Жеке тұлғаны сәйкестендіруге көмектеседі

Жасөспірім жас

• 
  Осы кезеңде балалар гормоналды фонды қайта құрылымдаудан өтеді. Жыныстық жетілу белсенді түрде көрсетіле бастайды. 
  
• 
  Жыныстық тәрбие - бұл адамдардың жыныстық санасы мен мінез-құлқының қалыптасуына жүйелі, саналы, жоспарланған және іске асырылатын әсер ету процесі.
  
• 
  Жасөспірім шағында балаларды да, олардың ата-аналарын да мазалайтын мәселелер көбірек пайда болады. Олардың ішінде жасөспірімдерге бұрыннан белгілі жарқын сезімдерді ашатын ұлдар мен қыздардың жастық достығы.
  

Қазіргі уақытта балалар мен жасөспірімдердің құрбан болуының мінез-құлқы ең өзекті әлеуметтік мәселелердің бірі болып табылады. Балалық және жасөспірім кезеңдеріндегі жәбірленушіліктің маңызды аспектісі баланың психикасына ересектерден, құрдастарынан және бұқаралық ақпарат құралдарынан жағымсыз әсер ету болып саналады.

«Жәбірленушінің мінез-құлқы» термині қылмыстық виктимологияның шеңберінде пайда болды және жәбірленушінің мінез-құлқын білдіреді, бұл оған қарсы тиісті құқық бұзушылық жасаудың нақты мүмкіндігін тудырады, т. бұл құқық бұзушылықты тудыратын мінез-құлық.

Балалардың әртүрлі қиын өмірлік жағдайларға тап болатын ең осал жас - бұл жасөспірім. Бұл жас, маңызды өмірлік тәжірибе болмаған кезде, жасөспірім әртүрлі міндеттерді шешуі керек: ересектердің қамқорлығынан босату, қарсы жыныстағы адамдармен, құрдастарымен қарым-қатынас, белгілі бір уақытта мамандық таңдау проблемасы туындайды. Дәл осы кезеңде тұлға белсенді түрде қалыптасады.

Ересектердің психикасына, теледидарларына және олардың қоғамға тәуелді емес жеке қатынастарын қалыптастыратын құрдастарының топтарына кері әсері жасөспірімдердің құрбан болуының жоғарылауының маңызды аспектісі болып табылады. Мұндай жағымсыз әсердің нәтижелері көбінесе жасөспірімді қоғамға жат әрекеттерді жасауға итермелейді, сонымен қатар оны жәбірленуші жағдайына қоюы мүмкін.

жасөспірім кезеңіне тән ерекшеліктерді бөліп көрсетуге болады: эмоционалды жетілмегендік, өз мінез-құлқын басқарудың жеткіліксіз қабілеті, олардың қажеттіліктерін қанағаттандырудағы пропорционалды тілектер мен мүмкіндіктер, ұсынушылықтың жоғарылауы, өзін-өзі бекітуге және ересек болуға деген ұмтылыс. Мұның бәрі жасөспірім кезіндегі әлеуметтенудің қолайсыз жағдайларының құрбаны болу қаупін арттырады.

Қылмыстық іс-әрекетке ұшыраған кәмелетке толмаған құрбандардың түрлері, жәбірленушінің мінез-құлқының бағдары мен сипатына қарай, келесідей анықталады:

- немқұрайлы (олармен жасалған әрекеттерді біледі немесе жасына, ауруына және басқа жағдайларға байланысты олар туралы білмейді);

- кездейсоқ;

- театрландырылған;

- тұрақты;

- зиянды.

17. Девиантты мінез - құлықты қайтадан әлеуметтендіру психологиялық - педагогикалық үдеріс ретінде.

Девианты мінез құлық-қоғамда ресми дәстүрлі қалыптасқан заңға және нормаларға сәйкеспейтін мінез-құлық. Девианттық мінез-құлық ішкілікке салыну, қараусыз қалу, нашақорлық, кәмелетке толмағандар арасында қылмыстар және басқада формаларда көрінеді.

Девиантты мінез - құлқы балаларға тәртіпсіздік, әлеуметтік тәрбиеге қарсы, заңға қарама - қайшы, теріс іс - әрекеттерді бойына сіңірген балаларды жатқызу болады. Олар өмірдің ащысын көп көрген, отбасы жылуы болмауынан ұшырасады. 

Девиантты мінез-құлықты балаларды түзету күрделі әрі қиын әрі ұзақ процесс. Оны іске асыруда көп шыдамдылық пен белсенділік қажет. Қазіргі, осы саладағы әлеуметтік, педагогикалық талаптар мен жүзеге асырылып жатқан тәжірибелер негізінде, бұл саладағы тәрбие міндеттерін жүзеге асыруда мынадай шарттарды орындау қажеттігі туады:

• 
  балаға ілтипатпен, ізгі тілектестікпен қарау;
  
• 
  оның жағымды қасиеттеріне сүйену;
  
• 
  оның адамгершілік күшіне, потенциалды мүмкіндіктеріне сену;
  
• 
  оқушыларды салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін жасалған жалпы білім беретін бағдарламаларды тиімді пайдалану;
  
• 
  салауатты өмір салтын қалыптастыруға, қауіпсіз тіршілік етуге бағытталған тәрбиелік бағдарламаларды ұштастыра пайдалану;
  
• 
  девиантты мінезге ие балалардың білім алуы мен бос уақытын пайдалы іс-әрекеттермен өткізу жолдарын қарастыратын жаңа кешенді бағдарламалар құру.
  

1) жасөспірімдердің ауытқыған мінез-құлықтарының типтері мен нысандарының таралуын, оларға әсер етүші факторларды анықтау, сонымен қоса оқушылардың және олардың ата-аналарының білімге және тәрбиеге деген кажеттіліктерін зерттеу;

2)      жеке тұлғаның  және мінез-құлықтың дамуындағы ауытқұшылықтардың алдын алу мен түзету әдістерін, балаларда эффективті қарым-қатынас жасай алу қабілетін қалыптастыруға, жауапты шешім қабылдауға, қақтығыстарды шеше алуға, стресті жене білу және жағымды, адекватты «Мен-концепцияны» дамытуға, салауатты өмір сүруге  с бағытталған психо-техникалық тәсілдерді педагогикалық кадрларды дайындау;

3)   сыртқы    тәуекел      факторларынан қорғайтын, психологиялық-педагогикалиқ ахуалды қалыптастырып, бірқатар құзырлы шешімдермен шешілетін бала мен ата-анасының тиімді өзара қарым-қатынасты дамыту, қосымша білім беруді және т.б. шараларды ұйымдастыру.

18.Балалар мен жасөспірімдердің девиантты мінез-құлықтарын әлеуметтік бақылау.