№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014 issn 2307-0188

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
41 
и молодежных организациях, казахстанской роли в мировом пространстве, Послании 
Президента, системе образования и науки в Республике Казахстан. 
Основное  внимание  уделяется  грамматике,  стилистике  и  темам  историко-
познавательного  характера:  изучаются  философия  Абая  и  казахский  язык  как 
поэтический  язык,  казахстанская  экология  и  путешествие  в  родные  края,  место 
молодежи  в  обществе,  внешний  облик  и  качества  лидеров,  сотрудничество  и 
дипломатические  отношения  Казахстана  с  другими  странами,  мнения  и  взгляды 
молодежи  о  Стратегии  «Казахстан  –  2050»,  развитие  науки  и  техники  в 
образовательной  системе  Республики  Казахстан.  В  качестве  определения 
результатов  знаний  вышеуказанных  тем  предлагаются  задания  в  форме  тестов, 
правописания и грамматических упражнений.  
Богатый аудио- и видеоматериал позволяет закрепить пройденные материалы и 
проконтролировать полученные знания в ходе ознакомления с занятиями ЦОР. 
Содержание  курса  –  материалы  ЦОР  изложены  в  соответствии  с  типовой 
программой Министерства образования и науки Республики Казахстан за 2012 год. 
Основные  темы  ЦОР  по  дисциплине  «Қазақ  тілі  –  І,  Қазақ  тілі  –  ІІ»  на 
казахском языке: 
1. Ӛлең – сӛздің патшасы. 
2. Хакім Абайдың философиясы. 
3. Кӛркем сӛз – кӛркем ӛнер. 
4. Адам және табиғат егіз. 
5. Қазақстанның экологиясы. 
6. Туған жерге саяхат. 
7. Қазақстанның кӛрікті жерлері (Кӛкшетау, Алматы т.б.). 
8. Менің мамандығым. 
9. Басшы келбеті. 
10. Қоғам және жастар. 
11. Жастар және қоғамдық ұйымдар. 
12. Қазақстан – әлемдік кеңістікте. 
13. Жастар және «Қазақстан – 2050» стратегиясы. 
14. Қазақстандағы білім беру жүйесі. 
15. Ғылым мен техника. 
Формирование  будущего  специалиста  происходит  в  вузовских  аудиториях, 
трудоемкий  процесс  подготовки  кадров  базируется  на  методиках  обучения,  от 
степени  эффективности  которых  и  зависит  уровень  квалификации  будущего 
выпускника. Поэтому использование в учебном процессе активных и интерактивных 
форм  проведения  занятий  является  одним  из  требований  к  условиям  реализации 
основных образовательных программ бакалавриата. 
Преподаватели  при  преподавании  дисциплины:  «Қазақ  тілі  –  ІІ»  для 
специальностей ВПО с русским языком обучения могут применять ЦОРы совместно 
с традиционными методами обучения: 
-  практические  методы:  составление  хронологических  или  сравнительных 
таблиц, групповая работа с заданием; 
- наглядные: демонстрация слайдов, демонстрация работы ЦОР; 
-  словесные:  обсуждение  учебного  материала  из  ЦОР  (беседа,  дискуссия, 
проблемное изложение и др.).; 
-  видеометоды:  работа  с  ЦОР  на  семинарском  занятии,  просмотр,  обучение, 
контроль знаний (текущие, рубежные контроли); 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
42 
-  самостоятельная  работа:  работа  с  ЦОР:  чтение,  конспектирование, 
цитирование,  составление  плана,  реферирование,  составление  библиографии, 
самостоятельный поиск решений задач; 
- исследовательские методы: выполнение курсовых работ, выполнение заданий 
и проектов по темам из ЦОР; 
Применение этих методов с применением ЦОР позволяет: 
- активизировать и повысить качество процесса обучения; 
-  сформировать  высокий  уровень  знаний,  умений  и  практических  навыков 
использования информационных технологий обучаемыми; 
-  создать  и  обеспечить  доступ  для  студентов  и  преподавателей  к 
информационным образовательным ресурсам; 
- применять индивидуальный подход к обучаемым; 
- расширить возможности самостоятельной работы студентов; 
- использовать современные способы контроля знаний; 
- моделировать реальные процессы и т.д. 
ЦОРы по дисциплине: «Қазақ тілі – І, Қазақ тілі – ІІ» для специальностей ВПО 
с русским языком обучения обладают широким спектром возможностей применения 
в учебном процессе. 
Это  помощник  и  справочное  издание  для  преподавателей  и  студентов, 
абитуриентов.  Преподаватель  может  сам  конструировать  занятия  из  имеющегося 
материала:  отбирать  наиболее  важную  информацию  в  каждой  теме,  опускать 
некоторые  вопросы  и  дополнительно  включать  другие  –  в  зависимости  от  уровня 
подготовки студентов и сформированности интересов слушателей. 
ЦОР можно использовать при объяснении нового материала, для закрепления и 
повторения изученного, на практических занятиях и во время контрольных работ. 
Студенты  могут  работать  с  ЦОР  как  под  руководством  преподавателя  в 
аудитории, так и самостоятельно, во внеаудиторное время в вузе или дома. 
Преподавателю и студенту предоставляется возможность творческого подхода 
к использованию всего пособия в целом или отдельных его частей. 
Основные способы использования ЦОР: 
1.  ЦОР  может  использоваться  как  источник  информации:  лекции, 
иллюстративный материал к занятиям, аудио- и видеофрагменты, словарь терминов. 
Учебные  курсы  построены  таким  образом,  чтобы  наиболее  полно  раскрыть 
изучаемую  тему.  Это  достигается  использованием  широких  возможностей 
мультимедийных  технологий.  Наиболее  глубокое  усвоение  материала  ЦОР 
реализуется  при  последовательном  прохождении  всего  курса.  Однако  можно 
использовать издание и любым другим способом. 
2.  Благодаря  высокому  качеству,  разнообразию  и  интерактивности 
мультимедиа-компонентов  ЦОР  может  успешно  и  эффективно  применяться  на 
занятиях  как  наглядное  пособие.  ЦОР  помогает  не  только  познакомиться  с 
орфографическими  и  орфоэпическими  особенностями  слов  и  словообразований 
казахского языка, но и многочисленными фактами из истории происхождения слов, 
познакомиться  с  произведениями  литературы.  Находящийся  в  ЦОРе  визуальный 
материал  способствует  более  быстрому  запоминанию  необходимой  информации  и 
усвоению в целом учебного материала. 
3. Задания в конце каждой темы позволяют использовать ЦОР для закрепления 
учебного материала и тренировки навыков владения казахским языком. 
4. При наличии в аудитории компьютеров можно индивидуализировать работу 
студентов на практическом занятии – как на стадии изучения нового материала, так 
и при выполнении заданий. 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
43 
5.  Можно  использовать  содержащийся  в  курсах  информационный  и 
иллюстративный материал для подготовки эссе и сочинений. 
6.  ЦОР  можно  использовать  для  повторения  изученного  материала  при 
выполнении  заданий  СРО,  для  восполнения  пробелов  в  знаниях  отстающими  и 
пропустившими занятия студентами. 
7.  Большую  помощь  ЦОР  может  оказать  преподавателю  при  подготовке  к 
занятиям,  можно  отбирать  необходимый  демонстрационный  или  закрепляющий 
материал: видеосюжеты, фотографии, фрагменты дикторского текста и т. д. 
8.  ЦОР  может  использоваться  при  изучении  нового  материала  и  его 
закреплении под руководством и по плану преподавателя. 
9.  ЦОР  может  использоваться  на  этапе  закрепления  материала  занятий,  когда 
новый материал изучается другими способами, а при закреплении все обучающиеся 
под руководством преподавателя работают с ЦОР. 
10.  ЦОР  может  использоваться  для  повторения  и  обобщения  изученного 
материала перед рубежным и итоговым контролями знаний. 
11. ЦОР может использоваться как средство контроля усвоения обучающимися 
понятий.  Результаты  тестирования  фиксируются  и  обрабатываются  компьютером. 
Данные  мониторинга  могут  использоваться  студентом,  преподавателем.  Процент 
правильных  ответов  даѐт  студенту  представление  о  том,  как  он  усвоил  учебный 
материал, при этом он может посмотреть, какие структурные единицы им  усвоены 
не  в  полной  мере,  и  впоследствии  дорабатывать  этот  материал.  Таким  образом, 
студент в какой-то мере может управлять процессом учения. 
Опыт и фантазия преподавателя помогут найти оптимальный способ работы с 
ЦОРом. 
Теоретическое наполнение курса и методические рекомендации авторов – цели 
курса  «Қазақ  тілі  –  І,  Қазақ  тілі  –  ІІ»  для  специальностей  ВПО  с  русским  языком 
обучения  заключаются  в  формировании  у  студентов  навыков  владения  казахским 
языком,  богатого  словарного  запаса,  умения  различать  орфографическую  и 
орфоэпическую  особенности,  знания  историко-культурных  традиции  своего 
казахского народа и т.д. 
Авторы  настоящего  ЦОР  представляют  богатый  историко-культурный 
материал из жизни казахского народа, лексико-грамматические задания, связанные с 
уровнем  обучающихся,  а  также  насыщенные  видео-аудио  материалы,  что  является 
неотъемлемой частью данного ЦОРа. 
 
