2015 ж., наурыз, №1 №1, март 2015 г

 
 
 
мұғаліммен әңгімелесу. 
Сөздердің еркін тіркесіне сырттай ұқсас, бірақ іштей, яғни тілдік табиғаты жағынан, 
оған қарама-қарсы қойылатын оймақ ауыз, жүрек жұтқан, жүрегі тас төбесіне шығу, ат-
тонын  ала  қашу,  ер  қашты  болу  тәрізді  тіркестер  бар.  Бұлар  құрамы  жағынан  тұрақты 
болып  келеді  де,  бүтіндей  оралым  бұрыннан  тіркескен  дағдылы  қалпын  сақтайды, 
сыңарлары  «ешкімнің  еркіне  көнбей»,  «өзінен-өзі  тіркесіп  қойған»  тәрізді  болып 
ұғынылады.  Мұндай  тіркестер  сөздердің  еркін  тіркесіне  қарсы  қойылып,  сөздердің  еріксіз 
тіркесі немесе фразеологиялық оралым деп аталады. 
Фразеология термині (грек. pһrasіs сөйлемше және logos сөз, ілім сөздерінен шыққан) 
қазіргі  тіл  білімінде  екі  мағынада  қолданылады.  Бірінші,  тілдің  фразеологиялық  құрамын 
зерттейтін  саласы,  екінші,  белгілі  бір  тілдегі  фразеологизмдердің  жиынтығы  дегенді 
білдіреді.  Осы  күнгі  тіл  білімінде  фразеологизм  деген  ұғым  кең  мағынада  қолданылады. 
1990 жылы шыққан «Лингвистикалық энциклопедиялық сөздікте» фразеологизмге мынадай 
анықтама 
берілген: 
«Фразеологизм 
дегеніміз 
формасы 
жағынан 
синтаксистік 
құрылымдармен ұқсас, бірақ олардай жалпы заңдылыққа сай сөйлеу кезінде жасалмай, даяр 
қалпында  қайталап  қолданылатын,  семантикалық  және  лексика-грамматикалық  құрамы 
тұрақты  сөз  тіркесі  мен  сөйлемшелер».  Осы  анықтамаға  қарағанда  фразеологизмдерге  кең 
мағынада тілдегі мағына бірлігін сақтаған тұрақты сөз тіркестерінің барлық түрі де жатады. 
Олар  тұрақты  сөз  тіркестерінің  түрлері  номинативтік  бірліктер,  ресми  іс  құжаттарындағы 
даяр сөз орамдары түрінде болуы мүмкін.  
Фразеологизмдердің 
осы 
айтылған 
түрлерінің 
құрылымдық, 
мағыналық, 
қолданымдық сипаты, лексикологияға қатысы бірыңғай емес. Сондықтан, тәжірибе жүзінде 
фразеологизмдер тар және кең мағынада қарастырылады. Бұлайша бөліп қарастырудың мәні 
фразеологизмнің  лексикалық  бірлік  ретінде  танылатын  атауыштық  сөзбен  мағыналық 
байланысына, сол арқылы лексикологиямен жақындасатынына негізделген.  
Кемінде екі сөздің тіркесуінен жасалған, мағынасы біртұтас, құрамы мен құрылымы 
тұрақты, даяр қалпында қолданылатын тілдік единица, әдетте, фразеологизмдік оралым деп 
аталады. Олардың қатарына, мысалы, орыс тілінде глубокая осень, глубокая печаль, волчий 
аппетит,  перемывать  косточки,  сдержать  слово,  медвежья  услуга    тәрізді  тұрақты  сөз 
тіркестері, қазақ тілінде қас қаққанша, көзді ашып жұмғанша, қас пен көздің арасында, ит 
өлген жер, су жүрек тәрізді тұрақты сөз тіркестері енеді.  
Фразеология  туралы  еңбектерде  фразеологизмдердің  негізгі  үш  белгісі  болатыны 
көрсетіліп  жүр:  мағына  тұтастығы,  құрылымының  тұрақтылығы  және  қолданылу 
тиянақтылығы.  Бұл  белгілерің  қатарында  фразеологизмдердің  бейнелілігі  көрсетімелген. 
Фразеологизмдердің  тұтастығы  жай  ғана  тұтастық  емес,  бейнелі,  мәнерлі  тұтастық. 
Бейнелік,  мәнерлік  фразеологизмдердің  басқа  белгілері  сияқты    маңызды  белгісі  болып 
табылады. Сөйтіп, фразеологизмдер басқа тіл бірліктерінен төрт түрлі белгі  - қасиетімен 
ерекшеленеді :  
1.Құрылым тұрақтылығы;  
2.Мағына тұтастығы;  
3.Даяр қалпында қолданылу тиянақтылығы;  
4.Бейнелілігі, мәнерлілігі;  
Фразеологизмдердің  жоғарында  көрсетілген  белгілерін  құрылымы  немесе 
мағынасы  жағынан  оларға  ұқсас  басқа  тіл  бірліктерімен  салыстарғанда    айқын  көруге 
болады. 
Фразеологиялық  оралымдардың  түрлері  бір-біріне  әрқашан  ашық  айқын 
ажыратыла  бермейді,  осыған  орай,  оларды  классификациялау  тіл  білімінде  өте-мөте 
күрделі  мәселе  болып  саналады.  Тіл  білімінде  фразеологиялық  оралымдар  әр  түрлі 
жағынан қарастырылап, осыған сәйкес, олар түрліше топтастырылып жүр. 
Академик 
В.В.Виноградов 
фразеологиялық 
единицаларды 
бүтіндей 
фразеологизмнің біртұтас мағынасы мен оны құрастырушы сыңалардың  мағыналарының 

 
 
 
ара  қатысы  тұрғысынан  фразеологиялық  тұтастық  (фразеологическое  срашение), 
фразеологиялық  бірлік  (фразеологическое  единство)  және  фразеологиялық  тізбек 
(фразеологическое  сочетание)  деп  үш  түрге  бөлінеді.  Орыс  тіліндегі  фразеологизмдерді 
зерттеуші  Н.М.  Шанский  аталған  классификацияны  қолдай  келіп,  фразеологиялық 
оралымдардың  4-ші  түрі  фразеологиялық  сөйлемше  (фразеологическое  выражение)  деп 
есептейді. 
Фразеологиялық  тұтастық.  Семантикалық  жағынан  бөлініп  ажыратылмайтын, 
біртұтас  мағынасы  сыңарларының  мағынасымен  жуыспайтын  фразеологиялық  оралым 
фразеологиялық  тұтастық  деп  аталады.  Фразеологиялық  тұтастықтың    құрамындағы 
сыңарлар  бір-бірімен  біте  қайнасып,  өз  ара    тұтасып,  бітісіп  кетеді  де  бүтіндей  тіркес 
семантикалық жақтан  бөлінбейтін, біртұтас единица ретінде ұғынылады. Мысалы,  орыс  
тілінде  во  всю  ивановскую,  собаку  съел,  очертя  голову,  бить  баклуши,  қазақ  тілінде: 
жүрек  жалғау,  жүрек  жұтқан,  қол  құсырып  деген  фразеологиялық  тұтастықтардың  
білдіретін мағыналары осы тіркестерді құрастырушы  сынарлардың  мағыналарынан келіп 
тумайды,  олармен  мүлдем  жанаспайды,  байланыспайды.  Кейбір  фразеологиялық 
тұтастықтардың  еркін  сөз    тіркестерімен  омонимдес  болып  келуі  мүмкін.  Мысалы  : 
жұмысқа ат үсті қарауға болмайды дегендегі ат үсті деген тіркес «жеңіл – желпі» деген 
мағынада фразеологиялық тұтастық болып саналады. 
Фразеологиялық  бірлік.  Фразеологиялық  оралымдардың  бұл  түрі  де  – 
фразеологиялық  тұтастық  сияқты,  семантикалық  жақтан  бөлінбейтің,  біртұтас    единица. 
Фразеологиялық бірліктің фразеологиялық тұтастықтан айрмасы мынада: фразеологиялық 
тұтастықтың  бір  бүтін  мағынасы  құрастырушы  сыңарлардың  мағынарымен  мүлдем 
жанаспайтын  болса,  фразеологиялық  бірліктің  бөлінбейтін  мағынасы  құрастырушы 
сыңарлардың  мағыналарының  бүтіннің  біртұтас  келтірінді  мағынасына  ұласуы 
нәтижесінде  пайда  болады.  Фразеологиялық  бірліктің  мағынасы  –  біртұтас  образды 
мағына,  бірақ  туынды  мағына.  Фразеологиялық  бірліктің  бір  бүтін  мағынасы 
сыңарлардың  лексикалық  мағыналарына  таралып  бөлшектенбей,  тұтас  күйінде 
ұғынылады, образды туынды мағына ретінде танылады. Мысалы: ауырдың үсті, жеңілдің 
астымен,  ауыз  жаласу,  тілі  қышу,  түймедейді  түйедей  ету,  тайға  таңба  басқандай, 
соқырға  таяқ  ұстатқандай,  екі  езуі  екі  құлағына  жеткендей,  тамырына  балта  шабу 
және  т.б.  Орыс  тілінде  мынадай  фразеологиялық  оралымдар  фразеологиялық  бірлік  деп 
саналады:  выносить  сор  из  избы  (жақын  адамдардың  немесе  шағын  топтың  өз 
арасындағы керісті, таласты жария ету), стреляный воробей («қу мүйіз, тіс қаққан, ала 
аяқ»),  семь  пятниц  на  неделе  («өз  ьшешімін,  көңіл-күйін  өзгерте  беру,  құбыла  беру»), 
плясатьпод чужую дудку (біреудің айтқанына көніп, айдағанына жүру). 
Фразеологиялық  бірлік  мағына  бірлігіне  негізделеді.  «Мұндай  фразеологиялық 
бірлікте  сөздер  жалпы  образдың  бірлігіне,  нақты  мағынаны  бірлігіне  бағынады». 
Фразеологиялық  бірлікті  құрастырушы  сыңарлар,  мысалы,  мақтамен  бауыздау  деген 
тұрақты  сөз  тіркесінің  мақтамен  деген  сыңары  да,  бауыздау  деген  сыңары  да  өздігінен 
образды  мағынаға  ие  бола  алмайды  да,  мұндай  мағынаға  бұл  сөздер  тіркескен  күйінде, 
яғни  бір  бүтін  тұрақты  сөз  тіркесі  күйінде  ғана  ие  болады.  Бүтіндей  тіркес  астарлы 
мағынаға  ие  болып,  оның  сыңарлары  (сөздер)  біртұтас  образды  мағынаның  бірлігіне 
бағынады.    
Фразеологиялық  тізбек.  Фразеологиялық  оралымның  бұл  түрі  ерікті 
мағынасындағы  сөз  бен  фразеологиялық  байлаулы  мағынасындағы  сөздің  тіркесінен 
жасалып, өзінің даяр қалпында, тіркескен күйінде жұмсалады. Фразеологиялық тізбектің 
қатарына  орыс  тіліндегі  щекотливый  вопрос,  закадычный  друг,  тәрізді  тұрақты  сөз 
тіркестері  мен  қазақ  тіліндегі  мидай  дала,  асқар  тау,шалқар  көл,  тас  қараңғы 
(немесетастай  қараңғы),  ата  мекен,  ата  жау,  аталы  сөз,  бел  сала,  су  жаңа  (судай 
жаңа),  қыпша  бел    тәрізді  тұрақты  сөз  тіркестері  енеді.  Фразеологиялық  байлаулы 
мағынасындағы сөздің басқа сөздермен тіркесіп жұмсалу мүмкіндігі шектеулі (шағын, аз). 

