№№4-12(83-91), сәуір-желтоқсан, апрель-декабрь, April-December, 2014
жүктеу/скачать 30,5 Mb. Pdf көрінісі
|
| №№4-12(83-91), сәуір-желтоқсан, апрель-декабрь, April-December, 2014 ISSN 2307-0250 Žas ġalymdar žaršysy – Vestnik molodyh učenyh – Messenger of young scientist ______________________________________________________________ 1 Жас ғалымдар жаршысы Вестник молодых ученых Messenger of young scientist ғылыми журнал • научный журнал • scientific journal №№4-12(83-91), сәуір -желтоқсан , 2014 жыл Журналдың негізі «Жас зерттеуші – Молодой исследователь» деген атпен 2007 жылдың шілдесінде қаланып, 2010 жылдың сәуірінде қайта есепке алынған • Журнал основан в июле 2007 года под названием «Жас зерттеуші – Молодой исследователь» и поставлен на переучет в апреле 2010 года «Білім», «Гуманитарлық ғылымдар», «Құқық», «Өнер», «Әлеуметтік ғылымдар», «Экономика және бизнес» және «Қызмет көрсету» бағыттары бойынша қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар саласындағы іргелі және қолданбалы зерттеулердің өзекті мәселелері бойынша ғылыми еңбектер жарияланады. Бас редактор Мырзантай Қожабайұлы ЖАҚЫП, филол.ғ.к., доцент Ғылыми редактор Ләззат Байқоңырқызы БАЙБОЛАТ, магистр Қазақстан Республикасы Мәдениет, ақпарат және спорт министрлігі Ақпарат және мұрағат комитетінің бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы 17.07.2007 ж. №8495-Ж, Қазақстан Республикасы Байланыс және ақпарат министрлігі Ақпарат және мұрағат комитетінің мерзімді баспасөз басылымдарын және (немесе) ақпарат агенттіктерін есепке алу туралы 14.04.2010 ж. №10843-Ж, 20.12.2010 ж. №11302-Ж, 07.03.2013 ж. №13433-Ж куәліктері берілген. Меншік иесі және баспагер: «Зерттеуші» Республикалық ғылыми-білім беру орталығы. ҚР Ұлттық мемлекеттік кітап палатасында баспа ретінде тіркелген. Халықаралық тіркеу коды 978-601-7440. Сертификат №278, 28.03.2013ж. Журналды тарату аумағы: Қазақстан Республикасы, жақын және алыс шетелдер Журналдың тілі: қазақша, орысша, ағылшынша, испанша, қытайша, арабша, французша және түрікше Мекен-жайымыз: 010010, Қазақстан, Астана қаласы, А. Янушкевич көшесі, №4 үй, №213 бөлме Тел.: +7 701 397 17 13, +7 702 105 97 53 Жазылу индексі: 74644 Біздің сайт: http://zertteushi.kz. E-mail: info@zertteushi.kz © «Зерттеуші» Республикалық ғылыми-білім беру орталығы, №№4-12(83-91), сәуір-желтоқсан, 2014 ж. №№4-12(83-91), сәуір-желтоқсан, апрель-декабрь, April-December, 2014 ISSN 2307-0250 Žas ġalymdar žaršysy – Vestnik molodyh učenyh – Messenger of young scientist ______________________________________________________________ 2 Жас ғалымдар жаршысы Вестник молодых ученых Messenger of young scientist ғылыми журнал • научный журнал • scientific journal №№4-12(83-91), апрель -декабрь , 2014 год Журналдың негізі «Жас зерттеуші – Молодой исследователь» деген атпен 2007 жылдың шілдесінде қаланып, 2010 жылдың сәуірінде қайта есепке алынған • Журнал основан в июле 2007 года под названием «Жас зерттеуші – Молодой исследователь» и поставлен на переучет в апреле 2010 года Публикуются научные работы по актуальным проблемам фундаментальных и прикладных исследований в области общественных и гуманитарных наук по направлениям: «Образование», «Гуманитарные науки», «Право», «Искусство», «Социальные науки», «Экономика и бизнес» и «Услуги». Главный редактор Мырзантай Қожабайұлы ЖАҚЫП, к.филол.н., доцент Научный редактор Ләззат Байқоңырқызы БАЙБОЛАТ, магистр Выданы свидетельства о постановке на учет средства массовой информации за №8495-Ж от 17.07.2007 г. Комитета информации и архивов Министерства культуры, информации и спорта Республики Казахстан, о постановке на учет периодического печатного издания и (или) информационного агентства №10843-Ж, 14.04.2010 г., №11302-Ж от 20.12.2010 г., №№13433-Ж от 07.03.2013 г. Комитета информации и архивов Министерства связи и информации Республики Казахстан Собственник и издатель: Республиканский научно-образовательный центр «Зерттеуші». Зарегистрирован в Национальной государственной книжной палате РК как издающая организация. Международный регистрационный код 978-601-7440. Сертификат №278, 28.03.2013г. Территория распространения: Республика Казахстан, ближнее и дальнее зарубежье Язык журнала: казахский, русский, английский, испанский, китайский, арабский, французский и турецкий Наш адрес: 010010, Республика Казахстан, г. Астана, ул. А. Янушкевича, дом №4, комната №213 Тел.: +7 701 397 17 13, +7 702 105 97 53 Индекс: 74644 Наш сайт: http://zertteushi.kz. E-mail: info@zertteushi.kz © Республиканский научно-образовательный центр «Зерттеуші», №№4-12(83-91), апрель-декабрь, 2014 г. №№4-12(83-91), сәуір-желтоқсан, апрель-декабрь, April-December, 2014 ISSN 2307-0250 Žas ġalymdar žaršysy – Vestnik molodyh učenyh – Messenger of young scientist ______________________________________________________________ 3 Жас ғалымдар жаршысы Вестник молодых ученых Messenger of young scientist ғылыми журнал • научный журнал • scientific journal №№4-12(83-91), April-December , 2014 год Журналдың негізі «Жас зерттеуші – Молодой исследователь» деген атпен 2007 жылдың шілдесінде қаланып, 2010 жылдың сәуірінде қайта есепке алынған • The magazine was founded in July 2007 under the name «Jas zertteushі – Young researcher» and put on the re-registration in April 2010 Published scientific papers on the issues of fundamental and applied research in the social sciences and humanities directions: «Education», «Humanities», «Right», «Аrt», «Social Science», «Economy and Business» and «Services». Editor in chief Myrzantay Kozhabayuly JAKYPOV, PhD, Associate Professor Scientific editor Lazzat Baykonyrkyzy BAYBOLAT, MA Issued a certificate of registration of mass media number of 8495-F of 17.07.2007, the Committee of Information and Archives Ministry of Culture, Information and Sport of the Republic of Kazakhstan, on the registration of a periodical and (or) news agency number 10843-Ж, 14.04.2010, №11302-Ж of 20.12.2010, 14.04.2010, №13433-Ж of 07.03.2013 the Committee of Information and Archives of the Ministry of Communications and information of the Republic of Kazakhstan Owner and publisher: Republican Scientific-Educational Center «Zertteushі». Registered in the State National Book Chamber of the Republic of Kazakhstan as a publishing agency. International registration code 978-601-7440. Certificate №278, 28.03.2013 year. Distribution: Republic of Kazakhstan, CIS and other countries Language The magazine: Kazakh, Russian, English, Spanish, Chinese, Arabic, French, Turkish Our address is: 010010, Republic of Kazakhstan, Astana, st. Yanushkevich, № 4, students home №1, №213 Tel.: +7 701 397 17 13, +7 702 105 97 53 Index: 74644 Our website: http://zertteushi.kz. E-mail: info@zertteushi.kz © Republican Scientific-Educational Center «Zertteushі», №№4-12(83-91), April-December, 2014. №№4-12(83-91), сәуір-желтоқсан, апрель-декабрь, April-December, 2014 ISSN 2307-0250 Žas ġalymdar žaršysy – Vestnik molodyh učenyh – Messenger of young scientist ______________________________________________________________ 4 «ЖАС ҒАЛЫМДАР ЖАРШЫСЫ – ВЕСТНИК МОЛОДЫХ УЧЕНЫХ – MESSENGER OF YOUNG SCIENTIST» ҒЫЛЫМИ ЖУРНАЛЫНЫҢ «БІЛІМ», «ЖУРНАЛИСТИКА», «ҚОҒАМДЫҚ БАЙЛАНЫС» ЖӘНЕ «САЯСАТТАНУ» СЕРИЯЛАРЫ БОЙЫНША РЕДАКЦИЯЛЫҚ АЛҚАСЫ Жолдасбекова Сауле Абдразаққызы – педагогика ғылымдарының докторы, М.О. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті Жаратылыстану-педагогикалық факультеті «Кәсіби оқыту теориясы мен әдістемесі» кафедрасының профессоры (Шымкент, Қазақстан Республикасы) Манов Борис Филипов – философия докторы, Н. Рильский атындағы Оңтүстік-батыс университеті Философия факультеті Философиялық және саяси пәндер кафедрасының доценті (Благоевград, Болгария Республикасы) Нұртазина Роза Әутәліпқызы – саяси ғылымдардың докторы, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті журналистика және саясаттану факультеті саясаттану кафедрасының профессоры (Астана, Қазақстан Республикасы) Сандыбаев Жалғас Садуахасович – философия ғылымдарының кандидаты, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы Мемлекеттік саясаттың ұлттық мектебі Әлеуметтік саясат кафедрасының доценті, Астана қаласының Дін істері департаментінің сарапшысы (Астана, Қазақстан Республикасы) Федоров Александр Викторович – педагогика ғылымдарының докторы, профессор, А.П. Чехов атындағы Таганрог институты директорының ғылыми жұмыс жөніндегі орынбасары, «Медиаобразование» журналының бас редакторы, Ресей Федерациясы Президенті жанындағы Ресей экономикасын жаңғырту және технологиялық дамыту жөніндегі Комиссия жобалары бойынша РФ Үкіметі жанындағы Талдау орталығының сарапшысы, РФ Білім және ғылым министрлігінің сарапшысы, Еуропалық одақтың Еуропалық медиабілім беру және медиасауаттылық жөніндегі EMEDUS жобасының сарапшысы, Ресей кинематографтар Одағының мүшесі, Ресей кинематограф өнері және ғылымдары Ұлттық академиясының академигі (Таганрог, Ресей Федерациясы) №№4-12(83-91), сәуір-желтоқсан, апрель-декабрь, April-December, 2014 ISSN 2307-0250 Žas ġalymdar žaršysy – Vestnik molodyh učenyh – Messenger of young scientist ______________________________________________________________ 5 РЕДАКЦИОННАЯ КОЛЛЕГИЯ НАУЧНОГО ЖУРНАЛА «ЖАС ҒАЛЫМДАР ЖАРШЫСЫ – ВЕСТНИК МОЛОДЫХ УЧЕНЫХ – MESSENGER OF YOUNG SCIENTIST» ПО СЕРИЯМ «ОБРАЗОВАНИЕ», «ЖУРНАЛИСТИКА», «СВЯЗЬ С ОБЩЕСТВЕННОСТЬЮ» И «ПОЛИТОЛОГИЯ» Жолдасбекова Сауле Абдразаковна – доктор педагогических наук, профессор кафедры «Теория и методика профессионального обучения» Естественно-педагогического факультета Южно- Казахстанского государственного университета имени М.О. Ауезова (Шымкент, Республика Казахстан) Манов Борис Филипов – доктор философии, доцент кафедры Философские и политические науки Философского факультета Юго- западного университета имени Н. Рильского (Благоевград, Республика Болгария) Нуртазина Роза Ауталиповна – доктор политических наук, профессор кафедры политологии факультета журналистики и политологии Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева (Астана, Республика Казахстан) Сандыбаев Жалгас Садуахасович – кандидат философских наук, доцент кафедры «Социальная политика» Национальной школы государственной политики Академии государственного управления при Президенте Республики Казахстан, эксперт Департамента по делам религий города Астаны (Астана, Республика Казахстан) Федоров Александр Викторович – доктор педагогических наук, профессор, зам. директора по научной работе Таганрогского института им. А.П. Чехова, главный редактор журнала «Медиаобразование», эксперт Аналитического центра при Правительстве РФ по проектам Комиссии при Президенте Российской Федерации по модернизации и технологическому развитию экономики России, эксперт Министерства образования и науки РФ, эксперт Европейского проекта по медиаобразованию и медиаграмотности EMEDUS Европейского союза, член Союза кинематографистов России, академик Национальной академии кинематографических искусств и наук России (Таганрог, Российская Федерация) №№4-12(83-91), сәуір-желтоқсан, апрель-декабрь, April-December, 2014 ISSN 2307-0250 Žas ġalymdar žaršysy – Vestnik molodyh učenyh – Messenger of young scientist ______________________________________________________________ 6 THE EDITORIAL BOARD OF THE SCIENTIFIC JOURNAL «ŽAS ĠALYMDAR ŽARŠYSY – VESTNIK MOLODYH UČENYH – MESSENGER OF YOUNG SCIENTIST» ON THE SERIES «EDUCATION», «JOURNALISM», «PUBLIC RELATIONS» AND «POLITICAL SCIENCE» Zholdasbekov Saule Abdrazakovna – Doctor of Pedagogical Sciences, Professor (Shymkent, Kazakhstan) Manoff Boris Filipov – Ph.D., Associate Professor (Blagoevgrad, Bulgaria) Nurtazina Rosa Autalipovna – Doctor of Political Sciences, Professor (Astana, Kazakhstan) Sandybaev Zhalgas Saduahasovich – Ph.D., Associate Professor (Astana, Kazakhstan) Fedorov Alexander Victorovich – Doctor of Pedagogical Sciences, Professor (Taganrog, Russia) №№4-12(83-91), сәуір-желтоқсан, апрель-декабрь, April-December, 2014 ISSN 2307-0250 Žas ġalymdar žaršysy – Vestnik molodyh učenyh – Messenger of young scientist ______________________________________________________________ 7 БІЛІМ ЖӘНЕ ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ – ОБРАЗОВАНИЕ И ЕСТЕСТВЕННЫЕ НАУКИ ӘОЖ 521.1 + 531.011 ЖҰМАБЕК Төребек Мұхтарұлы, әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Механика-математика факультеті Механика кафедрасының 4 курс студенті, Алматы қаласы, Қазақстан Республикасы Ғылыми жетекшісі: МИНГЛИБАЕВ Мұхтар Джумабекович, әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Механика-математика факультеті Механика кафедрасының профессоры, физика-математика ғылымдарының докторы, Алматы қаласы, Қазақстан Республикасы ҮШ ДЕНЕ МӘСЕЛЕСІН АРНАУЛЫ КООРДИНАТАЛАР ЖҮЙЕСІНДЕ ГЕОМЕТРИЯЛЫҚ ТӘСІЛДЕРМЕН ЗЕРТТЕУ Аңдатпа Үш дене мәселесі және оның дербес жағдайы – шектелген үш дене мәселесі қарастырылған. Арнаулы координаталар жүйесінде қозғалмалы үшбұрыш сипаттамаларын пайдаланып, мәселелер геометриялық тәсілдермен зерттелген. Қатаң дербес шешімдерді зерттеуге ыңғайлы қозғалыс теңдеулері табылған. Кілт сөздер: үш дене мәселесі, шектелген үш дене мәселесі, геометриялық тәсіл. Үш дене мәселесі. Жаратылыстануда аспан механикасының өзекті мәселелерінің бірі – үш дене мәселесінің маңызы өте үлкен. Үш ғасырдай тарихы бар бұл мәселені жан-жақты зерттеу физика-математика саласындағы ғылымдардың дамуына үлкен ықпал етті [1-2]. Мәселенің қойылуы қарапайым. Денелерді материалдық нүктелер деп қарастырайық. Ньютон заңымен өзара тартылысатын массалары 2 1 ,m m және 3 m үш еркін дененің бастапқы кезеңдегі координаталарымен жылдамдықтары берілген, әрі қарай қозғалыстың қандай болатынын зерттеу керек. Абсолютті координаталар жүйесінде қозғалыстың дифференциалдық теңдеулерін төмендегідей жазуға болады: , * * U grad R m R i i , 3 , 2 , 1 , * 23 3 2 * 13 3 1 * 12 2 1 i R m m R m m R m m f U (1) Мұндағы f – гравитация тұрақтысы, i R r – дене радиус-векторы, * ij R – денелердің арақашықтығы. Мәселенің он классикалық интегралы белгілі. Қажетті, кеңінен белгілі мына өрнекті жазайық: . * * * 3 3 * 2 2 * 1 1 b t a R m R m R m (2) Жалпы жағдайда әрқашанда үш денеге сәйкес үшбұрыш сызуға болады. Әрі қарай ұшбұрыштың ауданы нөлден ерекше жағдайды қарастырамыз. Ол үшбұрыштың төбелерінде сәйкесінше 2 1 ,m m және 3 m массалары орналасқан деп №№4-12(83-91), сәуір-желтоқсан, апрель-декабрь, April-December, 2014 ISSN 2307-0250 Žas ġalymdar žaršysy – Vestnik molodyh učenyh – Messenger of young scientist ______________________________________________________________ 8 қабылдайық. Қозғалыс кезінде үшбұрыштың пішіні және үшбұрыштың жазықтығы өзгермелі. Үшбұрыш өте жақсы талдау жасалынған қарапайым геометриялық фигура. Ал геометриядан белгілі үшбұрыштың көп қасиеттері бар [3]. Мысалы, сүйір бұрышты үшбұрыштың биссектрисалары, медианалары және биіктіктері әрқашанда бір нүктеде қиылысады және олар әрқашанда үшбұрыштың ішінде жатады. Үшбұрыш қозғалған кезде сәйкесінше ол нүктелерде қозғалады. Сол сияқты үш дененің барицентрі және ол денелерге әсер етуші күштер центрі әрқашанда үшбұрыштың ішінде жатады және үшбұрышқа байланысты қозғалмалы. Егер біз үшбұрыштың ішінде жататын аталған нүктелердің қозғалысын білсек, онда сол нүктелерге байланысты сәйкес үшбұрышты бірмәнді анықтауға ұмтылуға болады. Сондықтан геометриялық тәсілдерді пайдаланып, үшбұрыштың сиппатамаларын ескере отырып, үш дене мәселесін геометриялық тәсілдермен зерттеуге болады. Бұл жұмыста геометриялық тәсілдермен үш дене мәселесі және оның дербес жағдайы – шектелген үш дене мәселесі зерттелінген. Жаңа арнаулы координаталар жүйесі енгізіліп, осы жүйеде қозғалыстың дифференциалдық теңдеулері қорытылған. Табылған жаңа дифференциалдық теңдеулер мәселенің дербес шешімдерін зерттеуге өте ыңғайлы. Қозғалыс теңдеулерінде түрлендіру жасайық: . * i i r R R (3) Мұндағы R – үшбұрыштың ішінде жататын, үшбұрышпен байланысты күштер центрінің радиус-векторы, ал i r – сол нүктеге қатысты жаңа арнаулы координаталар жүйесіндегі денелер радиус-векторлары. Жалпы жағдайда қозғалыс теңдеулері мына түрде жазылады: , 2 2 1 1 F r F r , 3 3 2 2 F r F r , 1 1 3 3 F r F r (4) Мұндағы күштер мына өрнектермен беріледі: , 3 13 1 3 3 3 12 1 2 2 1 r r m r r m f F , 3 23 2 3 3 3 21 2 1 1 2 r r m r r m f F , 3 32 3 2 2 3 31 3 1 1 3 r r m r r m f F (5) Ал ij – арнаулы координаталар жүйесіндегі денелердің арақашықтығы. Арнаулы координаталар жүйесінде (2)-ші өрнек мына түрде болады: . ) ( * * 3 2 1 3 3 2 2 1 1 b t a R m m m r m r m r m (6) Арнаулы координаталар жүйесінде (4)-ші теңдеулер шешімі табылған соң ) (t R R (6)-шы теңдеуден анықталынады. Бұл координаталар жүйесінде күштер центрінің аналитикалық сипаттамаларын жазуға болады: , sin sin 3 3 13 3 2 3 12 2 r m r m , sin sin 3 3 23 3 1 3 21 1 r m r m №№4-12(83-91), сәуір-желтоқсан, апрель-декабрь, April-December, 2014 ISSN 2307-0250 Žas ġalymdar žaršysy – Vestnik molodyh učenyh – Messenger of young scientist ______________________________________________________________ 9 . sin sin 2 3 32 2 1 3 31 1 r m r m (7) Мұндағы – 1 r векторы және 2 r векторы арасындағы, – 2 r векторы және 3 r векторы арасындағы, – 3 r векторы және 1 r векторы арасындағы бұрыштар. Арнаулы координаталар жүйесінде (4)-(5)-ші теңдеулерді пайдаланып, қозғалыс теңдеулерін Лагранж түрінде [2] жазуға болады: , 12 3 12 1 2 2 1 1 2 2 2 W r r m m f r r dt d . 13 3 13 1 3 1 3 1 3 2 2 W r r m m f r r dt d (8) Мұндағы: , 3 13 1 3 23 2 3 13 3 3 23 3 3 12 r r r r fm W . 3 32 3 3 12 1 3 32 2 3 12 2 2 13 r r r r fm W (9) Қорытылған (8)-(9)-шы теңдеулер мәселенің дербес шешімдерін арнаулы координаталар жүйесінде зерттеуге өте ыңғайлы. жүктеу/скачать 30,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|