3 деңгейлі смж құжаты поәК Е поәК 042-14-4-05. 20. 24/03- 2009 ж. ПoәК ««Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар»
жүктеу/скачать 0,6 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дәріс № 4 Тақырыбы: ТМД елдерінің ерекше қорғалатын табиғи аумақтары.
- Табиғат мәселесі.
- Дәріс № 5 Тақырыбы: Европа елдерінің ерекше қорғалатын табиғи аумақтары.
Дәріс № 3 Тақырыбы:Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар-тіршілік етуінің негізі. Мақсаты: Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың категориялары (санаттары) мен түрлерімен танысу. Қазақстанның Қызыл кітабы мен танысу. Жоспар 1) Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың негізгі категориялары. 2) Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері. 3) Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерінің құқықтық режимі. 4) Ерекше қорғалатын табиғи аумақтың паспорты.
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың санаттары мен түрлері: 1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мемлекеттік табиғи – қорық қоры объектілерінің маңыздылығына байланысты республикалық немесе жергілікті маңызы бар санаттарға жатқызылады. 2. Республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрылу мақсаттарына және қорғалу режимінің түрлеріне байланысты мынадай түрлерге бөлінеді: 1). мемлекеттік табиғи қорықтар; 2).мемлекеттік ұлттық табиғи парктер; 3). мемлекеттік табиғи резерваттар; 4). мемлекеттік зоологиялық парктер; 5). мемлекеттік ботаникалық бақтар; 6). мемлекеттік дендрологиялық парктер; 7). мемлекеттік табиғат ескерткіштері; 8). мемлекеттік табиғи қаумалдар; 9). мемлекеттік қорық аймақтары; 3. Жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрылу мақсаттарына және қорғалу режимінің түрлеріне байланысты мынадай түрлерге бөлінеді: 1). мемлекеттік өңірлік табиғи парктер; 2). мемлекеттік зоологиялық парктер; 3). мемлекеттік ботаникалық бақтар; 4). мемлекеттік дендрологиялық парктер; 5). мемлекеттік табиғат ескерткіштері; 6). мемлекеттік табиғи қаумалдар. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардын жерлері 22 – бап.Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлеріне мемлеқеттік табиғи қорықтардын, мемлекеттік ұлттық табиғи парктердің, мемлекеттік ОӘК 042-14-4-05.1.20.24/03 - 2009 «__»____ 200__ ж. № ___ басылым 44 беттен 12 бет
табиғи резерваттардың, мемлекеттік өңірлік табиғи парктердің мемлекеттік зоологиялық парктердің мемлекеттік ботаникалық бақтардың, мемлекеттік дендрологиялық парктердің және мемлекеттік табиғат ескерткіштерінің жерлері жатады. Мемлекеттік-табиғи қорықтарды мемлекеттік ұлттық табиғи парктерді, мемлекеттік табиғи резерваттарды, мемлекеттік өңірлік табиғи парктерді, мемлекеттік зоологиялық парктерді, мемлекеттік зоологиякалық бақтарды, мемлекеттік дендрологиялық парктер мен мемлекеттік табиғат ескерткіштерін құру кезінде жер учаскелері басқа санаттардағы жерлер құрамынан бөлініп, оларды осы жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушыларынан алып кою жолымен ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлерінің санатына аустырылады. Мемлекеттік қорық аймақтары мен мемлекеттік табиғи қаумалдардың, мемлекеттік табиғи қорықтар, мемлекеттік ұлттық табиғи парктер, мемлекеттік өңірлік табиғи парктер, мемлекеттік табиғи резерваттар қорғалу аймақтарының жер учаскелер оларды жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушылардан алмай және жер санатын өзгертпей, басқа жер санаттарының құрамында өлінеді. Мемлекеттік табиғи қорықтар мен мемлекеттік табиғи қаумалдардың және оларда орналасқан мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерінің жай- күйіне және олардың экологиялық жүйелерін қалпына келтіруге теріс әсер ететін кез келген қызметке ерекше қорғалатын табиғи аумақтар аумағы шегінде шектеу жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушылардың жер учаскелеріне ауыртпалық болып енгізіледі және жерге орналастыру құжаттамасында ескеріледі. Қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мемлекеттік органдар әрбір осындай аумақ бойынша белгіледі үлгідегі паспортты толтырады және оны уәкілетті органда. Тіркелген паспорттың әрбір данасы түпнұсқа болып табылады. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтың паспортында. 1) түрі мен санаты көрсетілген ерекше қорғалатын аумақтын атауы. 2) ерекше қорғалатын құру немесе кеңей жөні мемлекеттік орган актісінің атауы, нөмірі және қабылданған. 3) қарауында ерекше көрғалатын табиғи аумақ бар мемлекет органның атауы; 4) заңды тұлга мәртебесі жоқ ерекше қорғалатын табиғи аумақ қорғау жүктелген ұйымның атауы; 5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтың туристік инфракұрылым географиялық координаттары, шекарасының сипаттамасы аумағының көлемі және күзет аймағы көрсетілген карта-схемасы бірге орналасқан жері; 6) ерекше қорғалаты табиғи аумақта орналасқан мемлекеттік табиғи- қорық қоры объектілерінің сандық және сандық сипаттамасымен бірге олардың тізбесі: ОӘК 042-14-4-05.1.20.24/03 - 2009 «__»____ 200__ ж. № ___ басылым 44 беттен 13 бет
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтың функционалы аймақтары және олардың күзет режимі турлері, жер учаскелері аралас меншік иелері мен жер пайдаланушылар, олардың аймағындағы табиғат пайдалану жөніндегі міндеттемелері ауыртпалықтары туралы мәліметтер; 8) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда қызметтін етілген және тыйым салынған турлері, сондай-ақ жекелеген қызмет турлеріне қойылған шектеулер; Көрсек келіп көру ережесі, жұмыс режимі, рекреациялық жүктеме етілді. Табиғат қорғау ұйымының паспорты табиғат қорғау ұйымында, өзінің қарауында осы табиғат қорғау ұйымы болатын мемлекеттік орган да және уәкілетті органда болады. Мемлеттік табиғат ескерткіштерінің, мемлекеттік табиғи құрау алдардың, мемлекеттік қорық аймақтарынын паспорты ерекше қозғалатын табиғи аумақтардың аталған түрлерін қорғау бекітіліп берілген, ұйымда, өзінің қарауында осы ұйым болатын мемлекеттік органында және уәкілетті органда сақталады. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтың нысаналы мақсаты өзгертілген, ол қайта ұйымдастырылған, кенейтілген жағдайларла онын паспорты қайта тіркеуден өткізіледі. Мемлекеттік табиғи қорық - табиғат қорғау және ғылыми мекеме мәртебесі бар ерекше қорғалатын табиғи процестер мен құбылыстардың табиғи барысын, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі объектілерің, өсімдіктер мен жануарлардың жекелеген түрлері мен қауымдастықтарын, әдеттегі және бірегей экологиялық жүйеяерді сақтау мен зерделеу және оларды қалпына болып табылады. Мемлекеттік табиғи қорықтардың негізгі қызметіне: 1) мемлекеттік табиғи қорық пен оның күзет аймағының экологиялық саналуандығын қорғау және қалпына келтіру режимін қамтамасыз ету; 2) Табиғат жылнамасын жүргізуді қоса алғанда, мемлекеттік табиғи- қорық қорынын экологиялық жүйелерін, объектілерін өрелеу және олардың мониторингі жөнінде ғылыми зерттеулер ұйымдастыру және жүргізу; 3) экологиялық-ағартушылық қызметті жүргізу; 4) мемлекеттік табиғи қорықтын экологиялық жүйелеріне зиянды ер етуі мүмкін шаруашылық және өзге объектілерді орналастыру мен схемалар мемлекеттік экологиялық сараптамасына қатысу; 5) мемлекеттік табиғи қорық пен оның күзет аймағының экологиялық- ағартушылық ғылыми және шектеулі мақсаттарда пайдаланулы реттеу жатады.
1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың негізгі категорияларын атаңыз. 2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлеріне қандай жерлер жатады? 3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерінің құқықтық режимі. 4. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтың паспортына не көрсетіледі? ОӘК 042-14-4-05.1.20.24/03 - 2009 «__»____ 200__ ж. № ___ басылым 44 беттен 14 бет
олардың ерекшеліктерін, оларда қорғалатын тірі организмдердің негізгі түрлерін және географиясын оқып білу. Жоспар
1) Зоналардың географиялық орналасуы және олардың табиғи климаттық ерекшелігі. 2)
Белорусияның табиғатымен танысу Жалпы мәлімет: Белоруссия республикасы 1919 жылы 1-ші қаңтарда құрылды. Жерінің аумағы 207,6 мың км 2 , халқы 9 млн Астанасы - Минск. Әкімшілік жағынан 6 облысқа, 117 ауданға бөлінеді, 81 қаласы, 123 поселкісі бар.
