1.Қазақстан аумағындағы мемлекеттер; (1-6) Амангелдиева
Қазақстан аумағындағы тайпа және тайпалық одақтардың қоныстануы туралы жазба дерек мәліметтерді атаңыз? АЙНУР
жүктеу/скачать 151,21 Kb.
|
| 85.Қазақстан аумағындағы тайпа және тайпалық одақтардың қоныстануы туралы жазба дерек мәліметтерді атаңыз? АЙНУР
Ерте темір дәуіріндегі Қазақстан тарихы – Еділ мен Алтай арасындағы далаларды қоныстандырған көшпелі тайпалардың тарихы. Көшпелі халықтардың қалдырған ізі көбінесе тұрақсыз болады, өйткені көшпелілерге кітаптарды сақтау және үнемі тасымалдау қиын. Бірақ, соған қарамастан, ерте темір дәуіріндегі тайпалар өз дәуірінің дүниежүзілік тарихындағы оқиғаларға белсене қатысқандықтан, олардың тарихы туралы жазба деректердің ауқымы кең. Олар туралы тарихшылар, саясаткерлер, географтар – отырықшы өркениет өкілдері жазды. Бұл көздерді үш топқа бөлуге болады: - парсы: а) «Авеста» (б.з.б. 1 мыңжылдықтың басы немесе б.з.б. 7-ші ғасырдың басы шегінде), зороастризмдердің қасиетті кітабы - онда Қазақстан даласын мекендеген көшпелі тайпалар « жүйрік аттармен турлар»; - Ежелгі дереккөздер (рим және грек): біздің эрамызға дейінгі 430-424 жылдар аралығында аяқталған Геродоттың «Тарих» атты еңбегі; Книдостық Ктесийдің (б.з.б. 5-4 ғғ.) еңбектері, атап айтқанда Парсы мен оның көршілерінің тарихына арналған очерк, оныі еңбегінде сақ әйелдерінің ержүректігі туралы айтылады. Македониядан шыққан грек тарихшысы Полиен; - Ғұндар мен Кангжулар тарихына қатысты қытай деректері – Хань жылнамасы, Сыма Цянның еңбектері, т.б. Тарихшылар мен археологтардың тынымсыз еңбегінен кейін парсы мен көне деректердегі сақ тайпаларының атаулары сәйкестендірілді. Сонымен, сақ-тиграхауда массагеттерге сәйкес келеді. Бұл деректер бойынша сақтар үндіеуропалық тілдердің шығыс ирандық диалектілерінде сөйлеген. Сақтардың тілінде Ішкі Моңғолиядан тайпалардың қоныс аударуына байланысты түрік кірмелері бұрыннан болған. Ахеменидтер сына жазба деректерінде сақтардың үш тобы туралы айтылады: Сак-Хаумаварга (Хаома сусынын жасаған), Сак-Тиграхауда (ұшты қалпақ киген), Сак-Парадараия (теңіздің арғы жағында). Сақтар кавказ нәсіліне жататын. Антрополог О.Ысмағұловтың айтуынша, сақтардың антропологиялық типінде 20% моңғолоидтық элементтер бар. Сақтар үнді-иран тілдер тобының шығыс иран тілінде сөйлеген. Сақ тайпаларының саяси тарихынан сақтардың парсылармен соғыстары белгілі (Кирдің сақ патшайымы Томириспен соғысы, Дарий І-нің жаулап алуы). 4 ғ-дың 30-жылдарында. Сақ тайпалары Александр Македонский бастаған грек-македон әскерлеріне қарсы соғысты. Сақтар Парфия мемлекетін құруға, Грек-Бактрия патшалығын талқандауға және Кушан империясын құруға қатысты. Үйсіндер ежелгі дәуірде Орталық Азиядағы маңызды этносаяси бірлестіктердің бірі болып саналды. Олар Орта Азиядан Жетісуға қоныс аударып, сақ – тиграхаудтардың жерін мұра етті. Біздің эрамызға дейінгі II ғасырда. (шамамен 160 ж.) үйсіндер Жетісуда мемлекет құрды, оның басында «гунмо» (<кун баг> - «князьдердің үстінен князь>) титулына ие болды. Қазіргі деректерге қарағанда, үйсіндер Жетісуды қоса алғанда, ұлан-ғайыр жерді алып жатқан. Үйсін иеліктерінің орталығы Іле аңғары болды, астанасы «Қызыл аңғар» қаласы немесе Чигучен қаласы Ыстықкөл жағасында орналасқан. Үйсіндер мыс, қорғасын, қалайы, алтын кен орындарын игерді. Олар темірді балқытуды білген, одан пышақ, қылыш, қанжар, жебенің ұштарын жасаған. Түрлі-түсті тастар мен асыл металдардан моншақтар, сырғалар, киімге арналған әшекейлер жасалған. Үйсіндердің зергерлік өнерінің көрнекті ескерткіші – Алматы маңындағы Қарғалы шатқалынан табылған Қарғалы диадемасы. Диадеманың негізгі идеясы - Әлем моделінің бейнесі. Екінші II ғ. BC e. Талас және Сырдария өзендерінің алабында кангюй мемлекеті астанасы Битян қаласында (Түркістан маңында) орналасты. Орыс деректерінде кангюйлер печенег деп аталады. Қаңлылар қоныстанған аймақтардан археологтар Каунчин, Отырар-Қаратау, Жетіасар сияқты археологиялық мәдениеттерге жататын ескерткіштер тобын тапты. жүктеу/скачать 151,21 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|