126жм назарқұл Еркебұлан
Прогенез. Ұрықтану. Ұрық дамуының негізгі сатылары 90+
жүктеу/скачать 495,92 Kb.
|
| 23.Прогенез. Ұрықтану. Ұрық дамуының негізгі сатылары 90+
Эмбриогенездің алдында прогенез - жыныс жасушаларының дамуы мен жетілу кезеңі жүреді.Көбею қажетті жыныс жасушалары пайда болады. Жетілген жыныс жасушалары - бұл хромосомалардың гаплоидты жиынтығын (22 аутосома + 1 жыныстық хромосома) құрайтын, метаболизмі төмен, көбеюге қабілетсіз және қысқа өмір сүретін (2-3 күнге дейін) жасушалар. Ұрықтану кезінде диплоидты сан түзеді. Адамға тән . 2n=46 Жыныс жасушалардың зат аламсу төмендігінен, ДНК синтезі жүрмейді және РНҚ синтезі баяу өтеді. Сол себеті олар әртүрлі заттарға төзімді болып, генетикалық материалды ұрпақтан ұрпаққа өзгермей беріледі. Прогенез-жыныс торшаларының дамуы пісіп жетілу кезеңі.Құрылысы жағынан гаметоциттер дене торшаларына ұқсас,яғни олар да цитоплазма мен ядродан тұрады.Бірақ жыныс торшалары дене торшаларымен салыстырғанда,тек өздеріне тән кейбір қасиеттерімен ерекшеленеді.Атап айтқанда,пісіп жетілген гаметоциттер: 1-зат алмасу процесі (метаболизм ) тым төменгі деңгейде жүреді. 2-олар бөлініп көбеюге қабілетсіз; 3-жыныс торшалары ядроларындағы хромосомаларыдың хромосома санына қарағанда екі есе кем,яғни олардың ядроларында хромосомлардың жартылай жиынтығы болады. Прогенез оның екі түрі бар: 1-Сперматогнез 2-Овогенез Еркек жыныс жасушасы (сперматозоид) аталық жыныс бездерінде (аталық бездерде) дамиды. Сперматозоидтар белсенді қозғалуға қабілетті (1-5 мм / мин); үлкен мөлшерде қалыптасады (күніне жүз миллион); эякуляциядан кейін олар ұрықтандыру қабілетін шамамен 48 сағат бойы сақтайды.Адамдарда сперматозоидтар мөлшері 70 микронға жетеді. Оның құрамында жасуша қабығымен жабылған бас және құйрық бөлімі (flagellum) ажыратылады. Аналық жасушада 300 есе көлемі төмен.Ол жатыр түтігіне 3-4 сағатта өтеді.Ерекшелігі- шәует санының көп болуы. 150-400 миллион. Егер бұл көрсеткіш төмен болса, олигспермия болып, ер адам бедеулікке ұшырайды. Төрт бөлікке ажыратылады: бас, мойын , дене , құйрық. Басы- ядро бар (23 хромосома, 22-аутосома, 1- жыныс хромосома)Жынысын анықтайды. Ядро алдында акросома орналасқан (ұрықтану кезінде ооцит қабықшаларын жоюға арналған гидролитикалық ферменттермен толтырылған жалпақ көпіршік). Овоцит цитоплазмасына енуіне қажет. Құйрық бөліміне байланыстырушы, аралық, негізгі және соңғы (терминалдық) бөліктер кіреді. Бөлшекті қосу (мойын) құрамында центриоль бар. Дене бөлікте аксонема болады, оны спираль тәрізді митохондриялар қоршайды. Микротүтікшелерді байланыстыратын ақуызды динеин АТФ-ны ыдыратады. Осы кезде бөлінетін энергия сперматозоидтардың қозғалысы үшін қажет.Динеин өзгерісле, бедеулік болады. Аналық жыныс жасушасы (жұмыртқа) аәйел жыныс бездерінде дамиды - аналық без. Бұл ең үлкені дербес қозғалуға қабілетсіз адам денесінің жасушасы (150 микронға дейін). Әйелдерде жыныстық қатынас кезінде цикл (22-32 күн), әдетте, тек бір ооцит (жұмыртқа прекурсоры) түзіледі. 1. Сфералық пішіні, диаметрі 120-130 мкм. 2. Ядро бір, дөңгелектелген, жасушаның ортасында орналасқан. Ядролы жақсы анықталған. Каролеммада көптеген ядролық тесіктер бар. 3. Цитоплазма - әлсіз базофильді, біркелкі бөлінген сары уыз түйіршіктері 4. Жасуша қабығы - өсінділері бар. Сары уыз түйіршіктерінің құрамының сипаттамаларына сүйене отырып, адамның жұмыртқа клеткасы, көптеген сүтқоректілер сияқты, олигоизолецитті типке жатады (oligjs - аз, изос - тең). Жұмыртқаның негізгі күрделі қызметі - ұрықтандыру функциясы. 1. Секреторлық - белсенді өмірлік белсенділік жағдайында жұмыртқа жасушасы төмен молекулалық биологиялық қосылыстар - гиногамондарды синтездейді және бөледі. 2. Сперматозоидтардың жеке және түрлік селекциясын жүзеге асыру. 3. Полиспермді ұрықтандырудың алдын алу. 4. Овотипті анықтау процестерін қамтамасыз ету 5. Митохондрия зиготасы арқылы тұқым қуалау процесін қамтамасыз ету. Эмбриогенез бірнеше кезеңнен тұрады. жүктеу/скачать 495,92 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|