 
 
 
Мұндай  мағынадағы  (Фразеологиялық  байлаулы  мағынадағы)  сөз  фразеологиялық 
тізбектің  бір  сыңары,  тұрақты  сыңары,  ретінде  жұмсалады.  Мысалы,  ата  сөзі  «ежелгі, 
ескі» деген Фразеологиялық байлаулы мағынасында тек мекен, жау деген сөздермен ғана 
тіркесіп,  аталған  мағынасында  ата  мекен,  ата  жау  деген  Фразеологиялық  тізбектің 
құрамында ғана қолданылады және олардың тұрақты сыңары ретінде жұмсалады.  
Фразеологиялық тізбектің құрамындағы фразеологиялық байлаулы мағынасындағы 
сөз  өзімен  синонимдес  сөзбен  ауыстырылуы  мүмкін.  Мысалы:  асқар  тау  –  биік  тау, 
мидай  дала  –  жазық  дала,  қыпша  бел  –  жіңішке  бел,  тас  қараңғы  -  өте  қараңғы  т.б. 
Фразеологиялық  байлаулы  мағынадағы  сөз  өзімен  мәндес  (синонимдес)  сөзбен 
ауыстырылғанда,  еркін  сөз  тіркесі  жасалады  да,  ондай  тіркес  фразеологиялық  тізбекпен 
бір синонимдік қатарға енеді. 
Фразеологиялық сөйлемше. Фразеологиялық оралымның бұл түрі мағынасы ерікті 
сөздердің  тіркесінен  құралады,  бірақ  құрамы  мен  қолданылуы  тұрақты  болып  келеді. 
Мысалы:  Айдағаның  екі  ешкі,  ысқырығың  жер  жарады;  шегірткеден  қорыққан  егін 
екпес;  Көрпеңе  қарап  көсіл;  Бас  білген  өгізге  өк  деген  -  өлім  және т.б.  Фразеологиялық 
сөйлемше  фразеологиялық  тізбектен  құрамында  байлаулы  мағыналы  сөздің  болмауы 
жағынан ажыратылады. 
Сөз соңында тіліміздегі фразеологизмдердің, яғни, тұрақты сөз тіркестерінің әлі де 
болса,  зерттеуді  талап  ететіні  байқалады.  Дегенмен,  сөздің  нәрлілігін,  әуезділігін, 
көркемдігін, ұшқырлығын, тереңдігін, маңыздылығын осы тұрақты сөз тіркестері барлық 
жағынан  үстемелеп,  байытып,  аша  түседі.  Тілдегі  сөз  тіркестерін  оңтайлы,  орынды,  өз 
ісімізге, қызметімізге қолдана білсек, нұр үстіне-нұр болары анық. 
 
Қолданылған әдебиеттер: 
 
1. Аханов К.  Тіл білімнің негіздері: Оқулық, 3-бас. – Алматы. «Санат», 1993-496 
бет. 
2.Қоңыров Т. Тұрақты теңеулер сөздігі. – Атлмты: «Арыс» баспасы, 2007 - 480 бет. 
3.Темирешова А.Ж. Тіл біліміне кіріспе: Оқулық. – Астана: Формат, 2008-224бет. 
4.Кеңесбаев І.К. Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. Алматы, «Ғылым» баспасы, 
1997-712 б 
 
 
УДК 111-141.2-130.2 
РЕЛИГИОЗНАЯ ГАЛЬВАНИЗАЦИЯ КАК ПОСТСЕКУЛЯРИЗАЦИЯ 
 
Товбин Кирилл Михайлович кандидат философских наук, религиовед, 
член Российского философского общества, доцент Южно-Сахалинского 
института Российского экономического университета  
им. Г.В. Плеханова (Сахалин, Россия) 
 
