2. Білім беру мазмұнының негізгі теориялары. 1) Білім беру мазмұны туралы түсінік Білім мазмұнын әдетте ғылыми білім, білік, дағды жүйесі деп атайды.
Білім мазмұнының негізгі элементі – білім. Білім деп қоршаған шындықтың құбылыстары мен объектілерін, сондай-ақ қоғамның да, табиғаттың да даму заңдылықтарын білу нәтижелерін айтады.
Білім беру мазмұнының тағы бір элементі – мектеп оқушыларының алған білімдері негізінде жүзеге асыратын белгілі іс-әрекеттер жиынтығы болып табылатын дағды.
Бiлiм мен дағды бiлiм мазмұнының элементтерi болып табылады. Адам үйренген материалды тәжірибеде үнемі қайталау арқылы дағдыға ие болады.
2) Білім беру мазмұнының негізгі теориялары Білім мазмұнының бірнеше теорияларын бөліп көрсету әдетке айналған. Төмендегілерге ғана толығырақ тоқталайық:
– дидактикалық материализм немесе энциклопедизм;
– дидактикалық формализм;
– дидактикалық утилитаризм;
– экземпляризм;
– дидактикалық бағдарламалау теориясы немесе мазмұнды операциялық құрылымдау теориясы.
Энциклопедизм теориясынЯ.Коменский жасаған. Оның ойынша, мектептегі оқытудың басты міндеті – оқушыларға жан-жақты білімнің орасан зор көлемін беру. Зерттеуші тіпті студентке қажетті білімге қатысты ақпаратты қамтитын оқулық әзірледі. Коменскийдің замандасы ағылшын Дж.Милтон да осы теорияның жақтаушысы болды. Ол 9 жыл оқу барысында студенттерге 16 пән бойынша білім беруді ұсынды (ана тілі, библиялық тарих, шіркеу тарихы, астрономия, география, жаратылыстану тарихы, құқық, агрономия, жалпы тарих, навигация, сәулет, медицина, этика, саясат, риторика, логика), сонымен қатар 5 шет тілін меңгереді
Дидактикалық формализм теориясының шығу тегі 18 ғ. Бұл теорияны ұстанушылар оқу – оқушылардың қабілеттері мен танымдық қызығушылықтарын дамыту құралы ғана деп сенді. Олар оқушыға өзінің шынайы мақсатына жетуді, яғни оның қабілеті мен қызығушылығын тереңдету, кеңейту және қалыптастыруды ұсынды. Дидактикалық формализм теоретиктері оқу материалының мазмұнын таңдаудың негізгі критерийі ретінде оқу пәнінің қалыптастырушы және дамытушылық мәнін пайдалануды ұсынды. Олар математика мен классикалық тілдерді ең көп көрсететін пәндер деп санады.
Бұл теорияны жақтаушылар мектеп оқушыларында келесі категорияларды дамыту қажеттілігіне бірінші болып назар аударғандарымен белгілі болды:
Бірақ, бұл теорияның бірқатар артықшылықтарына қарамастан, оның кемшіліктері де бар. Сонымен, адамның интеллектуалдық қабілеттерін дамыту үшін математика мен тілден басқа, ойлаудың дамуына ықпал ететін фактілер деп аталатын материал да қажет. Бұл жағдайда диалектикалық тәуелділік деп аталатын, яғни ойлауды дамытатын фактілерді білу туралы айтуға болады. Өз кезегінде ойлауды дамыту фактілік материалды меңгеруге мүмкіндік береді.