1.Қазақстан аумағындағы мемлекеттер; (1-6) Амангелдиева
Көшпелі өркениет, оның дамуының өзіндік ерекшеліктері
жүктеу/скачать 151,79 Kb.
|
DOC-20230105-WA0155.
| 6. Көшпелі өркениет, оның дамуының өзіндік ерекшеліктері.
Көшпелі қауымның өмірі адамзат өмірінде алатын орны ерекше. Өз бойларында тараған өмір сүру салты бойынша ерекшеленеді. Табиғат мезгіліне, шаруашылығына байланысты орындарын ауыстырып отыруымен ерекшеленеді. Жазда жайлауға көшіп, малдарын жайылымда бағады. Жаз мезгілінде шөбі шүйгін малға қолайлы орынды таңдап, киіз үйде өмір сүрген. Қыста қыстауға көшіп, орындарын ауыстырған. Сол сияқты күз бен көктемде де орын ауыстырған. Мал төлдетуге барынша қолайлы жерді таңдаған. Бұған қарап біз көшпелі қауымның табиғатпен байланыста болғандығын аңғара аламыз. Қандай жердің ыңғайлы екендігін анықтай алуынан жердің ерекшеліктері мен белгілі бір деңгейде географиялық жағдайдан хабарлары болған. Көшпелі қауымның көшіп-қону салты арқылы олар табиғатпен үндестікті сақтай алған. Көшпелі қауым табиғатты аялау тақырыбында жақсы рөл атқарған. Табиғатты ластамау, суды дұрыс пайдалану сынды қимылдарда өздерін жақсы ұстаған. Мысалы ретінде «Бұлақ көрсең-көзін аш» деген мақал-мәтелді қарауға болады. Өздерінің көшіп қонуы да табиғатпен тығыз байланысты болғандықтан, келесі жылы ол жерге басқа тайпалардың, қауымның келуі мүмкін екендігін әрқашан ескерген. Көшпелі қауымның адаспай жол табуына аспан әлемінің орны ерекше. Жұлдыздардан мысал ретінде Темірқазық жұлдызының солтүстікті көрсететіндігі арқылы жол тапқанқанын айтсақ болады. Және жұлдыздардың аз, көп болуына байланысты ертеңгі күннің ыстық не суық болатындығын байқай алған. Айдың қалай орналасқанына қарап ауа райын болжай білген. Бұл нарселер көшпелі қауымның астрономиядан хабардар екендігін байқай аламыз. Көшпенділер көбіне мал шаруашылығымен айналысқан. Төрт түлік малдың ішінен жылқы мен қойды көп өсірген. Себебі, жылқы мен қойдың тебінді болуы олардың қыс мезгілінде қардың арасынан оңай шөп жей алуына көмектеседі. Және қой мен жылқы малдары жер қатайған уақытта шөпті тістерімен жей алуы да көшпелі қауымға қыс айларында қой мен жылқы малын ұстау ыңғайлы болып табылады. Ал, сиыр малы қыс айында қорада бағуды талап етеді. Суыққа жүктеу/скачать 151,79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|