АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2014 - Осы ойдың дҽлелі (немесе теріске шығару), аргументтер;
- Түйін немесе қорытынды.
«Тезис дҽлелді жҽне нақты тұжырымдалған болуы тиіс. Дҽлелдер сенімді
болуы тиіс, пікірлер қаншалықты анық тұжырымдалса, соғұрлым қарсы айтылуға
келмейді жҽне тұжырымы да даусыз» [1].
Ой-пікірдің шынайлығы логикалық тҽсілмен – басқа пайымдар арқылы
белгіленеді, қандай да бір пайымды негіздеу басқа, олармен логикалық тұрғыдан
байланысқан жҽне оның пайымдарын, дҽлелдерін растайтын пікірлерді келтіруді
білдіреді.
Тиімді жолдарды іздестіру «мҽн-мағынасын», «дҽлелдерді» бағдарлауға
бағытталған. Осы іздестіруде И.В.Щербтың ой дамытуы байқалады, яғни «тілді
белсенді меңгеру үшін мҽн-мағына басты негіз болуы тиіс».
Сондықтан тҿмендегілерді ерекшелеуге болады:
- дұрыс ойлай білу;
- ҿз ойын нақты тілдік формада білдіре білу;
- қолдау жҽне қарсы дҽлелдерді таба білу жҽне оларды талдау;
- ҿз ойын фактімен дҽлелдеуді үйрете білу;
- мағыналы бҿлімдерді байланыстыру үшін тілдік құралдарды пайдалана
білу;
- мҽтіннің құрылымын жҽне оны құру логикасын кҿре білу;
- ҿз кҿзқарасын тұжырымдай білу: тезис, дҽлелдер, тұжырымдар;
- серіктестерді тыңдай білу;
- пікірталасты қолдай білу;
- сҿйлеу ҽдебін сақтай білу;
- пҽтуаға келе білу;
- бірлесіп қабылдаған шешімдерді тұжырымдай білу.
Шет тілінде пайымдауды үйрену қиын мҽселе. Болжамдармен логикалық
ойлау ғылыми пайымдаудың айрықша құралы болып табылады.
«Дҽлелдеме шынайылыққа деген зерттеу, сыни жҽне жан-жақты тҽсілдерді
ескереді,
студенттер
қарсылықтарды
жҽне
басты
қарсылықтарды
тұжырымдайды жҽне кҿзқарастың алуандылығын ұғынады» [2]. Перре-
Клермонттың ғылыми кҿзқарастары пайымдау мен дҽлелдеме бойынша болжам
дайындауда маңызды ҽдістемелік ресурс болып табылады, ол ҿз ойын нақты
айтуды, басқаларды тыңдауды, дҽлелдер келтіруді, дҽлелдердің негізділігін
салмақтауды жҽне қайшылықтарды іздей білуді қалыптастырады.
Пайымдау мҽтінін құра білуді қарастырып кҿрелік:
Бір сҿйлем мен оның авторына сілтеме жасаудан тұратын пікірдің мазмұны
келесі синтаксистік формалармен: тҿл сҿзді сҿйлеммен немесе тҿлеу сҿзді
сҿйлеммен беруге болады [3].
«Кітап оқу – ең үздік ілім» - А.Пушкин.
- Біріншіден, ол сіздерді жаңа сҿздермен таныстырады;
- Екіншіден, сіздің ойыңызды белсендіреді;
- Біліміңізді кеңейтеді;
- Сонымен, кітап оқу – жақсы ілім, себебі ол біздің сҿздігімізді, біздің
ойымызды, біздің білімімізді байытады.