«№27 жалпы орта білім беретін мектебі» кмм
М.Әуезов әңгімелеріндегі фразеологизмдердің ерекшеліктері
жүктеу/скачать 40,96 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3.Қорытынды.
| 2.2 М.Әуезов әңгімелеріндегі фразеологизмдердің ерекшеліктері.
Тұрақты сөз тіркестерінің бай қоры М.Әуезов шығармаларында сақталған. Әңгімелерін оқи отыра,фразеологизмдерді мынандай түрде сараладым. Синонимдік тұрақты тіркестер: Жан тәслім, демі үзілді, дүние салды, қыршынынан қиылды - өлді. Бұғанасы қатпаған , уыз жас - жас бала. Кіжіне бастау, дырду жасау – ашулану. Іштегі жалын , мәңгілік шер –қайғы. Күрең қабақты, жүдеу көңіл – көңілсіз. Таза мінез, жылы жүрек – мейірімді. Аузын алу,аузын майлау. Аузы- мұрны қисаймай, бет –аузы бүлк етпей. 9 Антонимдік тұрақты тіркестер: Сынбаған ажар – салқын жанар. Баурай бастады- етін сыртына тепті. Машық қылу- машық қылмау. Көзге ілмеу – елемеу, өзіне теңгермеу Көзінен таса қылмау – көзден сырт болмады, жіті бақылады Бетінен қақпау – еркін өсіру Бетінен алу – көңілін қалдыру, қарсы келу Аузы – аузына жұқпау – жыпылдап тез сөйлеу М.Әуезов әңгімелеріндегі адамдардың жағымды мінезіне байланысты фразелогизмдері. Жылы жүрек-мейірімді. Таза жүрек-адал. Таза мінез-мейірімді. Түсі жылы-мейірімді. Ит жанды — көнбіс. М.Әуезовтің жағымсыз мінезіне байланысты қолданған фразеологизмдері. Зәрін шашу-ашулану Тас жүрек-мейірімсіз Пішіні қара- арам. Балақтағы бит басқа шығу-басыну. Үстінен түйе жүріп өтсе де – маубас Түйе үстінен ит қапқан-ебедейсіз көре алмау – қызғану. 10
Фразеологизмдер көркем сөздің ең құнарлы саласына тән ойлау нәтижесі мен халық даналығының туындысы болып саналады. Тіліміздің бұл байлығы ғасырлар бойы қорланып, толассыз дамып, толығып отыратын, әрқашан да қолданысқа дайын тұратын көркем сөз құралы болып саналады. Көркем сөз авторлары өз шығармаларында түрлендіріп, сан құбылтып, әсем де әсерлі, көркем де бейнелі сөз өрнегін жасайды. Көркем шығарма тіліндегі фразеологизмдерді талдау, сараптау арқылы әдебиеттану жағынан қаламгердің жеке даралық стилін тануға болады.Фразеологизмдер арқылы қаламгерлер өз туындыларына ұлттық сипат беріп, стиль жасаудағы тілдік тәсілдерді колдану ерекшелігін айқындай түседі. Фразеологиялық оралымдар авторлық баяндау болсын, кейіпкер тілі болсын не табиғат суреті болсын, бәріне де өзіндік стильдік әр береді. Қорыта айтатын болсам, бұл жұмысты жазу барысында М.Әуезовтың біршама әңгімелерімен таныстым. Өзіміз білетіндей , біз күнделікті өмірде тұрақты тіркестерді пайдаланып жатқанымызды байқамай қалып жатамыз . Тұрақты тіркестер сөйлеу тұрғысында ерекше орын атқарады .Міне , осындай тұрақты тіркестердің өзінің терең мағынасымен ойымызды дұрыс жеткізуге өз септігін тигізетініне сенемін . Тұрақты тіркестерді әрдайым есте сақтап , жаңғыртып отырсақ , ол біздің тіл мәселесінің ұтымды жолы болары сөзсіз !.Егер барлығы күнделікті өмірде тұрақты тіркестерді қолдана отырып сөйлесе , онда осы тұрақты тіркестердің - біздің сөздік қорымыз жетіліп , тіл байлығымыздың кеңеюіне өз ықпалын тигізері сөзсіз деп ойлаймын . 11
1 . Қазақ тілі энцклопедиясы 6 – том Алматы 2003 жыл 2 . Қазақ тілі энцклопедиясы 8 – том Алматы 2003 жыл 3 . Интернет желісі Уикипедия сайты 4 . Шың кітабы Алматы 2012 жыл 5 . Қазақ тілі Н . Оралбаева Алматы 1993 жыл 6 . Қазақ тілі С . Исаев Алматы 2007 жыл 7. М.Әуезов әңгімелері Алматы «Жалын» 1987 Ғылыми жобаның мазмұны 1.Кіріспе. ..................................................................1 2. Негізгі бөлім. ....................................................... 2.1 М.Әуезов әңгімелеріндегі кездесетін фразеологизмдер ...............3 2.2 М.Әуезов әңгімелеріндегі фразеологизмдердің ерекшеліктері.. ...............8 3. Қорытынды. ........................................................10 4. Пайдаланылған әдебиеттер.....................................11 жүктеу/скачать 40,96 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|