Белоруссия Шығыс Европа жазығының батысында. Жерінің к 3/5 бөлігі теңіз деңгейінен 100-200 м ғана, жоғары болады. Сондықтан мұнда батыпақ жиі кездеседі. Белоруссияның жер бедеріне антропогендік мұз басу үлкен әсер еткен. Белоруссияның шығысында Орталық Берёзина жазықтары онтүстік бөлшектерінде Полесье батпақты ойпаты жатыр. Белоруссияның ең биік жері Минск Маңындағы - Дзержинск тауы. (теңіз – деңгейінен 345 м). Белоруссия жері Шығыс Европа платформасының батыс бөлігінде; Сонымен бірге республика жеріне оңтүстігінен Украина қалқаны, шығысынан Воронеж антиклизасы енеді. Бұлардың кристалды фундаменті республиканың оңтүстігінде ғана жер бетіне шығып жатады, көп жерде 20-100 м, ал кейде 1000-5000 м тереңдікте байқалады ал қыста - 36ºС.
Батпақты жерлерде қайыңдар көп кездеседі. Сонымен қатар бұнда жидектерден құлпынай, қара және қызыл қарақат, таңқурай тағыда басқа кезвдеседі. Бұл қорықта жануарлар дүниесі жақсы сақталған. Онда: арқар, елік, бұғылар мен енот тектес ит, аю, қақыр және де тиындар мен қояндар. Қанаттылардан жарғанаттар мен үкі және жапалақ. Ал батпақты көлшіктерінде суда тіршілік ететін жәндіктерге онша бай емес. Онда бақалар мен әр түрлі кесірткілер түрі көп кездееді. «Беловеж пущасы» - ірі орманды массив. ОӘК 042-14-4-05.1.20.24/03 - 2009 «__»____ 200__ ж. № ___ басылым 44 беттен 15 бет
Территориясының 90 пайызы орманды алқап алады. Алғаштарының 21 түрі өседі. Бұнда 2% ақ қайың, 15% қара олька, 16% шырша, 6% емен, 3% ясень, 50% қарағай алып жатыр. Және жидектерден көп кездесетін қара және қызыл қарақат, құлпынай, таңқурай т.б. Территорияда қорғалатын ағаштардан шыршалар, 700 – жылғы емес және 300- жылғы қарағай, биіктігі 45-50 м. «Беловеж пущасында» өсімдіктердің 836 түрі белгіленген. Сүтқоректерінің 53 түрі, құстардың 212 түрі, ал суда тіршілік ететіндердің 11 түрі, бауырмен жорғалаушылар 7 бар. Жануарлар дүниесінен орман тышқандары, қоңыр аю. Қояндар, тиінден, қасқыр, қабан, елік, сілеусін т.б. ал суда тіршілік ететіндерден: су асыбақасы, бақалар, жыландар, мен кесірткелер. Құстардан кіші аққұтандар және қара ләйлектер көптеп кездеседі. Оның құрамында төменгі протерозой мен аркей жыныстары, 1000- 5000 м, тереңдіктегі шөгінді қабаттарда карбонатты жыныстар кездеседі. Белоруссияның жер қойнауын әр түрлі пайдалы қазынаға байц. Климаты – қоңыржай континенттік оған Атлант мұхитынан келетін ауа массалары үлкен әсер етеді. Сондықтан қысы онша суық емес, ылғалды, жазы салқын, жаңбырлы. Қаңтар айының орташа температурасы - 5,5ºС, солтүстік- шығысында -8ºС, ал маусым айларында солтүстігінде 17ºС, оңтүстігінде 19ºС жауын – шашынның жылдық мөлшері 550-700 мм. оның көбі жазда жауады. Өзендері Қара теңіз бен Балтық теңізі алабына жатады. Өзендерінің жалпы ұзындығы 51 мың. км. басты өзендері: Днепр, Батыс Двина, Меман. Оларды көбінесі жол қатынасына және ағаш ағызу үшін пайдаланылады. Оңтүстік -батысында кеме жүзетін Днепр - Буг каналы бар. Белоруссияда 10700-ден астам көл бар (өздерінің ескі арналарындағы қара суларды қосқанда) Белоруссияда жерінің 60-пайызы шамамен күлгін шым топырақты жерлері көп кездеседі. Батысында орманды жердің күлгіндеу топырағы және айпаттарда батпақты жердің күлгін шым топырағы ал ірі өзен аңғарларында шалғынды жердің аллповиалдық топырағы жиі кездеседі. Республиканың жерінің 0,5 –пайызы ғана шіріндікі мол, шым карбонатты құнарлы топырақты. Белоруссияның 1/3 бөлігі батпақ (негізінен солтүстігінде) 1969 ж. құрғату жүйелері салынған жері 1772 мың гектар болды. Белоруссия, аралас орманды аймақ. Жерінің 33 – пайызы орман, оның 66-пайызы қылқан жапырақты (емен, үйеңкі, шаған т/б) орман. Ормансыз жерлері – шалғын, жайылым. Орманда және батпақты жазық жерлерінде елік, тиін, түлкі, қоян, американа жанаты, қабан т/б аңдар жиі кездеседі. Бұдан жануарлардың
ОӘК 042-14-4-05.1.20.24/03 - 2009 «__»____ 200__ ж. № ___ басылым 44 беттен 16 бет
кейбір түрін сақтау үшін құрылған Березина қорығы мен Белоовеж орманы ыбара. Березина қорығында жоғары өсімдіктердің 906 түрі, сүтқоректілердің 55 түрі, ал құстардың 205 түрі сақталған. Жанурлар дүниесіне өте бай. әр түрлі жыртқыш аңыдарда көптеп кездеседі. Атап айтсақ, елік, қабан, аю, түлкі, қояндар мен тиіндар. Сонымен қатар жыртқыыш құстарда кездеседі. Өзендері мен көлдерінде балықтардың 30- дан астам түрі кездеседі. Климатына у келетін бофлсақ, салқын, жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері 780 мм; конти нентті және ауасы алғалды жұмсақ. Орташа температурасы 5ºС. Қыс мерзгілі қысқа. Березина қорығының территориясының 90-пайызын орманды алқап алып жатыр. Қыс мезгілінде қардың түсі қалыңдығы 35 см; жазда ауа ылғалдылығы +33 ºС.
олардың ерекшеліктерін, оларда қорғалатын тірі организмдердің негізгі түрлерін және географиясын оқып білу. Жоспар
1) Зоналардың географиялық орналасуы және олардың табиғи климаттық ерекшелігі. 2)
Энгадин ұлттық паркі (Швейцария).
Көп адарға Швейцария туристтік қорық болып көрінеді. Мемлекетте бүкіл әлемге әйгілі, табиғи ландшафттарды сақтау іс-шаралары кеңінен қолданылады.
14-17 ғасырда Альпі тауларында темір рудасын тауып, өндірген. Оның осыдан жер атауын алған.
Бұл жерлер өзінің аңшылығымен әйгілі – Кантон грацбюнген елтаңбасында алпь тау еншісі байнеленген.
Ерте замандардан швейцарлар табиғатты қорғауды дәстүрге айналдырған, ал қазіргі кезде бұрынғы табиғаттан ешнәрсе қалмаған.
Европада ең бірінші құрылған Швейцариялық табиғатты қорғау лигасы және табиғи рейзерваттар соның ішінде шағын участок мөлшермен 2 мың га жерді алады, инн өзені саласы және Италия шеарасы арасында, Энгондин атауын алған. Төменгі Энгондинді 1906 жылы табиғи резерват атауымен алғашқы тәжірибе мен табиғи комплекстерді ғылым үшін сақтау. Резерватты құрылымға дейін осы табиғи комплекстің кейбір компоненттері – ірі жануарлар жоғалып кетті: ақырғы аю 1904 жылы өлтірілген, бұдан бұрын қасқыр жоғалып кеткен, ал муфлон және алып тау ешкісі XVII-да жойылып кеткоен. Сонымен
ОӘК 042-14-4-05.1.20.24/03 - 2009 «__»____ 200__ ж. № ___ басылым 44 беттен 17 бет
қатар осы ауданды табиғи резерватты таңдау болашақта Швейцар ұлттық парк болуы кездейсоқ емес. Дәріс № 6 Тақырыбы: Азия елдерінің ерекше қорғалатын табиғи аумақтары. Мақсаты: ұлттық парктердің және қорықтардың құрылу тарихын, олардың ерекшеліктерін, оларда қорғалатын тірі организмдердің негізгі түрлерін және географиясын оқып білу. Жоспар
1) Зоналардың географиялық орналасуы және олардың табиғи климаттық ерекшелігі. 2)
Қапланқыр қорығы.
Қорық Үстірттің Оңтүстік-Батыс аймағында орналасқан. Ол Қапланқыр платасының үлкен бөлігін қамтиды (үлкен мысық-гепардтың мұнда өмір сүруіне байланысты, түркмен тілінен аударғанда Қапланқыр – «жолбарыс платосы» деп аударылады.) Қорықтың ауданы 570000 га құрайды.
Аймақтағы жабайы тұяқтылар мен гепардтарды қорғау мен қалпына келтіру үшін, қорық 1979 жылы құрылған. Қорықтың солтүстік және солтүстік- батыс жағынан екі заказник орналасқан: Сарықамыс (210400 га, 1980 ж құрылған) және Шахсенем (270000 га, 1983 ж құрылған. )
1981 жылдан бастап қорықтың ғылыми бөлімшесі Қапланқыр платосы мен соның қасындағы аудандардың табиғатын бақылау бастады. Қорықтың негізгі мақсаты – аймақ экосистемасының табиғи құрнамын сақтау мен қалпына келтірудің ғылыми негізін қалыптастыру болып табылады, яғни Унгуз Қарақұмы, Сарықамыс ойпаты және Амударияның ежелгі атырауы. Физика-географиялық жағдайы.
Қапланқыр қорығы мен оның заказниктерінің негізгі аймағы Үстірт пен Сарықамыс физика-географиялық аумақтың шөлдік солтүстік зонасында орналасқан.
Аумақта үш өзіндік физика-географиялық аумақтар бар: Сарықамыс ойпаты, Унгуз Қарақұмы және Қапланқыр платосы.
Қапланқыр платосы – бұл ежелгі аккумулятивтік-теңіздік жазықтық, ол бор дәуірінде қалыптасқан. Плато сармат балшығы мен карбонатты тұқымды гипспен және лайдан тұрады. Үстірттің бұл аймағының абсолютті белгіленуі 75 м Шығыстан, 150-225 м батыстан.
Үңгірлерге негізгі қызығушылық байқалады. Қазіргі кезде 44 үңгір бар. Ең үлкен үңгірдің ұзындығы 200 м, биіктігі 9 м, 42-44 м тереңдікте орналасқан.
Қорық пен оның ішіндегі аумақтар Қарақұмның солтүстік климаттық аймағына жатады. Климаты тым континентальді және құрғақ. Күн жарығының ОӘК 042-14-4-05.1.20.24/03 - 2009 «__»____ 200__ ж. № ___ басылым 44 беттен 18 бет
ұзақтығы 3000 сағатты құрайды. Жылдық орташа температура 11,6 0 , қаңтардың орташа температурасы -5 0 , шілденікі 28 0 . Максимум жоғары абсолютті температура 45 0 , абсолютті төмен температура -32 0 . Аймақтағы жауын-шашын жылына 100 мм, ал булану 1700 мм. Көктем-қыс мезгілдерінде жауын-шашын көп болады. Аязсыз мезгіл орташа жылына 200 кщүн , 10 0 жоғары температурадағы орташа тәуліктік күндер – 210. Солтүстік және солтүстік- шығыс желдер соғады, жылдық орташа жылдамдық 2-5,6 м/с. Көктемде желдің жоғары жылдамдығыбайқалады. Шөл далада құрғақ және ыстық климатта, қатты жел кезінде шаң борандары байқалады. Әдетте көктем мен жазда батыс, солтүстік-батыс және солтүстік желдер соққан кезде болады. Жылына шаң борандар 40 күнге дейін барады, ал олардың орташа ұзақтығы 300-350 сағатқа дейін созылады.
Қорық аймағында тұрақты өзен көздері жоқ. Тек көктемде, жауын- шашын көп болғанда ғана уақытша су көздері пайда болады. Бірақ олар қалай тез пайда болды, солай лезде жоқ болып қалады. Қорықтың оңтүстігіндегі көптеген құдықтардың тереңдігі 30-40 м. Ондағы су жоғары минералданған, бірақ жануарлардың ішуіне жарамды. Өсімдіктері.
Ботаникалық-географиялық аймақтандырудың есебінен қорық аумағы екі ауданға бөлінеді. Қапланқыр платосы мен Сарықамыс ойпаты – қазақ ауданында; Унгуз Қарақұмы – Туран ауданының оңтүстік шөл аймағына жатады.
Қорық флорасының толық инвентаризациясы аяқталған жоқ, 37 отбасынан 231 жоғары өсімдік түрі анықталған.
Эфемер тобы 30% барлық түрді қамтиды. Бірақ вегетацияның қысқа мерзімділігне байланысты, олардың маңызы өсімдіктер өмірінде шамалы.
Үстірт және Каспийдің эндемикалары кездеседі, олар СССР-дің Қызыл кітабына енгізілген: хивинская солынка, гумевник слабокалючий, клеоме НОЭ, цельнолистник туполистный, парнолистник туркменский, молочай жесткозонтиковый, мягкопладник критмолистный.
Қорықта өсімдіктің екі түрі кездеседі: құмдардағы бұталылар және платодағы жартылай бұталылар. Қорықта оңтүстіктен Унгуз Қарақұмы жанасқан, ауа негізінен ақсеуіл өседі. Сексеуілдің арасында жиі комдым және ұсақ жартылай бұталылардың әр түрлі түрлері кездеседі: вьюнок, полынь, астрагал.
Өсімдіктердің активті вегетациясы ақпанның соңғы күндерінен басталады. Содан кейін наурыздың ортасына таман құм бетіне эфемероидтар шыға бастайды. 10-15 күннен кейін ол гүлдеп, өңін өзгертеді. Сәуірдің 20 таман эфемерлердің жоғары дамуы басталады. Бірақ бұл көпке жетпейді, мамырдың басында эфемерлер құрай бастайды. Жануарлары. Қорық
аймағы Палеарктиканың шөл-дала аумағының екі зоогеографиялық ауданына жатады. Оңтүстік Үстіртте орналасқан негізгі бөлік ОӘК 042-14-4-05.1.20.24/03 - 2009 «__»____ 200__ ж. № ___ басылым 44 беттен 19 бет
– қазақ зоогеографиялық ауданның Үстірт аймағына енеді. Қорықтың кішігірім бөлігі және екі заказнигі – Орта Азия шөл аймағының Тұран ауданына енеді. Қапланқыр орналасқан оңтүстік бөліктегі, Үстірттің жануарлары арасындағы эндемизм нашар қалыптасқан. Омыртқалы жануарлардың көп бөлігі генетикалық Орта Азиямен байланысқан: джейран, толай, үлкен песчанка, қоңыр жаворонок. Унгуз Қарақұмы мен сарықамыс ойпатында ортаазия шөлейтті эндемикалары көп кездеседі. Сахараға ұқсас, сүтқоректілер арасында: бархан мысығы, қаракал, суслик және т.б. кездеседі. Суда өмір сүретіндердің ішінде – жасыл құрбақа мен көл бақасы кездеседі. Рептилийдің 28 түрі анықталған: жылан – 9, кесіртке –18, тасбақа – 1. Қоңыр варан, орта азиат кобрасы, панцирный генкончик және хентаун домалақбасы СССР-дің Қызыл кітабына енгізілген. Қорықта құстардың 213 түрі кездеседі, олардың ішінде 35 – шөл аймағында ұя салады, 38 – су жанында су салады, қалғандары – қыстайтын құстар. Шөлді далада үлкен жыртқыштардың құрамына алуан болып келеді: бүркіт, змеяяд, кургани, стервятник, балабан және т.б. Қорықта жиі фелин кездседі. Кішігірім аудандарда қызғылт және бұйра пеликандар кездеседі, олар СССР-дің Қызыл кітабына енгізілген. Су деңгейінің жиі өзгеруіне және қатты дауылдардың әсерінен, олардың ұяларын шайып жібереді. Сүтқоектілерідің фаунасында 50 түр бар, оның ішінде 5-уі СССР-дің Қызыл кітабына енгізілген: гепард, медоед, қарақал , джейран және мфлон. Жытқыштар арасында түлкі, қасқыр, шакал, дала және бархан мысығы, ласка кездеседі,
Күз бен қыста балшықты жерлерде, қыстауға Қазақстаннан келген сайгактарды кездестіруге болады.
жүктеу/скачать 0,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|