Қазіргі уақытта ауыл халқы жер асты сулары

Жер асты суларының сүзу ағындары қозғалыс сипатымен, гидравликалық күйімен, сүзу режимімен және т. б. ерекшеленеді.

Жер асты суларының қозғалысы тұрақты және тұрақты емес, қысымды және қысымсыз, ламинарлы және турбулентті болуы мүмкін.

Тұрақты қозғалыс кезінде сүзу ағынының барлық элементтері (жылдамдық, ағын, бағыт және т.б.) уақыт өте келе өзгермейді. Көптеген жағдайларда бұл өзгерістер соншалықты аз, сондықтан практикалық мақсаттар үшін оларды елемеуге болады. Егер оның негізгі элементтері кеңістіктің координаттарынан ғана емес, сонымен бірге уақыттан да өзгерсе, сүзу ағыны тұрақсыз деп аталады. Жер асты ағыны өзгермелі болады, яғни. әр түрлі табиғи және жасанды факторлардың әсерінен (атмосфералық жауын-шашынның біркелкі емес инфильтрациясы, ұңғымадан суды сору, Ағынды суларды сүзу алаңдарына ағызу және т.б.) қозғалыс сипатына ие болады.

Гидравликалық күйге сәйкес жер асты суларының қысымсыз, қысым және қысым-қысымсыз ағындары бөлінеді.

Қысымсыз ағындар өткізгіш қабаттың көлденең қимасын сумен толық толтырмауымен сипатталады. Қысымсыз ағындар бос бетке ие, олардағы судың қозғалысы ауырлық күшінің әсерінен жүреді.

Қысым ағындары өткізгіш қабаттың көлденең қимасын сумен толығымен толтырумен сипатталады, пьезометриялық деңгей бар, судың қозғалысы қалайы күшінің әсерінен де, судың серпімді қасиеттері мен су өткізетін жыныстардың әсерінен де жүреді.

Қысымды-қысымсыз ағындар, егер пьезометриялық деңгей қысымды Сулы қабаттың төбесінен төмен түссе, ұңғымалардан су сору кезінде пайда болады.

Жер асты ағынының қозғалысы ламинарлы және турбулентті болуы мүмкін. Ламинарлы қозғалыс кезінде су ағындары бір-біріне параллель қозғалыссыз қозғалады. Ламинарлық қозғалыс сипаты бұл тек кеуекті ғана емес, сонымен қатар сүзу коэффициенті тәулігіне 300-400 м дейін жарылған жыныстарда да байқалады.

Ірі жарықтары мен қуыстары бар, сүзу коэффициенті тәулігіне 300-400 м-ден асатын жыныстарда, сондай-ақ жақсы жуылған малтатастарда судың қозғалысы кейбір жағдайларда құйынды немесе турбулентті болады. Жер асты суларындағы қозғалыстың бұл түрі салыстырмалы түрде сирек кездеседі.

Тау жыныстарының тесіктері мен жарықтарындағы сұйықтықтардың қозғалысы сүзу деп аталады. Сүзу теориясында тау жынысы әртүрлі мөлшердегі және әртүрлі пішіндегі дәндерден тұратын орта ретінде қарастырылады, олар бір - біріне жабысып, сұйықтық қысымы пайда болатын өзара байланысатын тесіктер (тесіктер) құрайды.

Суды қозғалыс формасы ретінде сүзу ұзақ уақыт бойы пайда болды. Бұл бағыттың негізін қалаушылар м.в. Ломоносов, Д. Бернулли және Л. Эйлер деп саналуы керек, олар жер асты гидравли заңдарының дамуын бастады. 1856 жылы француз зерттеушісі Анри Дарси әртүрлі кеуекті орта арқылы суды сүзу тәжірибелеріне сүйене отырып (сурет. 16) жер асты сулары қозғалысының негізгі заңын орнатты, ол кейіннен оның атын алды немесе сүзудің сызықтық Заңы.