12-дәріс. Шешімдер қабылдаудың көп критериалды әдістерінің негіздері
Көрсеткіштердің салыстырмалы маңыздылық коэффициенттерін анықтау әдістері
жүктеу/скачать 32,73 Kb.
|
ТПР лекция 12 каз
Көрсеткіштердің салыстырмалы маңыздылық коэффициенттерін анықтау әдістеріШешімдердің нұсқаларын (баламаларын) салыстыру және таңдау кезінде кейбір көрсеткіштер немесе критерилер маңыздырақ (басымдылыққа ие болуы мүмкін), ал кейбіреулері маңызды емес (басымдылыққа ие болмауы мүмкін), ал кейбіреулері мүлдем ескерілмеуі мүмкін. Бұл мәселені шешуге жүйелі тәсіл көмектеседі, өйткені жүйелік талдаудың ерекшелігі субъективті пайымдаулар арқылы баламаларды аналитикалық салыстыру тәсілінде жатыр. Кейбір көрсеткіштердің маңыздылығын (басымдылығын) немесе басқалардың алдында шешім қабылдау міндетінің критерилерін көрсететін шамаларды салыстырмалы маңыздылық коэффициенттері немесе салмақтық коэффициенттері деп атаймыз. Шешімдер қабылдау процесінде салыстырмалы маңыздылық коэффициенттері әр түрлі болуы және уақыт өте келе айтарлықтай өзгеруі мүмкін. Сондықтан осы коэффициенттердің әрекет ету мерзімін көрсету немесе белгілеу қажет. Салыстырмалы маңыздылық коэффициенттері туралы ақпарат шешімнің ең жақсы нұсқасын таңдау критерилерін қалыптастыруда маңызды. Салыстырмалы маңыздылық коэффициентін 𝜔𝑖, 𝑖 = 1, … , 𝐼 әрпімен белгілейміз, мұндағы I – соңғы көрсеткіштің (критеридің) нөмірі. Маңыздылықты (басымдылықтарды) ресімдеу сараптамалық бағалау арқылы жүзеге асырылуы мүмкін. Сараптамалық бағалауларды алу сараптама жүргізудің белгілі бір ұйымдастыруын қажет етеді. Бірқатар болжамдарды тұжырымдайық. Біріншіден, көрсеткіштер мен критерилер сандық мәндері бірден аз салыстырмалы маңыздылық коэффициенттеріне 𝜔𝑖 ≤ 1 сәйкес келеді деп есептейміз. Екіншіден, 𝜔𝑖 ≥ 0 шамалары теріс бола алмайды. Үшіншіден, барлық көрсеткіштердің салыстырмалы маңыздылық коэффициенттерінің қосындысы бірге тең (нормалау қасиеті). Шешім көрсеткіштерінің салыстырмалы маңыздылығының коэффициенттерін сараптамалық анықтау әрбір көрсеткіш үшін кезең кезеңмен жүзеге асырылады. Мысалы, автопарктен (2-кесте) алынған көрсеткіштердің маңыздылығы, жұмыс тәжірибесі, автокөліктің жасы мен жағдайы, қала маңына бару қажеттілігі де рет-ретімен анықталады. Көрсеткіштердің маңыздылық коэффициенттерін анықтаудың бүкіл процедурасы үш кезеңнен тұрады: кез келген шкала бойынша басымдылықтарды анықтау (10 балдық, 5 балдық және т. б.); элементтері қабылданған шкала бойынша балдардағы сараптамалық мәндер болып табылатын шешім көрсеткіштерінің басымдылық векторын қалыптастыру; нормалау. Салыстырмалы маңыздылық коэффициенттерін анықтаудың мүмкін болатын екі әдісін қарастырайық. жүктеу/скачать 32,73 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|