Бұл мқалада ғұрыптылық  жолға  заманға  сай ақсүйек  ділдік әкеліп соқтыратын ен  негізгі себептер 
көрсетілген,  рухтық  түрлері  ғұрыптық  -  рухты  және  діндік  гальванизделгендігін.  Дүние  жүзіндегі  заманға 
сай  контурлар  әлеуметтік  негізгі  құрылған  секуляризациялау,  ғұрыптық  рухты  және  діндік  сәнділікті 
қабылдамау мезгілі өтуде, келесі өз-өзіне кері бағытына бүгін айналды, постмодернистік тәсілмен басқа тек 
қана  мақсат  десакрализационды  брақ  оны  да,  постдіндік  біздің  күндерде  феноменді  негізгі  рухты  түрінде 
қарастырылған. 
В статье современная светская ментальность показана как одна из основных причин возникновения 
современных традиционалистических движений, гальванизирующих религиозные и традиционно-духовные 
формы  духовности.  Секуляризация,  сформировавшая  основные  социальные  контуры  современного  мира, 
пройдя  через  период  модернистского  отрицания  религиозности  и  традиционной  духовности,  сегодня 
превращается  в  противоположность  самой  себе,  преследующей,  однако  ту  же  десакрализационную  цель, 

 
 
 
только  иными  методами  –  постмодернистскими,  в  виде  основного  духовного  феномена  наших  дней  – 
пострелигии. 
In the article the present secular mentality is shown as one of the main causes of contemporary traditionalist 
movements  galvanizing  religious  and  traditional  spiritual  forms  of  spirituality.  Secularization,  formed  the  basic 
social  contours  of  the  Modernity,  passing  through  a  period  of  modernist  denial  of  religious  and  traditional 
spirituality,  today  transformed  into  the  opposite  of  itself,  haunting,  but  the  same  de-sacralized  goal  only  other 
methods - postmodern, in the form of a basic spiritual phenomenon of our day – post-religion. 
Для  краткости  воспользуемся  ёмким  определением  секуляризации  Эммета 
Кеннеди:  «отсутствие  религиозного  чувства;  житейский,  а  не  потусторонний,  способ 
жизни»  [30:  1].  Секуляризация  –  это  утрата  Священного  Центра  в  антропологической 
перспективе.  После  кажущегося  гуманистического  и  атеистического  триумфа 
«Просвещения»  картина  мира  человека  Модерна  продолжала  сохранять  центризм 
(произвольно используемый разными идеологами),  
Жижек пишет:  
«Атеисты  говорят,  что  они  хотят  светского  мира, 
но  мир,  который  определяется  через  отсутствие 
христианского бога, по-прежнему остаётся христианским 
миром.  Секуляризм  подобен  целомудрию,  состоянию, 
которое определяется через то, что оно отрицает» [12: 65].  
Именно  против  центризма  было  направлено  движение  мысли  классиков 
постмодернистской  философии;  они  не  боролись  с  Богом  или  со  Священным  –  они 
боролись  с  наличием  места,  которое  Священное  могло  занять  [8:  131].  В  связи  с  этим, 
секуляризм  постмодернистов  –  совершенно  иной:  принципиально  поверхностный, 
ризомический,  подвижный,  фрактальный.  Он  рассчитан  на  отвлечение  внимания,  чтобы 
не дать кочевническому уму ни на миг обратиться к теме бытийственной укоренённости 
как-либо, кроме игрового формата.  
Является  ли  Постмодерн  прекращением  секуляризации  [2],  правомерно  ли  ныне 
употреблять  понятия  «постсекуляризация»,  «ресекуляризация»,  «десекуляризация», 
«контрсекуляризация»  [32], как наполненные  собственным содержанием [24:  56-66] [25: 
12-35] [31: 215 & furth.]? Можно ли говорить о возрождении религии сегодня, или же мы 
имеем дело только с гальванизацией, не выходящей за пределы гиперреальности [4] [21]? 
Собственно,  этот  вопрос  и  является  важным  пунктом  в  объяснении  специфики 
Постмодерна:  является  ли  он  качественно  новой  формацией,  которую  можно 
рассматривать как диалектическое преодоление Модерна [5]? Или же Постмодерн на деле 
является  только  Ультрамодерном,  доведением  до  крайностей,  до  своего  логического 
завершения изначальных оснований Модерна [9] [10]? Модерн начинался как стремление 
освобождения  от  власти  Бога  и  памятования  о  Боге,  как  стремление  создать  место, 
свободное  от  Него.  По  меткому  выражению  Кыржелева,  «"секулярный  человек"  –  это 
человек  анти-религиозный  до  той  поры,  пока  он  не  станет  просто  а-религиозным»  [15]. 
Является  ли  Постмодерн  явлением  противосекулярным  или  же  это  лишь  фиксация 
заветной цели «просветителей» – фундаментально десакрализованного мышления? 
Если  исходить  из  внешней  плоскости  вопроса,  то  очевидно,  что  процессом, 
сопровождающим  построение  информационного  мира,  является  гальванизация  религии  – 
процесс,  по  мнению  некоторых
1
,  являющийся  закономерным  продолжением 
секуляризации  и  –  более  того  –  являющийся  часть  секуляризационного  процесса  [17]. 
Хайдеггер писал:  
«Обезбоженность 
настолько 
не 
исключает 
религиозности,  что,  наоборот,  благодаря  ей  отношение  к 
богам  впервые  только  и  превращается  в  религиозное 
переживание.  Если  это  произошло,  значит,  боги 
                                                           
1
 По словам современного традиционалиста Гастона Смита, «Бог возвращается в картину мира» [33: XIV].  
Также о современной гальванизации религии: [27]. 

 
 
 
улетучились. 
Возникшая 
пустота 
заполняется 
историческим  и  психологическим  исследованием  мифа» 
[22: 94]. 
Традиционная  духовность,  исходящая  из  принципов  изначальной  духовности,  не 
позволяет  фрактальной  деятельности  человеческого  ума  приняться  за  конструирование 
собственной духовности. Модерн подготовил для такой возможности вполне подходящее 
горизонтальное  основание,  уничтожив  традиционные  и  естественные  бытийственные 
основания  во  всём  ареале  распространения  западничества.  Постмодерн  есть  время 
буйного произрастания на этой плоскости умопостроений и субкультурных ориентаций с 
мочковатыми корневищами эгоцентрической пристрастности. Пострелигиозные движения 
Современности  стремятся  убедить  себя,  что  Священное  продолжает  действовать  в  мире 
так  же,  как  и  в  древности  [14:  76-88,  162-180].  Это  мировидение  сближает  как 
радикальных протестантов, воспевающих секуляризацию, так и псевдотрадиционалистов, 
для которых основная задача восстановления Традиции – её наружная имитация. 
В  мире  западного  и  западнического  Постмодерна  наблюдается  внешнее 
возрождение  традиционных  и  даже  архаических  религиозных  форм  наряду  с  активным 
образованием новых религиозных движений [31: 241]. Новые религиозные движения вне 
поля этого исследования, хотя  их возникновение видится результатом того  же процесса, 
который  восстанавливает  традиционную  религиозность.  Однако  возможна  ли 
реконструкция  в  мире  деконструкции  [11]?  Мир,  отошедший  от  изначальной  Традиции, 
потерявший  горизонтальные  и  вертикальные  связки  (обеспечивающие  как  хранение 
Традиции, так и воспроизводство её форм) в тщании восстановления Традиции, приходит 
только к архаике – к возрождению элементов Традиции, взятых в своей разрозненности
1
. 
Единственным  связывающим  началом  для  таких  элементов  является  сознание 
современного верующего индивида. Таким образом, мы имеем дело с очередной мозаикой 
Постмодерна,  хотя  и  выглядящей  более  благородно,  чем  осовремененные  поделки. 
Однако  эти  мозаики  также  преследуют  основную  цель  Постмодерна  –  радикальное 
освобождение индивида от власти «больших рассказов». Рассказ создаётся в воображении 
постверующего  [18].  Постверующие  естественно  тяготеют  к  сближению  с  похожими,  с 
приверженцами одинаковых версий. Однако это сближение не только не претендует ни на 
какую  священность  –  оно  носит  чисто  функциональный  характер.  Потому  объединения 
«возродителей»  традиционных  религий  отличаются  такой  же  ситуативностью, 
текучестью,  как  и  «новые  религиозные  движения».  Движения  «реаниматоров»  более 
интересны  для  исследователя,  потому  что  используют  не  новояз,  подобно  современным 
сектам (например, «Богородичному центру» или «Свидетелям Иеговы»), но апеллируют к 
смыслосодержащим  формам  эпохи  Традиции.  Эти  формы  связываются  совершенно 
произвольным  образом,  хотя  сохраняют  внешний  посыл  к  определённой  эпохе  или 
духовности  древности.  Таким  образом,  «возрождение»  Традиции  является  ещё  большим 
постмодернизмом,  чем  новорелигиозные  изобретения.  Сакральная  глубина  Традиции 
воспринимается  как  некий  благочестивый  балласт  (допустимый  к  разноречивому 
истолкованию). Таким образом, не-стояние в Традиции, её утрата – хотя бы временная – 
приводит к серьёзным метаморфозам. Метаморфозы эти, как правило, проявляются в двух 
форматах:  в  неопротестантской  секулярной  (а)теологии  и  в  псевдотрадиционализме 
оккультного  или  законнического  изводов
2
.  Крайности  эти  имеют  различные  задачи, 
                                                           
