120-сұрақ Тарихқа дейінгі кезеңдегі адамның мәдениеті туралы анықтаңыз
Тәуекел хан, оныңсаясатытуралыбаяндаңыз
жүктеу/скачать 153,07 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тәуекелдi
- 60.Қазақ жүздерінің қалыптасуына этносаяси және шаруашылық факторлардың әсерін сипаттап жазыңыз
| 59.Тәуекел хан, оныңсаясатытуралыбаяндаңыз
Хақназар өлгеннен соң оның орнына жасы сексенге келiп отырған Сығай хан болып, таққа отырды. Бiрақ ол елдi басқара алмай, Абдуллаға барып қазақ хандығын қамқорлыққа алуын өтiнедi. Сөйтiп ол баласы Тәуекелдi Абдулланың қарамағына қалдырады. ТӘУЕКЕЛ ХАН (1582-98жж.) Шығайдың баласы Тәуекел Бұхара ханы Абдолламен бiрлесе отырып, Баба сұлтанның көзiн жоюға кiрiседi. 1582 жылы қазақ хан сұлтандары Абдолламен бiрлесiп соғысып Баба сұлтанды жеңедi. Сығай хан сол соғыста қайтыс болады. 1582 жылғы Түркiстан түбiндегi шайқаста Тәуекел басқарған қазақ қолы Баба сұлтанның әскерiн талқандап, Баба сұлтанның басын алады. Баба сұлтанның басын және тұтқындаған әскер басшыларын Бұхар ханы Абдоллаға әкелiп тапсырады. Қас жауын жойғаны үшiн Абдолла Самарқанд өлкесiндегi Африкенттi Тәуекелге сыйға бередi. 1583 жылы Тәуекел хан Өзбек ханымен жасасқан келісімді бұзады. Бұның себебі кезінде Абдаллах Түркістан аймағынан 4 қала беруге үәде береді, бірақ бақталасының көзі жойылғаннан кейін (Баба сұлтан) ол өз сөзінде тұрмайды. 1586 жылы Тәуекел Түркістанды басып алады. 1586-1594 жылдары Тәуекел Хақназардың ұлдарымен күреседі. Ақырында хандық құруға өз құқығын бекітті. 1598 жылы Бұхар хандығының ішіндегі қайшылықтарды пайдаланып, Тәуекел хан Орта Азияға жорық жасайды. Соның нәтижесінде өзбек әскерін талқандап Самарқанды алады. Тәуекел жеңісті жорығын жалғастырып, Түркістан, Сауран, Арқұқ, Отырар, Сайрам, Ақсы, Әндіжан қалаларын қолға қаратады. Інісі Есімді 20 мың әскерімен Самарқанды қалдырып, өзі Бұхара қаласын алуға аттанады. Қазақ әскері қаланы 20 күн қоршап шабуылдағанмен, мықты бекіністі ала алмайды және қала үшін болған бір ұрыста Тәуекел ауыр жараланады. Сол жарадан жазылмай, Ташкентке келген жерінде қайтыс болады. 60.Қазақ жүздерінің қалыптасуына этносаяси және шаруашылық факторлардың әсерін сипаттап жазыңыз Қазақ халқының қалыптасуымен бірге ХV-ХVІ ғасырларда қазақ жүздері де қалыптаса бастады. Жүздер туралы жазба деректері ХҮІ ғасырда шығыс жылнамаларында кездеседі. Жүздердің құрылуы Қазақ жерінің табиғи климаттық жағдайлары мен халықтың көшпелі өмір салтына тығыз байланысты болды. Қазақстан өзіндік дамуына ықпал ететін табиғи-ландшафтық белдеулерден тұрады. Бұл – қазақ халқының шаруашылық, мәдени қызметінің табиғи ареалдары болған үш географиялық бөлік. Оларға Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу; Батыс Қазақстан; Орталық, Солтүстік және Шығыс Қазақстан аймақтары кіреді. Жүздер табиғи-климаттық ерекшеліктерге байланысты қалыптасқан шаруашылық және әскери- әкімшілік басқару жүйесі ретінде қалыптасты. Қазақ жүздерінің қалыптасуына қазақ халқының негізін құраған ру-тайпалардың моңғол ұлыстарының құрамында, кейінрек жекелеген мемлекеттік бірлестіктер құрамында ұзақ уақыт болуы ықпал етпей қойған жоқ еді. Ұлы жүз аумағы Сыр бойынан Жетісуға дейінгі жерлерді қамтиды. Оның құрамына үйсін, қаңлы, дулат, албан, суан, сіргелі, ысты, ошақты, шапырашты, жалайыр рулары енеді. Арғын, қыпшақ, уақ, найман, қоңырат, керей және басқа да ру-тайпалар негізінде құралған Орта жүз аумағы Қазақстанның Солтүстік-Шығыс және Орталық бөлігін қамтиды. Сырдарияның сағасын, Арал теңізінің жағалауын, Каспий маңы ойпатының солтүстік бөлігін Кіші жүз алып жатты. Оның құрамында он екі атадан тұратын: адай, жаппас, алаш, беріш, есентемір, серкеш т.б.; алты атадан тұратын жетіру: табын, тама, жағалбайлы т.б.; жеті атадан тұратын әлімұлы: қарасақал, төртқара, шекті, т.б. рулардан тұратын тайпалық одақ кірді. Қазақ халқына тән негізгі сипат – оның рулық, тайпалық құрылымының күрделілігі. Этникалық топтар бір-бірімен сан түрлі жолдармен өзара тығыз байланысқан. Қазақ халқы үш жүзге бөлінеді. Жүз - тарихи-шаруашылық және географиялық аймақ, белгілі рулық топтың территориясы. Үш жүз географиялық орны мен климатттың айырмашылығымен ерекшеленеді. Ұлы жүз территориясы – Жетісу мен Оңтүстік Қазақстан. Рулары – үйсін, дулат, албан, суан, жалайыр, қаңлы, сіргелі, ысты, ошақты, т.б. Орта жүз территориясы – Орталық және Солтүстік Қазақстан. Рулары- қыпшақ, арғын, найман, керей, қоңырат, уақ, т.б. Кіші жүз территориясы – Батыс Қазақстан. Рулары – алшын, адай, төртқара, жағалбайлы, табын, тама, қаракесек, байбақты, т.б. жүктеу/скачать 153,07 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|