Литература 
1 Байболат Л.Б. және басқ. Цифровые образовательные ресурсы «Қазақ тілі – 
І» и «Қазақ тілі – ІІ» для специальностей ВПО с русским языком обучения» (ЭЕМ-ға 
арналған  бағдарлама).  –  ҚР  Әділет  министрлігінің  Зияткерлік  меншік  құқығы 
комитетінің  Авторлық  құқық  объектісіне  құқықтарды  мемлекеттік  тіркеу  туралы 
01.04.2014 ж. №438 және 19.03.2014 ж. №378 куәліктері. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
44 
«ЗЕРТТЕУШІ» РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-БІЛІМ БЕРУ ОРТАЛЫҒЫ 
ҦЙЫМДАСТЫРҒАН «ҤЗДІК ПЕДАГОГ – ЗЕРТТЕУШІ» АТТЫ ҒЫЛЫМИ, 
ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІК ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕЛІК ЖҦМЫСТАР 
КОНКУРСЫНА ТҤСКЕН ЖҦМЫСТАР 
 
АБДУЛОВА Гульзаря Марксовна, 
Қҧлсары гуманитарлық-техникалық колледжінің педагог-психологы, 
Қҧлсары қаласы, Жылыой ауданы, Атырау облысы, Қазақстан Республикасы 
 
СТУДЕНТ ПЕН МҦҒАЛІМНІҢ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСЫНДАҒЫ 
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЭТИКАНЫҢ РӚЛІ 
 