1
  «Когда  целое  –  идея  и  принцип  –  уходит  из  организма,  его  составляющие  принимаются 
враждебно, разрозненно и беспрерывно... действовать. Таков modus vivendi современной цивилизации» [7]. 
2
 Крайности эти порой смыкаются. Например, старообрядческий публицист  Роман 
Аторин  в  череде  тех,  кто  «яркими  вспышками  озарил  историческое  существование 
христианства»  ставит  в  единый  ряд  святителей  Марка  Эфесского,  Фотия 
Константинопольского и Мартина Лютера, Яна ("Иоанна"!) Гуса  [1: 7]. 

 
 
 
однако  общее  основание  –  утрату  живой  Традиции  как  универсального  языка 
(единственного неконструируемого [28: 6]). 
Целью программы Нового времени было уничтожение сферы Сакрального, которая 
пронизывала всё бытие традиционного человека, и – собственно говоря – не обозначалась 
как  некая  «сфера  Сакрального».  Как  последовательное  дитя  протестантизма  [16], 
стремившегося  своим  умом  сдёрнуть  завесу  домыслов  с  изначальной  Истины, 
секуляризация  есть  стремление  к  «расколдовыванию»  окружающего,  представлению  его 
как  очевидности,  как  пространства  «здравого  смысла»,  к  формированию  новой  породы 
людей  –  не  способных  к  истинно  метафизическому  образу  мышления  [29:  19  &  furth.]. 
Сфера  Сакрального  либо  умалчивалась  (в  грубых  формах  секуляризма  –  например,  в 
коммунизме), либо ужималась в «личное дело каждого» (в либерализме
1
).  
Если  Постмодерн  –  критическое  преодоление  Модерна,  то  в  нём  сфера 
Сакрального  не  должна  быть  в  стороне,  не  должна  быть  «одной  из»  линий  личностного 
набора,  но  должна  пронизывать  все  сферы  бытия.  Отчасти,  это  правило  соблюдается  в 
«возрождённых»  традиционных  религиозных  формах.  Старообрядцы,  ваххабиты, 
язычники сопровождают священнодействиями всю свою деятельность. Но в большинстве 
случаев  это  «всеосвящение»  –  не  повседневный  ответ  на  Зов  (ибо  возможность 
услышания  этого  зова  в  урбанистическом  и  индивидуализированном  мире  чрезвычайно 
слаба
2
), а  индивидуальный выбор современного верующего
3
. Таким образом, сакральным 
центром  современной  религиозности  является  не  Бог,  а  сам  верующий  (со  своим 
выбором).  Потому  в  современной  духовной  жизни  проповедь,  миссия,  апологетика 
преобладают над внутренним духовным деланием – постверующий стремится утвердить и 
актуализировать свой выбор. Игнорирование Священного, неощущение его места – почва 
для  рождения  пыла  первопроходца  и  зуда  миссионера,  тщащихся  заполнить  своей 
активность  пустые  пространства.  Бог  в  этой  системе  не  отсутствует,  но  не  верующий 
является  результатом  Его  Зова,  а  Бог  является  продуктом  выбора  современного 
верующего  [24:  125-141].  На  первое  место  выходят  поиск,  волевая  устремлённость, 
последовательность, но никак не смирение и борьба со своей натурой.  Умелая мимикрия 
псевдотрадиционализма позволяет не замечать, что его результатом является утончённое 
человекопоклонничество.  Мало  кто  обращает  внимание  на  то,  что  романтическая 
«ресекуляризация»  некритически  начинается  на  основе,  созданной  секуляризацией  –  на 
понятии  «индивидуального  ума»,  высвобожденного  от  «общей»  религиозности  и 
воспринимающего духовную жизнь как собственное дело, даже интимное [13]. 
Превращение  религии  из  Закона  [23:  156],  священного  правила  жизни  в 
мировоззрение, систему ценностей и интеллектуальных принципов [26: 12], сдабриваемых 
ностальгическим  или  каким-либо  иным  чувственным  фактором,  –  способ  уничтожения 
традиционной  религии,  превращение  её  в  нечто  отличное  от  традиции,  в  нечто, 
                                                           
1
  Патрик  Бьюкенен  описывает  секуляризм  как  самого  серьёзного  врага 
христианства,  существующего  с  целью  его  полного  искоренения  –  ступенчатого, 
институционального и ментального [3: 246-279]. 
2
 
Гидденс  красочно  обрисовывает  Город  как  особое  ментальное  и 
интеллектуальное  состояние  современного  человека,  заступающее  на  место 
традиционного состояния ума. «Урбанистический ум» является важнейшим компонентом 
Современности, и никакая борьба с тенденциями посюсторонности без выхода из Города 
невозможна.  Гидденс  не  выводит  современную  урбанистику  из  экономики  и  духа 
современности,  но,  напротив,  показывает  Город  как  источник  всех  прочих  черт 
Современности. См.: [6: 495-521]. 
3
  Подробное  описание  нового  типа  духовности  –  «гуманистской»,  потребительски 
связанной  в  «помощью  и  отдохновением»,  –  приведено  в  подробнейшем  исследовании 
секулярного мировоззрения: [34: 510 & furth.]. 

 
 
 
допускающее  произвольность  восприятия  и  социальную  активность  выражения.  Для 
«больших»  сообществ, тяготеющих к связи с государственными и надгосударственными 
властными  системами,  такое  положение  вещей  мыслится  как  «плюрализация»  [20],  как 
обращение  Церкви  к  массам,  как  «социальное  служение»,  долженствующее  «обратить» 
неверующих  потребителей
1
,  если  говорить  с  потребителями  на  их  языке  и  подстраивать 
вероучительную  и  богослужебную  стороны  исповедания  под  нужды  человека, 
закосневшего в Современности. С позиции конфессий малых – в особенности, длительное 
время  репрессированных  и  сдвигаемых  на  окраины  Социального  –  такое  положение 
вещей также неплохо, потому что позволит заявить о себе на равных правах с крупными и 
авторитетными конфессиями. Так впервые в истории секуляризации создаётся прецедент 
согласия духовных движений с «миром сим» 
 
 
 
                                                           
1
 См., напр.: «Исполняя миссию спасения рода человеческого, Церковь делает это не только через 
прямую проповедь, но и через благие дела, направленные на улучшение духовно-нравственного и 
материального состояния окружающего мира [выд. – К.Т.]» [19]. 

 
 
 

жүктеу/скачать 3,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: