3 I. Тарау. Ортақ меншік қҰҚЫҒЫ

мүшелерінің ортаға салған қаржы есебінен алған пәтерге ортақ меншік болады
("Тұрғын үй қатынастары туралы" Заңның 58-бабы).
Ортақ бірлескен меншіктің мұндай түрі Қазақстан Республикасының
"Тұрғын үй қатынастары туралы" және басқа құжаттармен реттеледі.
Мемлекеттік тұрғын үй қорының жайларында тұратын азаматтарды қалауы
бойынша тұрғын жай жекешелендірілген соң оның ортақ бірлескен меншікке
көшетіндігін заң қарастырған.
Сол үйде тұратын жұбайлар мен олардың балалары меншік иесі болып
табылады. Жұбайлардың ата-аналары, сондай-ақ балалары меншік иесімен бірге
тұрған жағдайда олардың меншік иесімен арадағы келісім арқылы танылуы
мүмкін.
Үй иесінің отбасы мүшесі айрықша жағдайларда басқа адам да бола алады,
бірақ ол меншік иесімен бірге тұрып, ортақ шаруашылықты бірлесе жүргізуі
тиіс. Еңбекке жарамсыз азаматтар меншік иесімен тұрақты бірге тұрса, онда ол
меншік иесі отбасының мүшесі болып есептеледі (Заңның 21-бабы).
1 Қазақ КСР Министрлер Кеңесі мен Қазақ кеңес кәсіподағының 1989
жылғы 10 шілдедегі бекіткен азаматтардың пәтерлерін (үйлерін) жекеменшікке
сату және оларды күтіп ұстау мен жөндеуге кететін шығындар туралы жалпы
ереже жөніндегі қаулысы; 1996 жылдың 1-қаңтарына дейін қолданып келген
1991 жылы 22 маусымда қабылданып Қазақ КСР-нің "Мемлекет иелігінен алу
және жекешелендіру туралы" Заңы; 1995 жылы 23 желтоқсанда қабылданғап ҚР-
сы Президентінің "Жекешелендіру туралы" Заң күші бар Жарлығы; ҚР-сы
Президентінің қаулысымен бекітілген 1991 жылғы 14 қыркүйектегі
"Мемлекеттік меншіктегі жекешелелдірудегі купондық тұтқа туралы Ережесі";
ҚР-сы Министрлер Кабинетінің 1992 жылы 24 қаңтарда қабылданып, 1992 жылы
20 шілдеде өзгерістермен толықтырулар енгізілген "ҚР-дағы мемлекеттік тұрғын
үй қорын жекешелендіру туралы Ережесі"; ҚР-сы Министрлер Кабинетінің 1992
жылы 3 ақпандағы "Азаматтардың мемлекеттік тұрғын үй қорын сатып алудағы
меншік құқығын заңдастыру тәртібі туралы" және 1994 жылы 3 қаңтардан бастап
қолданылып, 1995 жылы 11 қаңтарда өзгерістер енгізілген, "1992 жылы 1
18

қаңтардан кейін пайдалануға берілген мемлекеттік тұрғын үй қорын
жекешелендіру тәртібі туралы Ережені бекіту туралы" қаулылары.
Кәмелетке жасы толмаған отбасы мүшесінің меншік құқығы ата-аналары
үйді жекешелендіру жөніндегі шартты жасау нәтижесінде бұзылатын болса, онда
оның мүддесіне ынталы ата-анасы немесе басқа адамдар тұрғын үйді
жекешелендіру жөніндегі органға кәмелетке толмаған отбасы мүшесін шартқа
қосуды сұрайды, немесе осындай талап-арызбен сотқа жүгінеді.[11,37]
Азаматтық кодекстің 188-бабына сәйкес жекешелендірілген тұрғын
жайдың меншік иесі болған азаматтар оны өз қалауынша иеленіп, пайдаланады
және билік етеді. Бірақ бұл орайда басқа адамдар мен мемлекеттің заңды мүддесі
бұзылмауға тиіс. Егер меншік иелері арасында иелену, пайдалану және билік
етуге қатысты дау-дамай туып жатса, онда қатысушының кез келгені сотқа
арыздана алады.
Тұрғын үйді жекешелендіру тәртібі бойынша сатып алынған соң ол осы
үйде тұратын азаматтардың ортақ меншігіне айналады. Ал оны қатысушылар
арасында бөліске салу бұл үйдің меншік иесі тағайындалғаннан кейін мүмкін
болады (ҚР-сы Жоғарғы Сотыныңн "Азаматтардың тұрғын үйін жекешелендіру
бойынша заңдарды қолдану тәжірибесі туралы" Пленумының қаулысы, 9-бап).
Егер үйдің меншік иесінің бірі өз үлесін сатқысы келсе, Азаматтық
кодекстің 216-бабына сәйкес қалған меншік иелері өздерінің сатып алудың
басым құқығынан бас тартады немесе бұл құқықты мерзімі өткенше жүзеге
асырмай тұра тұрады.
5.
Жай серіктестіктің ортақ меншігі.
Кәсіпкерлік кызмет кезінде ортақ
меншік өзіндік құқықтық ерекшеліктерге ие болады. Азаматтар, заңды тұлғалар
заңды тұлға болмай-ақ бірлескен қызмет туралы шарт жасасады. Сөйтіп
бірлескен меншікті пайдаланады. Демек, жай серіктестік бірлескен шаруашылық
қызметі туралы шарт негізінде құрылады екен. Бірлескен қызмет туралы шарт
(жай серіктестік шарты) бойынша тараптар ортақ шаруашылық мақсатқа жету
үшін бірлесіп әрекет жасауға міндеттенеді.
19

Шартқа қатысушылардың ақшалай немесе өзге де мүліктік жарналары,
сондай-ақ олардың бірлескен қызметі нәтижесінде жасалған немесе сатып
алынған мүлік олардың ортақ үлесті меншігі болып табылады (АК-тің 230-
бабының 2-тармағы). Бірлескен қызмет туралы шартқа қатысушылардың ортақ
істерін жүргізу олардың жалпы келісімі бойынша жүзеге асады. Өзара келісім
бойынша олар бірлескен кызметке басшылық етуді және ортақ істерді жүргізуді
қатысушылардың біреуіне тапсыра алады, ал ол қатысушы бұл орайда шартқа
өзге қатысушылар берген сенімхат негізінде әрекет етеді. Бірлескен қызметке
жиналған мүлік әр қатысушының жеке балансында болады, ол өз кезегінде ортақ
істі шартқа сәйкес жүргізеді. Бірлескен қызмет жөніндегі шартты орындауға
байланысты операциялар өз алдына есепке алынып, қаржы есептерінің
нәтижелері шығарылады. Ортақ істі жүргізетін қатысушы шартқа басқа
қатысушыларды жасалып жатқан істің нәтижесімен, салық және басқа
құжаттардың орындалуын хабарлап, ұсынады.
Бірлескен қызметтің нәтижесінде болған шығындар мен тапқан табысты
бөлу шарт негізінде жүзеге асырылады.
Егер шартта мұндай тәртіп кезделмесе, ортақ шығындар мен залалдар
шартқа қатысушылардың ортақ мүлкі есебінен жабылады, ал жетпей жатқан
сомалар олардың арасында осы мүліктегі үлестеріне қарай бөліп салынады (АК-
тің 231-бабы).
Азаматтық кодекс шартқа қатысушылардың мүлкіне ортақ үлесті меншік
туралы нормаларды қарастырған (АК-тің 231-бабының 4-тармағы). Бұл меншікке
катысушы басқа қатысушылардың келісімінсіз ортақ мүліктегі үлесіне билік
етуге құқығы жок, бұл орайда ол тек ортақ қазанға түсіп, өзіне бөлінгеніне ғана
билік ете алады. Жай серіктестікке қатысу құқығын өзгеге беру басқа
қатысушылардың келісімімен ғана болады.[12,57]
Бірлескен қызмет туралы шартқа жай серіктестік шартына қатысушы өз
қалауы бойынша бірлескен қызметке қатысудан бас тартуға құқылы.
20

Бірлескен қызметке катысушылардың қайсы біреуінің қатысудан бас
тартуы салдарынан келтірілген залалдар, егер бірлескен қызмет туралы шартта
өзгеше көзделмесе, толық көлемде өндіріліп алынады (АК-тің 232-бабы).
6.
Ортақ, бірлескен меншікті құрудың басқа да жағдайлары.
Жоғарыда
айтып өткеніміздей, Азаматтық кодексте ортақ бірлескен меншіктің басқа да
түрлері болатыны айтылған
(АК-тің 219-бабының 2-тармағы). Соның бірі жай серіктестіктің түріне
жататын — консорциум.
Консорциум — бірлескен шаруашылық қызмет туралы шарт негізінде
заңды тұлғалар нақты шаруашылық міндеттерін шешу үшін белгілі бір
ресурстарды біріктіріп, күш-жігерді үйлестіретін ерікті түрдегі тең құқықты
уақытша одақ (бірлестік) (АК-тің 233-бабы).
Консорциумға қатысушылар өздерінің шаруашылық дербестігін сақтап
қалады және басқа консорциумдардың, қауымдастықтардың қызметіне қатыса
алады.
Консорциумға қатысушылар арасындағы қатынастар шарт негізінде
құрылады. Консорциумды басқару консорциумға қатысушылардың
консорциалдық келісіміне сәйкес жүзеге асырылады. Консорциумға
қатысушылар, консорциалдық келісімінде өзгеше, консорциум қызметіне
байланысты міндетгемелер бойынша ортақ жауапты болады.
Консорциум өз қызметін, алдына қойған міңдеттерін орындағаннан кейін
немесе оған қатысушылардың шешімі бойынша тоқтатылады.[13,30]

жүктеу/скачать 158,84 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: