 

мемлекет  пен  қоғамды  түбегейлі  рефор-

малау  барысында  пайда  болатын  көптеген 

объективті  және  субъективті  проблемаларды 

шешу үшін бірнеше жылға созылған табанды 

жұмыстар  атқаруға  тура  келді.  Осының  бәрі 

сол  кездерде  анық  өтпелі  сипатта  болған 

мемлекеттік  институттар  мен  заңнамаларда 

көрініс тауып отырды. 

Осылайша,  дүниеге  келген  Конститу-

ция  тәуелсіз  мемлекет  ретінде  дамуымызға 

даңғыл  жол  салып,  елдің  бетке  алған 

бағдарының тұтастай бөлігін қамтып отыр де-

сек артық емес. Заман ағымына қарай Негізгі 

заңымыздың  өзгеріске  ұшырауын  да  ешкім 

жоққа  шығара  алмасы  анық.  Дегенмен  де, 

өмір бойғы біздің басты міндетіміз - Қазақстан 

Тәуелсіздігінің  тірегіне  айналған  Конституци-

яны  қатаң  ұстану.  Яғни,  басты  талап  –  Ата 

Заңымыз,  Конституцияны  құрметтеп  қорғау, 

ал  оның  маңыздылығын  жоғалтпай  сақтау 

республикамыздың әрбір азаматының міндеті 

мен парызы болуы тиіс. 

Екіншіден,  қолданыстағы  Конституция       

республика  өмірінде  экономикалық  қана 

емес,  саяси  өзгерістерге  де  жол  ашты.  Қос 

палаталы кәсіби Парламенттің жасақталуы да 

соның жарқын айғағы. 

Әлбетте, 

Конституцияның 

қоғам 

өміріндегі,  ел  тарихындағы  орны  бөлек.                                         

отырған  біздің  Ата  Заңымыз  өз  өміршеңдігін 

көрсетті. 

Конституция 

қағидаттарына 

сәйкес,  еліміздің  демократиялық  жолмен 

даму  бағыты  айқындалды.  Құқықтық  мем-

лекет  қалыптастыру  қағидалары  қоғамда 

және  азаматтардың  санасында  түпкілікті 

бекітіліп,  өз  жемісін  беруде.  Осының  бәрі 

қолданыстағы  Ата  Заңды  арқау  ете  отырып, 

оның  ережелерінен  ауытқымай,  елге  қызмет 

етіп отырған    Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың 

сабырлы саясатының арқасы. Ендеше, әрбір 

қазақстандық  Ата  Заңымызды  сыйлап,  оны 

құрметтей білсе, сол игі! 

        

    Д. АДИЛБЕКОВА,

          Алматы облыстық адвокаттар 

            алқасының төраға орынбасары .

1997 жылғы 10 қазанда Қазақстан 

Республикасы Президентiнiң 

"Қазақстан - 2030. Барлық 

қазақстандықтардың өсіп-өркендеуi, 

қауiпсiздiгi және әл-ауқатының ар-

туы" атты Жолдауы жарияланған 

болатын. Онда Қазақстанның 2030 

жылға дейiнгi ұзақ мерзiмдi даму 

стратегиясы белгiлендi. 

Жетісу 

университеті

6

бейсенбі, 20 тамыз, 

2015 жыл

ҚАЛАМГЕР

ШАБЫТ

(әңгіме)

БОЯМАСЫЗ ӨМІР

Жас қыздың жасына түнгі 

әлем тұншығып жатқандай 

еді.  Біресе  мұңайып,  біресе 

жылаған  сұлудың  жүзі 

жүдеу,  қабағы  салыңқы 

тартқан.  Көзінің  жасын 

бұлаған  аруға  ай  екеш  ай 

да  аяушылық  білдіргендей 

терезеден  көмескі  сәулесін 

түсіріп, сұрықсыз келбетіне 

шырай  кіргізердей  әлсіз 

нұрын  төге  түседі. 

Лебіздей  жеңіл  сәуле 

арудың  сүйкімді  жүзін 

өбіп, ажарын аша түскен. 

Қыздың  бар  сырын 

ақтарардай  тылсымға 

толы  түнгі  аспанда  бір-

бірімен 

сыбырласқан 

қ ұ р б ы - ж ұ л д ы з д а р 

жымың-жымың етеді.

Жастықты  құшып,  мөлдір  тамшымен 

жан сырын төккен Айзаданың кеудесін ашу 

мен  ыза  қосақтай  кернеп,  солқ-солқ  етіп, 

кемсеңдеп қоя берді. Төсектің аяқ жағында 

отырған күйеужігіт жұбатқандай болып:

-  Айка,  қойшы  енді,  жылай  бермеші! 

Бәрі  жақсы  болады.  Мен  сені  сүйем  ғой. 

Сенбейсің бе? – деді.   

   Қыз тіл қатпады. Жігіт басу айтқандай 

алакөлеңке бөлмеде қалыңдығының қолаң 

шашынан сипап, сүйріктей саусақтарын ая-

лады. 

-  Айзада,  сенші  маған,  өзіңді  жанымдай 

жақсы  көрем.  Рас  айтам.  Сені  сүймесем 

алып қашпас едім ғой! 

      Кенет  бетін  жастыққа  төсеп  жылап 

жатқан  қалындық  өксігін  тоқтата  алмаған 

күйі жігітке жалт қарап, шапалақпен тартып 

жіберді.  Байсарының  көзінен  от  жарқ  етті. 

Бөлме  ішіне  найзағай  жарқылы  енгендей 

көзінің алды қас-қағым сәтте жарық болып, 

беті ысып, дуылдап кетті.

-  Ұятсыз!  Өтірікші!  Сенде  адамдық  сезім 

жоқ! Сен менің келісімімді алдың ба?!

- Енді... 

-  Мен  сені  сүймеймін!  Жоқ,  мен  сені  жек 

көрем.  Иә,  иә,  жек  көрем!  Өмір  бойы  жек 

көріп өтем. Білдің бе?!   

      Байсары  қапелімде  үнсіз  қалды.  Бір 

сәт  өзінің  ісіне  өкінбестен  қызды  бас  са-

лып құшқысы келді. Бір жағынан жігіттік на-

мысы  ұстады  ма,  әлде  жолдас  жігіттермен 

сілтеген  ащы  судың  әсері  ме,  қабағын 

түкситіп,  ауызы  жыбырлап  кетті.  Демінен 

ішімдіктің жағымсыз иісі мүңкіп, масаңдығы 

айқын сезілді. 

- Түсінші мені, өтінем! 

-  Ал,  сен  менің  жанымды  түсіндің  бе?! 

Менің жүрегім кімді аңсайтынын білесің бе? 

Ақжігітпен жүретінімді біле тұра әдейі алып 

қаштың! Сен екі адамның тағдырын ойран-

дап, бүкіл асыл армандарымның күлін көкке 

ұшырдың. Оңбаған! 

-  Қайтем,  сені  сүйіп  қалған  соң...  Сені 

ешкімге бергім келмеді...

- Мен сендік емес ем. Менің жүрегім басқа 

жанды  аңсайды...  Сен  барып  тұрған        ай-

уан  екенсің!  Өзімшілсің.  Қу  басыңды  ғана 

ойладың. Сен не істедің айтшы, не істедің?!

Жігіттің 

мастықтан 

тілі 

күрмеліп, 

мұрнының  астынан  міңгірледі.  Оны  өзі  де 

түсінген жоқ. 

Бұл кезде түн ортасы ауып кетіп еді. Да-

ладан жарыса үрген ауыл иттерінің дауысы 

құлаққа талып жетті. Жақын маңнан шыққан 

шырылдауық шегірткенің шырылы онсыз да 

жұқарып  тұрған  жүйкелерді  сынағандай. 

Алакөлеңке  бөлмеде  басы  айналған  жігіт 

төрт  қабырғаға  қарап,  сосын  жастықты 

құшып, сыңсып жатқан қалындығының неке 

түнін өксумен өткізгеніне өзінің кінәлі екенін 

мойындай  қоймаса  да,  аяушылық  сезімі 

оянғандай ойға батты.   

    Байсары  қос  қолымен  қыздың  құлын 

денесін  құшақтап,  кеудесіне  басқысы  келіп 

еді, көзі тағы оттай жарқ етті. 

- Жолама маған! Әрі кет! – қыздың дауы-

сы қаттырақ шығып кетті.

-  Айғайлама,  елдің  бәрін  оятасың,  –  де-

ген Байсарының үні құмығып естілді. Әйтсе 

де,  жігіттік  намысы  ұстап:  -  Сен  енді  менің 

әйелімсің! Мен не қаласам, соны істейсің, - 

деді.

      Түн  ортасы  ауғанда  құм  ішіндегі  ауыл 

төңірегінде  жел  көтеріліп,  арты  құмды 

дауылға  ұласып,  алай-дүлей  болды.  Дау-

ылда  құтыра  түскен  ауыл  иттерінің  үргені 

төңіректі  жаңғыртып,  жұрттың  мазасын 

алған.  Ақшам  келісімен  жылт  етіп  көрінген 

жұлдыздар  бұл  мезетте  қара  бұлттан 

көрінбей,  ай  көмескі  тартқан.  Сәлден  соң 

қыздың  сыңсуына  ортақтасқандай  мөп-

мөлдір  тамшылар  терезені  тырс-тырс 

етіп  ұрғылап,  қыздың  бақытсыздығы  үшін 

кешірім сұрап жалынғандай жылтыр әйнекті 

сүйіп, төмен сырғанай берді. 

      Бұл  кезде  Айзада  ішінен  тұншығып, 

талықсып  кеткендей  болды.  Кірпігі  жастан 

зілмендей  болған  сүмбіл  қыздың  жүрегі 

ауыр мұңнан езіле түскен. Бұрын жігіттерден 

көңілі  қалғанда  өз  үйіндегі  жастығына  ба-

рып, жүрегі мұңнан езіле құлайтын. Ал қазіргі 

жастығы...  өз  жастығы  емес.  Бір  кездері 

көбелек  қуған  албырт  та  жалынды  жастық 

шағы  көзден  бұл-бұл  ұшқандай.  Алаңсыз 

қыздық  дәурен,  жастық  шағы  анау  қырдан 

қол  бұлғап,  күзде  ұшқан  тырналардың 

қанатына  жабысып,  келмеске  кеткендей. 

Бұл түн қызды лезде есейтіп жібергендей. 

      Сұлу  жүрегін  запыран  оймен  улай 

берді. Бұл қасіретті қақпанға қалай түскенін 

өзі  де  аңғармай  қалған.  Өзі  жанындай 

жақсы  көретін  құрбысы  Майгүлмен  бірге 

кешке қарай 

  аудан  орталығындағы 

би  кешіне  бармақ  болған.  Сәнді  киініп,  ау-

лада  құрбысын  күтіп  тұр  еді.  Сәлден  соң 

жанына  жеңіл  көлік  кілт  тоқтай  қалсын. 

Терезенің  сыртынан  құрбысының  ауылдың 

жігіттері  мінген  көлікке  жайғасқанын  көрді. 

Жүзіне  күлкі  үйірілген.  Майгүл  есікті  ашып, 

бірге  жүруін  өтінген.  «Таныс  жігіттер  ғой, 

дискотекаға  бірге  барайық.  Қайтарда  үйге 

әкеп  тастайды»  деп  қолқалаған  соң  амал-

сыз көнген. 

Жарқ-жұрқ  еткен  ауқымды  би  алаңы 

көзді  арбап,  даңғаза  музыка  есті  алған.  Би 

кешінде  Байсары  қызға  қырындап,  қайта-

қайта  ортаға  шақырған.  Қыпшақ  қызына 

тән  қарақат  көз,  қос  ай  айқасқандай 

қабақ,  оймақтай  қызыл  ерін,  аққу  мойын-

ды  Айзаданың  көркіне  талай  жігіт  қызыға 

қарап қалатын. Әсіресе, құлын денесі бимен 

ырғала  қозғалғанда  бөріктілердің  ындыны 

құрып, тамсана тамашалайтын. Жастықтың 

белгісін  білдіргендей  уылжыған  алма  беті 

ойнақшып,  кекілімен  жарасым  тауып,  қара 

шаштары сұңғақ бойына сымбат беріп тұр. 

Өзгенің құшағында еріксіз әуенге елтіп, Ай-

зада  нақсүйерінің  би  кешіне  неліктен  келе 

алмағанын ойлап, мұңға батты. Көзін жұмса, 

Ақжігітпен  бірге  шыр  айналып  жүргендей. 

«Уәделескен  едік.  Анасы  аурушаң  еді,  жа-

нында қалып, ауылдан шыға алмай қалған 

ғой» деп өзін-өзі жұбатумен болды. 

Би  кешінен  соң  Айзада,  Майра,  Байсары 

мен  Боқай  мінген  көлік  ауылға  қарай  зы-

мырай  жөнелді.  Тал-теректер  мен  электр 

бағаналары  көлік  жылдамдығына  ілесе 

алмағандай  артта  қалып  барады.  Көп 

ұзамай  шынар  ағаштары  еңселі  қылып 

тұрған  ауылға  да  келіп  жетті.  Ауылға 

кіре  берісте  тұратын  Боқай  мен  Майгүл 

көліктен  түсіп,  келісіп  алғандай:  «Байсары 

үйіңе  апарып  тастайды»  деп  жылы  жыми-

ып,  қоштасып  қалған.  Түнгі  ауыл  ішіндегі 

көшеге  жарық  шашқан  көлікке  арсалаңдап 

ұмтылған иттердің дауысы жаңғырып кетті. 

Жарық  түскен  тал-теректердің  көлеңкелі 

сұлбасы  ұзара  түскен.  Екеуі  үнсіз.  Көліктің 

терезесінен  сыртқа  көз  тастаған  Айзада 

басқа жолға түсіп бара жатқанын аңғарды. 

Жүрегі  бір  жамандықты  сезіп,  секем 

алғандай: 

-  Байсары,  қайда  барасың?  Менің  үйім 

басқа  көшеде  емес  пе?  –  деді  жұлып 

алғандай.  

-  Үйге  кіріп  шығайын.  Сосын  сені  апа-

рып  тастаймын,  -  деді  иығын  қиқаң  еткізіп. 

Бірақ алакөлеңке көлік ішінде Байсарының 

жымысқы жүзі анық көрінбесе де, сабырлы 

дауысы қыздың күдігін шайып жібере алма-

ды.

- Тоқта, мен осы жерден түсіп қалайын.

- Асықпасаңшы, қазір үйіңе барасың ғой.

-  Тоқта  деймін!  Әйтпесе,  көліктен 

секіремін!

  Байсары қыздың сөзін естімегенсіп, газ-

ды баса түсіп, көлік жылдамдығын арттыра 

түсті. Тулаған аттай орнынан ышқыған көлік 

әп-сәтте жігіттің үйінің алдына келіп, айқара 

ашық тұрған қақпаға кіріп, кілт тоқтаған.  

- Ал, енді түсе бер! – деді Байсары қарқ-

қарқ күліп. – Үйіңе келдің! 

Ашуға  булыққан  Айзада  көліктің  есігін 

жұлқи  аша  сала  сыртқа  шықты.  Қыздың 

көліктен түсе қалуы мұң екен, жан-жағынан 

қыз-жігіттер  қаумалап  алсын.  Айзада  бір 

сәт  түк  түсінбей,  есеңгіреп  қалғандай  жан-

жағына  қарағыштай  берді.  Үйдің  ішкі, 

сыртқы  шамдары  самаладай  жарқырап 

тұр.  Аулада  адамдардың  қарасы  молырақ 

көрінді.  Жігіттің  үйінде  құдды  той-томалақ 

болып жатқандай әуен естіледі. Айзада аң-

таң болып:

- Не, той боп жатыр ма? Қандай қуаныш, 

-  деді  жігіттің  қарындасы  Сараға  қарап. 

«Шап-шағын ауылда өсек-аяң сымсыз теле-

фоннан бұрын жетуші еді. Бүгін кімнің тойы 

болды  екен?»  деген  ой  санасын  шарлап 

кетті. 

Ең ұзақ

  

Махаббат сезім бе екен?

Түнім көп  көз ілмеген.

Қиялдан ләззат  алып, 

Тап  бұлай сезінбеп ем.

Көктегі Айға  қарап, 

Тілдесем өзіңменен.

Жұлдыздар жұбатады,

Мұңайған кезімде мен.

Самал-жел аялайды,

Шашымнан сипап қойып.

Сенімен  кетсем бе екен,

Бәрін де жинап қойып...

                             ***

Формуласы – махаббаттың қос жүрек,

Екі ғашық қосылады қос түзеп.

Рауандап таң атқанда нұр шашып,

Уайымсыз ұзап кетер қырды асып.

Зеңгір аспан тұрар сонда құлпырып,

Ақша бұлттар заңғар шыңға ұмтылып.

Ғалам мынау махаббаттан жаралған,

Алға адамды жетелейді ақ арман.

Аялайық махаббатты пір тұтып,

Рухын оның қастерлейік сыр тұтып.

Намыс тұрсын бәрінен де үстін кеп,

Ақ жолына адалдықтың түскін кеп.

Достасумен басталады қадамы,

Ынтық жүрек өз сыңарын табады.

Махаббаттың оты мәңгі жанады.

                                ***                          

Жолыққым келеді,

Жолыққым келеді,

Жүрегі игі жақсылармен.

Танысқым келеді,

Табысқым келеді,

Жүздері жылы жақсы жанмен.

 

                                ***

Бұрылма жолдар сызылад,

Кескіндеп салсаң параққа.

Өмірім менің қызық-ақ,

Алай да бұлай парақта.

                                ***

Телегей теңіз – ойымда,

Жыр жалыны – бойымда.

Қашанғы үнсіз жүресің,

Сүйетініңді мойында!..

                                ***

Көңілім кейде құлазып,

Кетемін жүдеп тым азып.

Ондай бір сәтте ас емес,

Болады маған жыр – азық.

                                 ***

Ала көзбен атып маған қарама,

Көп парық бар екеуміздің арада.

Біле тұра тұз сепкенде жарама,

Жаның рахат таба ма?..

                                 ***

Дос болсаң жақтап тұрам,

Күнәңді ақтап тұрам.

Ал егер дұшпан болсаң,

Байқағын тас қаптырам.

                                 ***

Өмірде мынау қасымнан,

Десем де досым мол тағын.

Қулығын іште жасырған,

Зымияндардан қорқамын.

Қысқа

қайырымдар

жүктеу/скачать 7,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: