№14 емтихан билеті
жүктеу/скачать 65,5 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Органикалық аурулар
- Патологиялық бұзылулар
| Конверсия аурулары невротикалық қақтығыстан кейін пайда болатын патология болып табылады. Мұндай соматикалық бұзылулар уақытша болып табылады. Осы аурулардың айқын мысалдары - соқырлық, паралич және саңырау.
Органикалық аурулар - олар стресс, қорқыныш және шамадан тыс сезім тудырады. Адамдар жиі локализациялау аймағына ие болуы мүмкін күшті сезімді сезінеді. Патологиялық бұзылулар, оның пайда болуы дененің жеке сипаттамаларына байланысты. Мысалы, науқаста жарақат алу үрдісі бар. Оның пайда болуына зиянды әдеттер (алкоголизм немесе темекі шегу) ықпал етеді. Психикалық процестерді зерттеу қиын, бірақ оларды соматикалық көріністер, аурулар, мінез-құлық, әрекеттер, себептер, ниеттер тұрғысынан зерттеуге болады. Түсінуге болатын бұл құбылыстар психикалық субстанцияның жұмысының нәтижелері болып табылады. Психикалық өмірді түсіндіру үшін бейсаналық аймақта пайда болатын механизмдерді ескеру қажет. Оқиғаларды тікелей қабылдау үшін қол жетімді нысанға аудару мүмкін емес, тек психикалық немесе физикалық нышандар немесе аналогтар түрінде ойлауға болады. Соматикалық ауруларды зерттеу зерттеушіге бірқатар міндеттерді жүктейді: өмірді қалай сақтап қалу, көбею қабілетін ұзарту және сақтау, дененің шаршауы мен ауыруын азайту. Психоэмоционалды стресс адам ағзасындағы физиологиялық өзгерістермен бірге жүреді. Егер ол өте ұзаққа созылса немесе өте жиі орын алса, бұл патологиялық соматикалық бұзылуларға әкелуі мүмкін. Қолайсыз психологиялық факторлар ауруды күшейтіп, күшейте алады, қайталануды тудыруы мүмкін. Психикалық бұзылуларға төмендегілер әсер етеді аурулар: Бронх демікпесі. Ревматоидты артрит. Асқазан-ішек жолдарының аурулары (ойық жаралы колит). Маңызды артериялық гипертензия. Нейродерматит (тері аурулары). Тиротоксикоз. Ойық жара. Эмоционалды қақтығыстар Субординация қатынастарымен байланысты шешілмеген эмоционалды қақтығыстар себеп болады астма.Қорқыныш, ашуланшақтық, толқу сезімдері, бұрыннан бар ауруды қоздыратын және қиындататын дәлелдер бар. Ревматоидты артрит мазасыздық пен депрессиямен байланысты. Жұмыстағы және демалыстағы шектеулер, отбасылық проблемалар мен жыныстық саладағы проблемалар осы аурудың дамуына себепші болады және қолдайды. Қысқа мерзімді эмоционалды күйзеліс жағдайында да науқастың қан қысымы күрт көтеріледі. Ұзақ мерзімді эмоционалды стресс тұрақты гипертонияға әкеледі. Жұмысы үлкен жауапкершілікпен байланысты ер адамдарда қан қысымы жоғары. Психологиялық проблемалар асқазанға әсер етеді. Асқазан жарасы он екі елі ішектің жаралары адамдар сыртқы жағымсыз құбылыстардың, мысалы, соғыс немесе табиғи апаттар кезінде қатты әсер етуі кезінде жиі байқалады. Химиялық элементтердің биологиялық классификациясы. Адам ағзасындағы химиялық элементтер — адам өміріне қажетті үрдістерді жүзеге асырып, ағзаның толыққанды дамуын қамтамасыз ететін элементтер тобы. Бұл элементтерді тірі ағзалардағы орташа мөлшеріне қарай үш топқа бөледі: микроэлементтер, макроэлементтер және ультрамикроэлементтер. Ал тіршілік үшін маңыздылығына байланысты тіршілікке қажетті элементтер, қосымша элементтер және өте аз элементтер деп өзара бөледі. Сондықтан, химиялық элементтердің біреуінің жоқ болуы немесе жетіспеуі ағзадағы қалыпты жағдайды бұзады. Алайда, ағзадағы қандай да бір элементтің шамадан тыс болуы да ауыр салдарға әкеп соғады. Макроэлементтер Адам ағзасы химиялық элементтерді әр түрлі концентрлейді, яғни микро- және макроэлементтер мүшелер мен ұлпаларда әркелкі таралады. Макроэлементтер – көміртек, сутек, оттек, азот, фосфор – нәруыздың, нуклеин қышқылдарының және ағзаның басқа да биологиялық белсенді қосылыстарының құрамына кіреді. Нәруыздардың құрамында көміртек 51 – 55%, оттек 22 – 24%, азот 15 – 20%, сутек 6,5 – 7%, күкірт 0,3 – 2,5%, фосфор шамамен 0,5%. Көміртек, сутек және оттек көмірсулардың және липидтердің (майлар), ал фосфор, фосфолипидтердің құрамында фосфатты топтар түрінде болады. Көп мөлшерде липидтер бас миында, бауырда, сүтте, және қан сұйықтығында концентрленеді. Сутек және оттек – макроэлементтері су молекуласын түзетіні белгілі, ал, ересек адам ағзасының шамамен 65%-ы су болып келеді. Су - маңызды еріткіш және ол адамның мүшелерінде, ұлпаларында және биологиялық сұйықтықтарда әркелкі таралған, асқазан сұйығының, сілекейдің, қан плазмасының, лимфаның 99,5% – дан 90% – ға дейінгі аралығын құрайды. Кальций Кальций де негізінен сүйек және тіс ұлпаларында концентрленеді. Ол жасуша құрамына еніп, сүйек құрауға, жүрек және бұлшықеттерінің жұмысына қатысады, қанның ұюын қамтамасыз етеді. Ересек адамдарға тәулігіне 0,5 грамм кальций жеткілікті. Ол сүйекті қатайтуға аса қажет. Кальций – сиыр мен қой сүті, сүтпен жасалатын түрлі тағам – ірімшік, сүзбе, сүтсірнеде (сыр) мол. Қара бидай наны мен жұмыртқаның сары уызыда кальцийге бай. Ағзаға бір тәулікке қажет кальций алу үшін жүз грамм сүтсірне немесе жарты литр сүт жетеді. Ағзада кальций тұздарының жетіспеушілігі сүйек ұлпасының дұрыс емес дамуына, тістер (кариес) ауруына, кейбір ферменттердің белсенділігі төмендеуіне, орталық жүйке жүйесінің қызметінің бұзылуына әкеп соқтырады. Фосфор Сүйек ұлпасындағы фосфордың негізгі мөлшері – 600 г. Ол адам ағзасындағы барлық фосфордың 85% – ын құрайды. Фосфор тістің қатты ұлпаларында концентрленеді, ал табиғатта кальций, хлор, фтор элементтерімен қосылыстар түрінде, фторапатиттер құрамында кездесетіндігі белгілі. Фосфор тұздары. Фосфор тұздарының ағза үшін маңызы сүйекті қалыптастыруға қатысумен шектелмейді. Фосфордың органикалық қосылысы – аденозинүшфосфат қышқылы мен креатин – биологиялық қышқылдану барысында босайтын қуаттың нағыз аккумуляторы болып табылады. Ағза бұлшық еті жиырылғанда, сондай–ақ мида, бауырда, бүйректе және басқа мүшелерде жүретін биохимиялық үрдістерде қуатты нақ осы қосылыстар түрінде пайдаланады. Міне, сондықтан бұлшық еттер көп жұмыс істеген кезде фосфатты қажетсіну едәуір артады. Егер ол ересек адамға тәулігіне 1 – 2 грамм мөлшерінде қажет болса, ауыр дене еңбегімен шұғылданатын жұмысшыға немесе үлкен қашықтыққа жүгіретін спортшыға бұл қажеттілік екі есе дерлік артуы мүмкін. Адам денесінде фосфор қосылыстары көп. Фосфор қышқылының қалдығы жасуша ядроларында нәсілдік қасиеттер беретін аса маңызды заттарға – нуклеопротеидтерге, май тектес заттарға – фосфатидтерге және көмірсулардан тарайтын әр түрлі заттарға міндетті құрамдас бөлік ретінде кіреді. Фосфор мал мен өсімдік өнімдерінде мол. Өсімдік өнімдерінен бөлінген қосылыстар ағзаға нашар сіңеді, өйткені нашар ериді. Фосфор ірімшікте, сүзбеде, етте өте көп. Микроэлементтер Микроэлементтердің көпшілігі бауырда, сүйек және бұлшық ет ұлпаларында жиналады. Бұл ұлпалар көптеген микроэлементтердің негізгі қоры. Элементтер кейбір мүшелерге тән болып табылады және онда концентрациясы жоғары болады. Мысалы, мырыш – қарын асты безінде, йод – қалқанша безінде, фтор – тіс кіреукесінде, алюминий, мышьяк, ванадий – шашта, кадмий, сынап, молибден – бүйректе , қалайы – ішек ұлпаларында, стронций – қуық безінде, сүйек ұлпасында, барий – көздің пигментті қабатында, бром, марганец, хром – гипофизде және тағы басқаларда жиналады. Натрий және хлор жасуша аралық, ал калий және магний жасуша ішіндегі сұйықтықтарда кездеседі. Натрий және калий фторид түрінде сүйек және тіс ұлпаларында болады. Магний фосфат түрінде тістің қатты ұлпаларында болады. Сонымен қатар, микроэлементтердің ағза үшін физиологиялық маңызы өте жоғары. Мыс Мыс – денсаулыққа өте пайдалы микроэлементтердің бірі. Егер ағзада мыс жетіспесе, бауырда қорланған темір гемоглобинмен байланысқа түсе алмайды. Мыстың мөлшерінің аз немесе көптік шамасының көрсеткіші- адамның шашы. Мыстың мөлшері төмендеген кезде немесе жетіспеген жағдайда шаш тез ағарады. Мыс қанға оттектің өтуін қамтамасыз етеді. Соның нәтижесінде жасуша, ұлпалар оттекпен жақсы қамтамасыз етіледі. Мыс көптеген ферменттердің құрамына кіреді, ұлпалардағы тотығу реакциясын жылдамдатады. Темір Темір элементінің рөлі денсаулық үшін өте зор. Егер темір жетіспесе, баршамызға белгілі анемия немесе қан аздық ауруы пайда болады. Бұл элементтің ағзадағы тәуліктік мөлшері 11-30 мг. Адам қанында 3 г жуық темір бар. Оның мөлшері көрсетілген шамадан төмен болса, қанның қызыл жасушасының, яғни гемоглобиннің түзілуі нашарлап, тыныс алу функциясы төмендейді. Темір ағзаға сырттан түседі, тамақтың құрамындағы темір ионы он екі елі ішектің жоғарғы бөлігінде қанға сіңеді. Темірдің ағзаға дұрыс сіңбеуі асқазандагы тұз қышқылының жетіспеуінен немесе темірдің ақуызбен байланысының нашарлауынан болады. Йод Йод - өмірлік маңызы бар элемент. Ол қалқанша безі үшін құрылыс материалы (қалқанша без – йод жинақтаушы мүше). Өкінішке орай, бұл микроэлемент ағзада жасалмайды, адам оны тек ас, тағам арқылы алады. Сыртынан қарағанда йод жетіспеушілік білінбейді, ал тапшылық сезілсе түрлі ауруларға шалдықтырады, яғни шаршау, түрлі жұқпалы ауруларды тез қабылдағыштық, белсіздік және ақыл – ой кемістігі. Адам күнделікті өсімдік және жануартекті өнімді қабылдағанмен, ағзаға қажет мөлшердегі дәрумен мен микроэлементтердің орнын толтыра алмайды. Ағза йодты синтездей алмағандықтан, тіршілік үшін күнделікті йоды бар тағамдарды пайдалану есебінен қажет мөлшерін толтыру қажет. Ультрамикроэлементтер Ультрамикроэлементтер – сынап, алтын, уран, торий, радий және т.б. Олардың ағзадағы мөлшері 15% – дан төмен. Бұл элементтер адам ағзасында қажетті мөлшерден көп болатын жағдайда көптеген аурулар пайда болады. Себебі, олар – токсиндік металдар болып табылады. Дегенмен, ағза үшін маңызы зор әрі біршама үрдістерге қатысады. Элементтер миграциясының жалпы жолдары мен механизмі. «Химиялық элементтердің миграциясы» терминін 1923 жылы геохимияға А.Е.Ферсман енгізген. Бұл түсінікті ол, Жер қыртысындағы шашырауға және концентрацияға апаратын химиялық элементтердің орын ауыстыруын анықтайтын процестер кешені деп түсінді. А.Е.Ферсман элементтердің миграция құбылысы, геохимиялық реакциялардың және геохимиялық кешендердің әр түрлілігін және көп түрлілігін анықтайтын табиғаттың маңызды құбылысы деп айтқан. Геохимиялық миграция түсінігін нақтылай отырып, ол кларк схемасында нақты бір геохимиялық жүйеде химиялық элементтердің таралуын орташа норма деп қараған, осының нетижесіндегі кез-келген ауытқулар миграция жолымен жүзеге асырылады деп айтқан. Жер қыртысындағы кез-келген элементтің миграциялық жағдайының формасын А.Е.Ферсман бойынша келесідей схема бойынша көрсетуге болады: Дисперстік жағдай (шашырау жағдайы) – орташа мөлшері (осы жүйенің кларкы) – жиналу (салыстырмалы концентрация) - өнеркәсіптік концентрация (кенорынның жаралуы). Химиялық элементтердің миграциясы геохимиялық процестердің мазмұнын құрайда және кеңістікте атомдардың орын ауыстыруына, олардың сандық қатынастарының өзгеруіне әкеледі. Химиялық элементтердің миграциясы біршама қозғалмалы жүйелерде сұйық күйінде (магмалық балқымалар және ерітінділер және т.б.), газ тәрізді фаза түрінде (атмосфера газдары, жанартаулық газдар, радиоактивті газдар және т.б.), сирек қатты минералды массаларда (таужыныстардағы атомдардың диффузиясы құбылысы және т.б.) жүзеге асады. Көптеген элементтердің миграциясы организмдердің және адамның тіршілігіне септігін тигізеді. Жер жағдайындағы химиялық элементтердің миграциясы атомдық (инертті газдар, булар, сынап булары және т.б.), иондық (ерітінділер, балқымалар және коллоидты жүйелер), молекулярлық (ерітінділер, силикатты балқымалар) немесе коллоидтық, сонымен қатар дисперсті (таужыныстардың және минералдардың сынықтары) формада жүзеге асады. Химиялық элементтер миграциялық қабілеттілігіне байланысты, яғни геохимиялық процестерде орын ауыстыруының интенсивтігімен өзара бөлінеді. Сонымен қатар, элементтердің миграциялық қабілеттілігі миграция ортасының термодинамикалық жағдайына байланысты өзгеріп отырады. Белсенді мигранттардың қатарына жер қыртысының ауқымында орын алатын термодинамикалық жағдайлардың кең диапазонында оңай миграцияланатын химиялық элементтерді жатқызуға болады. Осы элементтердің атомдары магмалық балқымаларда да, ерітінділерде де, сонымен қатар гипергенез белдемінің ерітінділерінде де оңай орын ауыстыра алады. Мысалы белсенді миграцияланатын элементтерге галогендер, сілтілі металлдар және т.б. жатады. Белсенді емес мигранттар (мысалы платина тобының элементтері) тек қана термодинамикалық жағдайлардың тар диапазонында (магмалық балқымалар) протокристаллизация сатысы - базальтты магманың оливинді таужыныстар жаралу кезіндегі дифференциациясы(перидотиттер, дуниттер, пироксениттер, габбро, нориттер ) кезінде миграцияланады. Жер қыртысының көптеген элементтері белсенді мигранттар болып келеді №жүктеу/скачать 65,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|