Этиканы  білген  әрбір  қоғам  мүшесі  ӛзінің  жан  дүниесінің  қыры  мен  сырын, 
яғни  жеке  басының  қайталанбас  ішкі  болмысын  танып  білуге,  онымен  санасып 
отыруға және айналасымен дұрыс қарым-қатынаста болуына зор мүмкіндігі бар жан 
ретінде танылады. Демек, этикадан хабары бар адам ӛзін-ӛзі түсіне біледі, ұнамды-
ұнамсыз  қасиеттерін  таразыға  сала  біледі.  Этика  адамның  ӛзін-ӛзі  тәрбиелеу,  ӛз 
мінез-құлқын түзеу, ӛзіндік мінез, қабілет, икемділік, бейімділіктерін дамыта түсуге 
мүмкіндік береді. 
Қарым-қатынас  –  жалпы  адам  ӛмір  сүруінің  негізгі  жағдайы.  Адам  қалыпты 
ӛмір  сүру  үшін,  ӛзінің  психикалық  қасиеттерін  дамыту  үшін,  жеке  тұлғалық 
ерекшеліктерін  жетілдіру  үшін,  сондай-ақ  білім  меңгеріп  тәжірибе  жинақтау  үшін 
адамдармен қарым-қатынас жасайды. Қарым-қатынас арқасында ғана адам ӛзінің кім 
екенін танып, ӛзін ӛзгелерден ажырата алады, ӛзін басқалармен  салыстыру арқылы 
басқа адамдағы қасиеттерді меңгереді. Қоғамнан тыс адам ӛмір сүре алмайды. Адам 
психикасының  дамуындағы  қарым-қатынастың  рӛлі  ерекше.  Сондықтан  адам 
ӛзгелермен қатынасқа түсу арқылы ғана қалыпты ӛмір сүре алады. 
Қарым-қатынастың  бұзылуы,  жанжалдасушылық  пен  оқшауланушылық 
баланың  қоршаған  ортаға  нашар  бейімделуінің  белгісі.  Келешектегі  сезімдік-
тұлғалық мәселелердің маңызды себептері. 
Психологтың  қызмет  кӛрсету  саласы  оқушылар,  мұғалімдер,  ата-аналар, 
әкімшіліктер, 
яғни 
кез-келген 
адамдар 
арасындағы 
қарым-қатынас 
қиыншылықтарын  шешу  болып  табылады.  Себебі  қарым-қатынас  сипаты  баланың 
білім  алуы  мен  тәрбиеленуіне  едәуір  әсер  етеді.  Егер  мұғалім  оқушыларға  дұрыс 
тәрбие беріп, білімдерін жоғарылатамын десе, онда ең бірінші кезекте оқушылардың 
ӛзара  қарым-қатынасын,  сондай-ақ  мұғалім  мен  оқушы  арасындағы  қарым-
қатынасты реттеп алған жӛн. 
Ал  енді  оқушы  мен  мұғалімнің  қарым-қатынасындағы  педагогикалық  этикаға 
келетін болсақ, мұғалім – оқушы атаулыға үлгі болатын, ӛмірдің сан алуан жолынан 
адаспай  ӛтуде  оған  бағыт  беріп,  жӛн  сілтеуші,  баланы  адамгершілікке,  еңбек 
сүйгіштікке, адалдыққа және басқа да сол сияқты ізгі қасиеттерге баулитын жан. 
Педагогикалық  этикет  бойынша,  мұғалім  ӛз  пәнін,  ӛз  жұмысын  терең 
білгенімен,  тіпті  тәрбиелік  жұмыста  алуан  түрлі  әдіс-тәсілдерді  меңгергенімен, 
ӛзінің алдына қойған жас ұрпаққа жан-жақты тәрбие беру мақсатына жете алмайды. 
Мұғалім  мен  оқушы  арасындағы  қатынастар  алуан  түрлі  болып  келеді.  Сондықтан 
мұғалім  оқушымен  қатынасын  әр  уақытта  да  ӛзгертіп  отыруы  тиіс.  Бір  жағдайға 
қатаң талап қоюы, екінші бір жағдайда тілек ӛтініш ретінде болып келуі, үшінші бір 
жағдайда  сендіру  мен  кӛз  жеткізу,  мойындату,  тӛртінші  бір  жағдайда  түсіндіру, 
жәрдемдесу,  қамқорлық  жасауы,  алтыншы  бір  жағдайда  ұялту  керек  болатын 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
45 
жағдайлар  кездессе,  жетінші  бір  жағдайда  мақтау  немесе  жазалау  жұмысына 
ұласады. 
Мұғалім  ӛне  бойы  ӛзін  сергек,  кӛңілді  ұстау  керек.  Балаға  сіздің 
шаршағаныңыз,  кӛңіл-күйіңіздің  жоқтығы  сезіліп  отырады.  Сол  сияқты  мұғалім 
оқушының  ата-анасы,  туыстарымен  нашар  қарым-қатынасының,  ӛкпе-аразының 
есесін оқушыдан қайтаруға әдеттену педагогикалық этикетке жатпайды. Оқушының 
әлсіздігіне,  тіл  алмауына,  кейде  мұғалімге  қарсы  келуіне  немесе  сыйламау  әдетіне 
ӛшігіп, оқушыдан кек алу, жек кӛру әдетінен де аулақ болуымыз керек. Мұғалімнің 
мінезі  жайдары,  кең  пейілді,  сабырлы,  ашу  дегенді  білмейтін,  сӛзі  ӛте  сыпайы, 
жұмсақ,  ешкімнің  кӛңіліне  қаяу  түсірмейтін  болуы  керек.  Бұл  орайда  Чеховтың: 
«Ӛзіңді  қарапайым  жылы  лебізіңмен  сыйлата  білмесең,  құр  қаталдықтан  түк  те 
шықпайды»,  -  деген  нақыл  сӛзін  ескеру  біздерге  ӛте  лайықты.  Сондай-ақ,  Ы. 
Алтынсариннің:  «Оқушы  сабақты  білмей  қалса,  оған  ұрыспау  керек.  Оған  сабақты 
білдіре  алмаған  кемістікті  ӛзіңнен  іздеуің  керек»,  -  деген  ӛсиетін  де  есте  сақтаған 
артықтық етпейді. 
Оқушы  әрқашан  сенің  айнаң  іспеттес.  Сол  оқушының  алдындағы  қадір-
қасиетіңді  жойып  алмас  үшін  мұғалімнің  ӛнебойы  мен  жеке  басы  жинақы,  кӛрікті, 
киген киімдері қарапайым, тап-таза, бойына лайық, шақ, сәнді болуы керек. 
Оқушы  кінәлі  болып  қалғанда  жазалай  бергеннен  гӛрі  оқушының  жақсы 
қылықтарын да ескерусіз қалдырмай, оны дәріптеп, кӛтермелеп отыру мұғалім мен 
оқушы  арасындағы  қарым-қатынасты  жақсартады.  Мұны  да  сатылап,  орынды 
пайдалана  білу  маңызды  жұмыс.  Атап  айтқанда,  құптау,  ырзалық  білдіру,  рахмет 
айту, сенім білдіру, дәріптеп отыру, мақтау, үлгі тұту, сыйлық беріп, кӛтермелеулер 
жатады.  Кейде  оқушы  сабақ  үстінде  тәртіп  бұзып,  кінәлі  болып  қалады  делік,  оны 
сабақ  үстінде  тұрғызып  қою,  не  далаға  шығарып  жіберу,  не  мұғалімнің  сабағын 
жалғастырмай  қалуы,  болмаса  тыңдамаған  баланы  әкімшілікке  сүйреу  мұғалімнің 
оқушы алдындағы қадір-қасиетін кемітеді. 
Педагогикалық  ортақтасу  –  балалалармен  байланыс  –  қатынас  түзу  құралы. 
Оны  мұғалім  мен  оқушы  арасындағы  сенімді  байланыс  орнықтыруға  бағытталған 
педагогикалық  кәсіби  ӛзара  ықпалды  әрекет  деп  түсіндіруге  де  болады. 
Педагогикалық  ортақтасуға  орай  мұғалімдердің  үш  тобы  анықталған:  «белсенді», 
«кӛңілшек»  және  «әсіре  белсенді».  Біріншілері  –  қатынас  түзуде  ынталы,  әр 
оқушымен жеке қатынас жасауға шебер, тәжірибе, жағдайға орай әрекеттері ауысып 
барады.  Ӛзінің  қандай  мақсат  қойып,  оған  қалай  жететінін  біледі,  түсінеді. 
Екіншілері  де  ӛз  кӛрсетпе-талаптарын  икемділікпен  пайдалана  алады.  Бірақ 
кӛңілшектіктен  әлсіз.  Қатынастар  түзеуде  балалар  жетегінен  шыға  алмай  қалады. 
Мақсаттары  күңгірт,  мінезі  –  икемшіл,  тұрақты  кӛзқарасы  бағыты  жоқ.  «Әсіре 
белсенді»  мұғалім  ӛз  оқушыларын  шектен  тыс  жоғары  бағалауға  бейім,  баламен 
қатынасының кӛбі шындыққа жанаспайтын кейіпке түсіп кетеді. Оның бағалауында 
сәл  белсенді  бала  –  бұзақы  да  тәртіпсіз,  ал  енжар  оқушы  –  жалқау  да  ақымақ. 
Мұндай  мұғалімнің  қылық-әрекеті  де  ӛз  шәкіртіне  қойған  бағасына  сай:  нақты 
оқушыны ӛз ӛлшеміне сәйкес кӛремін деп шектен шыққан қылықтарға бой ұрады. 
Мұғалім  мен  оқушы  қарым-қатынасының  этикалық  және  психологиялық 
ахуалын зерттеу мақсатында І-ІІ курс студенттерінен тӛмендегідей анкета алынды. 
Анкета – «Мұғалім мен оқушы қарым-қатынасының этикасы» 
Мақсаты:  Мұғалім  мен  оқушы  қарым-қатынасының  этикалық  және 
психологиялық ахуалын зерттеу. 
1. Сіздің ойыңызша қай мұғалімдер әділ бағалайды? __________________ 
2. Қай мұғалімдердің сабақтары сізге қызықты?______________________ 
3. Қандай сабақтарға қатысқыңыз келмейді?_________________________ 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
46 
4. Қай мұғалімнен сапалы білім алудасыз?___________________________ 
5. Қай мұғалімдермен тіл табысу қиын?_____________________________ 
6. Мұғалімдер намысыңызға тиетін сӛздер қолдана ма? (Кімдер?) _______ 
7. Сіздің пікіріңізше қай мұғалімнің беделі тобында жоғары?__________ 
8.  Сіздің  ойыңызша  мұғалім  тұлғасының  негізгі  қасиеттері  болып  табылатын 
тӛрт сапаны атаңыз?____________________________________ 
9. Қай мұғалімге сырыңызды айтар едіңіз және қай мұғалімнің кеңесі сіз үшін 
маңызды?__________________________________________________ 
10. Сізге оқу орны ұнай ма?_______________________________________ 
11.  Егерде  таңдау  мүмкіндігі  болса,  басқа  оқу  орнына    ауысар  ма  едіңіз? 
_________________________________________________________________ 
Осы  анкетаны  қорытындылай  келе,  ІІ  курста  29,4%  мұғалім  мен  оқушы 
арасындағы  этикалық  қарым-қатынастың  қиындықтары  туындап  тұрғаны 
анықталды.  Осы  студенттер  туралы  толық  мәлемет  және  әлеуметтік  жағдайы 
зерттеліп,  нәтижесінде  12,5%  студент  ажырасқан  отбасынан,  37,5%  отбасында 
жалғыз бала екендіктері анықталды. Осы студенттердің бойында агрессиялы мінез-
құлықтар  байқалды  және  ӛзара  қарым-қатынаста,  мұғалімдермен  қарым-қатынаста 
түсініспеушілік бар екені байқалды. 
Студенттерді  зерттеу  барысында  Д.  Мореноның  «Социометрия»  методикасын 
пайдаланып, зерттеу жүргіздім. 
Мақсаты: Студенттер арасындағы қарым-қатынасты зерттеу. 
Джон Морено. Социометрия методикасы. 
Зерттеу барысы: Оқушыларға мынадай сауалнама үлестірілді: 
1. Кіммен бір партада отырғың келеді? 
2. Кіммен бірге жорыққа шыққың келеді? 
3. Кімді туған күніңе шақырғың келеді? 
Оқушылардың жауаптарын алғаннан кейін тӛмендегідей кесте толтырылды: 
 
Таңдау  матрицасындағы  мағлұматтарды  ӛңдеп  болған  соң,  «Социограмма» 
жасалды. Ол 4 шеңберден тұрады: 
1-ші  дӛңгелекке  (орталыққа)  ең  кӛп  таңдалынған  оқушылар  түседі  (2  есе  кӛп 
таңдалынғандар); 
2-ші дӛңгелекке орташа сан таңдалынғандар; 
3-ші дӛңгелекке елеусіз балалар (орташа саннан тӛмен). 
4-ші  дӛңгелекке  оқшау  қалған,  шеттелген  балалар  (бір  де  бір  рет 
таңдалынбаған). 
№ 
Кім таңдайды? 
Кімді таңдайды? 
1  2  3 
4 
5 
6  7  8 
1 
Амандосов Ақжол 
 
1 
 
 
2 
 
3 
 
2 
Қасым Азамат 
1 
 
 
2 
 
 
3 
 
3 
Кенжеғалиев Абылайхан 
 
1 
 
 
2 
 
 
3 
4 
Ғалымжанов Адильхан 
 
 
 
2 
 
3  1 
 
5 
Тыныштықов Жасұлан 
 
1 
 
 
 
2 
 
3 
6 
Оразов  Алдаберген 
3 
 
1 
 
2 
 
 
 
7 
 Манасов Қашаған  
1 
 
 
2 
 
 
 
3 
8 
Дауылбаев Руслан 
1 
 
3 
 
 
2 
 
 
 
Қанша рет таңдалды? 
4  3  2 
3 
3 
3  3  3 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
47 
 
1-ші дӛңгелекте – Ақжол; 
2-ші дӛңгелекте – Азамат, Адильхан, Жасұлан, Алдаберген, Қашаған, Руслан; 
3-ші дӛңгелекте – Абылайхан; 
4-ші дӛңгелекте – Шеттелген бала жоқ. 
Бұл  зерттеу  бойынша  ең  кӛп  таңдалынған  оқушыларды  ұйымдастыру 
жұмыстарында басшылыққа алып отырдым. 
Партаға бірге отырғысы келетін оқушы ретінде ӛзара бірін-бірі таңдағандарды 
оқушылардың ӛздеріне білдіртпей бірге отыруларына мүмкіндік бердім. 
Сонымен қатар «Қарым-қатынас және лидерлікті анықтауға арналған әдістеме» 
ӛткіздім. 
«Мен қандаймын?»  
Мақсаты: Баланың ӛзін-ӛзі бағалауын анықтау. 
Ӛткізілу барысы. Жүргізуші кестеде берілген сұрақтар бойынша баладан жауап 
алады, әр балаға жеке бланкі даярлану керек. Әр сұраққа уақыт беріледі. 
№ 
Жеке бастың бағаланатын 
сапалары 
Ия 
Жоқ 
Кейде 
Білмеймін 
1 
Кӛп білемін  
   
   
   
   
2 
Қабілеттімін  
   
   
   
   
3 
Іскермін  
   
   
   
   
4 
Мейірімдімін  
   
   
   
   
5 
Ақылдымын  
   
   
   
   
6 
Ұқыптымын  
   
   
   
   
7 
Тіл алғышпын  
   
   
   
   
8 
Әдептімін  
   
   
   
   
9 
Еңбексүйгішпін  
   
   
   
   
10 
Адалмын  
   
   
   
   
    Нәтижені талдау: 
Ия – 1 ұпай; 
Жоқ – 0 ұпай; 
Білмеймін – 0,5 ұпай; 
Кейде – 0,5 ұпай; 
Баланың ӛзін бағалауы, ол жинаған ұпайдың жалпы жиынымен анықталады: 
10 ұпай – ӛте жоғары; 
8-9 ұпай – жоғары; 
4-7 ұпай – орташа; 
2-3 ұпай – тӛмен; 
0-1 ұпай – ӛте тӛмен. 
1-
дөңгелек
2-
дөңгелек
3-
дөңгелек
4-
дөңгелек

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
48 
Нәтижесінде: 
1 студент – 10 ұпай (ӛте жоғары); 
5 студент – 8-9 ұпай (жоғары); 
2 студент – 4-7 ұпай (орташа). 
Оқушыларды  зерттей  келе,  мұғалімдермен  зерттеу  жұмыстарын  да  жүргіздім. 
Мұғалімдерден «Сіз қандай ұстазсыз?» атты тӛмендегідей сауалнама алынды. 
1. Мұғалімдік қызметке қалай келдіңіз? 
а) жүрек қалаумен 
ә) кездейсоқ 
б) лажым жоқтықтан 
2. Сіз үшін мұғалімнің жұмысы: 
а) керемет жұмыс 
ә) күнкӛріс үшін 
б) бас қатыру 
3. Оқушылардың сіздің біліміңізге кӛзқарасы: 
а) ӛте сауатты деп есептейді 
ә) қанағаттанарлық 
б) жұмысы жоқ 
4. Оқушылар арасында жарыс болатын болса: 
а) міндетті түрде менен кӛмек сұрайды 
ә) кейде 
б) маңыма мүлде жоламайды 
5. Сіздің сабақ ӛту тәсіліңіз қандай? 
а) оқулықтан тыс қызықты материалды жиі пайдаланамын 
ә) сирек қолданамын 
б) оқулықпен шектелемін 
6. Сіздің қатеңізді озат оқушыңыз тапты: 
а) қатені мойындап, кешірім ӛтінемін 
ә) үндемей құтыламын 
б) ӛзімідікі дұрыс деп жеңістік бермеймін 
7. Сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыруда: 
а) оқушылар арасында жиі-жиі жарыстар ұйымдастырамын 
ә) басшылар ескерткенде ғана 
б) бас ауыртқым келмейді 
8. Оқушыға қол жұмсайсыз ба? 
а) мүлде қол жұмсамаймын 
ә) анда-санда 
б) «Аюға намаз үйреткен – таяқ» деп есептеймін 
9. Мұғалім болғаныңызға: 
а) ризасыз 
ә) сізге бәрібір 
б) ӛкінесіз 
10. Ұжым арасында беделіңіз: 
а) ӛте жоғары 
ә) жақсы 
б) орташа 
Әрбір:  
«а» жауабына – 5 ұпай 
«ә» жауабына – 3 ұпай 
«б» жауабына – 1 ұпай есептеңіз. 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
49 
45-40 ұпай жинасаңыз: 
Сіз  шәкірт  үшін  биік  тұлғасыз.  Сіз  бала  тәрбиесіне  жан-тәнімен  берілген 
жансыз. 
30-20 ұпай жинасаңыз: 
Сіз  арбаны  да  сындырмайтын,  ӛгізді  де  ӛлтірмейтін  күйде  жүрсіз.  Сізге  кӛп 
іздену керек. 
15-10 ұпай жинасаңыз: 
Сіз  босқа  уақыт  ӛткізіп  жүрсіз.  Орыныңызды  бала  жанын  түсінетін  шын 
мұғалімге босатқаныңыз жӛн. 
Нәтижесінде:  25  мұғалімнің  6,9%-ы  кӛп  ізденісті  қажет  ететін  мұғалімдер 
болды. 
Мұғалімнің коммуникативтік қызметінің тестілік картасы 
Шарты:  Тӛмендегі  кестеде  берілген  екіжақты  жауаптың  қайсысы  сабақ 
барысында басым болса, сол шетіне қарай, 1 ұпайдан 7-ге дейінгі аралықтағы, сіздің 
ойыңызша, сәйкес келетін ұпайды белгілегеніңізді сұраймыз. 
 
7  6  5  4  3  2  1   
Ниеттестігі (тілектестігі)   
 
 
 
 
 
 
Немқұрайлылығы (тілектес 
емес) 
Қызығуы (құштарлығы) 
 
 
 
 
 
 
 
Бейтараптылығы 
Оқушылардың ынтасын 
кӛтермелейді 
 
 
 
 
 
 
 
Ынтасын басып отыру 
Ашықтығы (сезімдерін 
еркін шығара білу, «Бет-
перде» болмау) 
 
 
 
 
 
 
 
Тұйықтығы (әлеуметтік 
бейнесін ұстап қалуға тырысу, 
ӛз кемшіліктерінен қорқу, 
беделін түсірмеуге тырысу 
Белсенділігі (Үнемі 
қарым-қатынаста болу, 
атмосфераны бірқалыпты 
(тонуста) ұстай білуі) 
 
 
 
 
 
 
 
Самарқаулығы (Қарым-қатынас 
үрдісін игере алмайды, қалай 
болса, солай қарайды) 
Икемділігі (Пайда болған 
дауларды, мәселелерді 
тез түсініп, тез шеше 
білуі) 
 
 
 
 
 
 
 
Қаталдығы (Аудиторияның 
кӛңіл-күйін түсінбеуі, ӛзімен-ӛзі 
тұйықталуы) 
Ұжымдық қарым-
қатынас жасай білуі 
(Әркіммен жекеше тіл 
табыса білуі) 
 
 
 
 
 
 
 
Қарым-қатынастағы 
саралылықты білмейді (Әр 
оқушымен жекеше тіл табысуды 
білмеуі) 
Ӛңдеу: Орташа баға: 
45-49  ұпай  болса,  онда  оқытушының  коммуникативтік  қызметі  толыққанды, 
белсенді ӛзара қарым-қатынас үлгісіне жақын. Ұстаздық шеберлік шыңына жеткен, 
аудиторияны еркін ұстай алады. Ӛзінің бар зейінін дирижер сияқты шебер тарамдай 
меңгере  алады.  Оқушы  мен  оқытушы  арасындағы  ӛзара  қарым-қатынаста  бар 
мүмкіншілік тұтастай сәйкестік тапқанын байқатады. Сырттан қарағанда әлдене бір 
соңғы  хабарларды  талқылап  жатқан,  бірін-бірі  жақсы  білетін  адамдардың  шоғыры 
жиналған сияқты, барлығы бірдей ортақ іспен айналысады, ал басталған іс қойылған 
мақсатқа жете алады. 
35-44  ұпай.  Жоғары  баға.  Аудиторияда  келісімді  достық  атмосфера 
қалыптасқан.  Оқушылар  ұстаздың  әрбір  сӛзін,  әр  қимылын  жетік  қадағалайды, 
қойылған сұраққа қызығушылықпен жауап ізденеді. Әркім ӛз пікірін белсенді түрде 
шығып,  айта  алады,  қойылған  мәселені  шешу  жауаптарын  іздестіре  алады. 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
50 
Кездейсоқтық  жоқ.  Ұстаз  сыпайы  түрде  сабақтың  барысын  бағыттайды  және 
оқушылардың тапқыр сӛздерімен ұшқыр ойларын қостай отырады. Оқушының әрбір 
тапқыр сӛзі сол бойда ескеріліп, жеңіл мадақталып отырады. Сабақ екі жақты ӛзара 
белсенді қарым-қатынас жағдайында сапалы (нәтижелі) ӛтеді. 
20-34  ұпай.  Ұстаз  қарым-қатынас  әдістерін  қанағаттанарлық  жағдайда 
меңгерген,  оның  коммуникативтік  қызметі  түр  жағынан  барынша  еркін,  қарым-
қатынасқа жеңіл келе алады. Бірақ барлық қатысушыны қамти алмайды. Алдын-ала 
дайындалған  сабақтарда  ол  оқушылардың  белсенді  бӛлігіне  сүйенеді,  қалған 
оқушылар  бақылаушы  рӛлінде  отырады.  Сабақ  кӛңілді  ӛтеді,  бірақ  әр  уақытта 
мақсатына жете бермейді. Сабақтың мазмұны қарым-қатынас түрін кеңейтуге ұласа 
береді.  Мұнда  саралы  зейін  және  икемді  сезімталдық  үлгілері  элементтері  кӛрініс 
табуы мүмкін («Локатор» және «Робот»). 
11-19  ұпай.  Ұстаздың  коммуникативтік  қызметінің  тӛменгі  бағасы.  Ұстаздың 
оқу-тәрбие  саласындағы  ӛзара  қарым-қатынас  қызметінде  бір  жақтылық  кӛп  орын 
алады. Екі жақтың белсенді қарым-қатынасында кӛрінбейтін кедергі тұрған сияқты. 
Аудитория салғырт ынта-ықылас ұстаздың биік бейнесінен басылып отырады. Оның 
жұмыс  мәнері  ӛміршеңдік  («Мен  –  ӛзім»)  немесе  жабық  қарым-қатынас  («Қытай 
қабырғасы») үлгісіне жақын. 
7-10  ұпай.  Оқушылармен  ӛзара  қарым-қатынас  мүлдем  жоқ.  Қарым-қатынас 
дикторлық  немесе  гиперрефлексиялық  мәнер  үлгілерінде  дамиды.  Сабақ  тіке 
ешкімге  арналмаған,  психологиялық  мазмұн  жағынан  жасырын,  сондықтан 
жалпылай  кӛпшілікке  арналған  лекцияға  немесе  радиодан  беріліп  жатқан  хабарға 
ұқсайды. Ұстаздың педагогикалық қызметі тек ақпараттық жағымен шектелген. 
Нәтижесінде:  45-49  ұпай  –  19,  35-44  ұпай  –  4,  20-34  ұпай  –  2  мұғалім 
анықталды. 
ІІ курсқа сабақ беретін мұғалімді зерттеу мақсатында сол мұғалімнің сабағына 
қатыстым,  мұғаліммен  жеке  жұмыстар  жүргіздім  және  оқушы  мен  мұғалім 
арасындағы қарым-қатынас туралы кеңестер бердім. Сондай-ақ мұғалім мен оқушы 
қарым-қатынасын  жақсарту  үшін  қарым-қатынасты  дамытуға  арналған  тренинг-
сабақ ӛткіздім. 
Оқушыларға: 
1. Тақырыбы: «Қарым-қатынынас жасай білу – үлкен ӛнер». 
Мақсаты: 
Жеке 
тұлғалық 
ерекшеліктерін 
зерттеп, 
оқушылардың 
айналасындағы  адамдармен,  қоршаған  ортамен  қарым-қатынас  жасауға  үйрету; 
сабақ  барысында  психология  саласынан  мәлімет  беру;  ӛзін-ӛзі тануға,  мінез-
құлқының жақсы жақтарын қалыптастыруға тәрбиелеу. 
2. Тақырыбы: «Қарым-қатынас». 
Мақсаты:  Оқушылардың  бір-бірімен  қарым-қатынасын  жақсарту  негізінде 
оларды адалдыққа, достыққа, шындыққа, тәрбиелікке үйрету. 
Мұғалімдерге: 
1. Сабақтың тақырыбы: «Колледж ұжымындағы қарым-қатынасты жақсарту». 
Мақсаты:  Әрбір  жеке  мұғалімді  ӛз  ортасында,  ӛзге  ортада  еркін  сезіне  алуға 
үйрету,  ұжымда  айналасындағылармен  қарым-қатынас  орнатуға  жақсы  мүмкіндік 
табу. 
2. Тренинг тақырыбы: «Қарым-қатынас жарастығы». 
Мақсаты:  Мұғалім,  ата-ана,  оқушы  арасындағы  қарым-қатынасты  жақсарту; 
ата-ана  мен  колледж  арасындағы  қарым-қатынасты  дамыту;  алға  қойған  мақсатқа 
жету жолындағы қиыншылықтарды жеңе білуге студенттерді тәрбиелеу. 
Мұғалімнің бойында қандай қасиеттер болуы керек? 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
51 
Әлеуметтік  психология  ғылымында  «Мұғалім  –  оқушы»,  «Оқушы  –  мұғалім» 
және «Балалардың ӛзара қарым-қатынасы» және қарым-қатынас барысында болатын 
қиындықтар  біршама  зерттелген.  Қарым-қатынас  қиындықтары  эмоциональдық 
бағытта  жиі  кездеседі.  Оқушылармен  дұрыс  қарым-қатынас  жасауда  кедергі 
келтіретін аталмыш қиындықтардың пайда болуының ӛзіндік себептері бар. 
Сондай негізгі себептердің бірі: 
1.  Қазіргі  балалардың  кӛпшілігі  –  акселераттар.  Психикасы  тез  дамыған 
балалар  сұрақ  қойғыш,  тез  қозғалғыш,  бәрін  білгісі  келіп,  қарым-қатынасқа  тез 
түскісі  келіп  отырады.  Бұндай  топтың  балаларын  кейбір  мұғалімдер  тежейтіні 
жасырын емес. Мысалы, «тыныш отыр», «немене, бәрін білесің бе?», «сен қашаннан 
бері  білетін  болдың?»,  «әуелі  ӛзіңді  түзетіп  ал,  сосын  айтасың»  т.б.  педагогикаға 
жатпайтын сӛздер айтылады. 
2. Оқу үрдісінде кейбір мұғалімдер тек ӛздері сӛйлеуді ұнататындығы жасырын 
емес.  Ӛйткені  уақытты  пайдаланам  деп  тек  мұғалім  ӛзі  сӛйлеп,  баланың  айтатын 
сӛзіне  кедергі  келтіріп,  оның  ойымен,  пікірімен  санаспайды.  Яғни  оқу  үрдісінде 
кейде диалогтың жоқ екені де жасырын емес. 
3.  Оқушылардың  іс-әрекеттерін  әділ  бағаламау  –  жиі  кездесетін  құбылыс. 
Осының  негізінде  қарым-қатынас  барысында  мұғалім  мен  оқушы  арасында  дау-
жанжал  болып  жатады.  Қарым-қатынас  барысында  кездесетін  осы  және  ӛзге 
қиындықтарды жоюдың бірден-бір жолы: 
-  әр  жастағы  оқушылардың  ӛзіне  тән  психикалық  ерекшеліктерін  ескере 
отырып, қарым-қатынас орнату; 
- мұғалім ӛзінің жағымсыз кӛңіл-күйінің болмауын қадағалау; 
- қарым-қатынаста педагогикаға жат сӛздер айтпау; 
- бұйрық емес, ӛтініш деңгейінде қарым-қатынас жасау; 
- қарым-қатынаста дау-жанжалға жол бермеу; 
- сұхбаттасуда жеке оқушының пікірін сыйлау; 
-  қиын,  қыңыр,  қырсық  оқушылармен  жеке  дара  қарым-қатынас  орнатып, 
олармен тіл табысу; 
- қарым-қатынаста мұғалімнің – оқушыға, оқушының мұғалімге сенуі; 
- сезімдік, іскерлік қарым-қатынаста болу. 
Мысалы,  ІІ  курс  студенттеріне  психологиялық  тұрғыдан  талдау  жасайтын 
болсақ,  оқушылардың  сабаққа  деген  ынтасы  жақсы,  кез  келген  сабаққа 
қызығушылықпен  қатысады.  Студенттер  кез  келген  жағдайда,  кез  келген  ортада 
ӛзгелермен  тез  тіл  табыса  біледі.  Сонда  да  сол  топты  ұйымдастырып  отырған 
ұйымдастырушы  жеке  тұлғалар  –  «лидерлер»  бар.  Атап  айтсақ,  олар  –  Ақжол, 
Азамат,  Адильхан,  Жасұлан,  Алдаберген,  Қашаған,  Руслан.  Аталған  студенттер 
колледждегі  қоғамдық  жұмыстарға  топты  ұйымдастырып,  білім  мен  тәрбиемен 
ұштастыруға мұғалімдерге кӛп кӛмек кӛрсетеді. 
Қарым-қатынаста  кездесетін  қиыншылықтарды  осы  және  ӛзге  де  жолдар 
арқылы жеңе отырып, мұғалім қарым-қатынастың үш функциясын орындайды: 
1. Мұғалім қарым-қатынаста оқушыны жеке тұлға ретінде дамытады. 
2. Оқушыны қоғам мүшесі ретінде тәрбиелейді. 
3.  Қарым-қатынас  тек  адамдар  арасында  ғана  емес,  ол  қоршаған  дүниемен, 
табиғатпен байланысты екенін оқушының санасына ұқтырады. 
Жас  кезінде  бұзақы  болған  Б.  Франклин  уақыт  оза  келе  адамдармен  қарым-
қатынас  жасауда  зор  табыстарға  қол  жеткізіп,  нәтижесінде  Франциядағы  американ 
елшісі  болып  тағайындалған  екен.  Мұның  сырын  ол  былай  түсіндіріпті:  «Мен  еш 
адам  туралы  жаман  әңгіме  айтпаймын,  керісінше  жақсы  әңгімелерін  ылғи  айтып 
жүремін».  Адамдар  арасындағы  қарым-қатынас,  шын  мәнінде,  ӛте  нәзік  дүние. 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
52 
Ӛйткені  қылт  етсе  сынып  кетуі  мүмкін  кӛпір  болады.  Әркімнің  қабағына  қарау  да 
оңайға соқпайды. Жоғарыда айтылғанды ескеріп, оқып-үйренгенде, яғни әр мұғалім 
психологиялық тұрғыдан білімді болғанда, жетістікке жетері анық. 
Осыған  орай  аталмыш  зерттеу  жұмысымыздың  барысында  алынған  деректер 
негізінде тӛмендегідей қорытындылар жасалды: 
1.  Тұлғаның  белгілі  бір  қабілеттілігінің  артуы  олардың  қарым-қатынасқа 
түсуінің  нәтижелі  болуына  тікелей  байланыстылығы  айқындалды.  Зерттеу 
барысында  анықталған  тӛмен  нәтиже  кӛрсеткіштерінің  негізінде  тәжірибеге 
қатысқан мамандардың коммуникативтік біліктіліктерін дамытуы жүзеге асырылды. 
2.  Тұлғаның  қарым-қатынасының  тиімділігіне  тілбасқыштық  қабілеттілік 
деңгейлері  және  ӛзара  қатынасқа  түсу  жағдайында  ӛзіндік  бағалау  деңгейлері 
тікелей  әсер  ететіндігі  анықталды.  Тұлғаның  қарым-қатынас  қабілеттіліктерін, 
соның  ішінде:  тіл  табысқыштық,  түсініспеншілікпен  қарай  білу,  шыдамдылық, 
коммуникабельділік және т.б. іскерліктерін дамыту процестері зерттелді. 
3. Тұлға қабілеттерін қарым-қатынас арқылы дамыту нәтижесінде тәжірибелік 
эксперимент  жағдайында  анықталған  нәтиже  кӛрсеткіштерінің  ӛсу  динамикасын 
қамтамасыз  ететін,  қабілеттіліктерін  арттыруға  жағдай  жасайтын  белсенді  дамыту 
моделі (тренингтер топтамасы) ұсынылды. 
4.  Жалпы  кез-келген  адамның  қарым-қатынас  қабілеттіліктерін  дамытуда 
тренинг модулдердің маңызы зор болып табылатындығы анықталды. 
Қарым-қатынас  процесі  қоғамда  қандай  да  адамдардың  бірігуінің  тәсілі 
болуымен  қатар,  олардың  тұлғалық  және  кәсіби  тұрғыда  ӛсуінің  жолы  болып 
табылады.  Тұлғаның  қабілеттерінің  қалыптасуына  субъектінің  білімдері  мен 
шеберліктерінің  жүйесі,  оның  қандай  да  бір  топқа,  тапқа,  кәсіпке  жатуы,  оның 
психикалық  қасиеттерінің,  ойлау,  қабылдау,  сонымен  қатар  қарым-қатынас 
ауқымының,  іскерлік,  коммуникативтік,  тіл  табысқыштық,  ӛзін  бағалай  білу 
қабілеттерінің дамуы және т.б. ӛз әсерін тигізетіндігі белгілі болды. 
Қарым-қатынастың  жетістікке  жеткізер  жолдары:  кӛңілге  ықыласпен  тоқу, 
жақсы қылықтан үлгі алу, бір-бірінен тәжірибе алмасу, ерік жігерлі болу, жан-жақты 
оқып  үйрену,  әр  үйренген  нәрсені  қай  жерде,  қалай  пайдалану  керектігін  білу, 
сыйлау мәдениетін қалыптастыру. 
Зерттеу 
жұмысымыздың 
тұлғаның 
қарым-қатынасын 
арнайы 
ұйымдастырылған  психологиялық  бағдарламалар  арқылы  дамытса,  онда  ол 
тұлғаның  түрлі  қабілеттерінің  дамуына  әсер  деген  болжамымыз  толығымен 
дәлелденді. 
Зерттеу  жұмысында  алынған  нәтижелер  тӛмендегідей  ұсыныстар  жасауға 
мүмкіндіктер берді: 
1.  Тұлғаның  қарым-қатынас  заңдылықтары  мен  психологиялық  әсер  ету 
техникалары  олардың  болашақта  кәсіби  әрекетінің  табыстылығына,  қабілеттерінің 
ашылуына қамтамасыз ететін талаптар; 
2. Тұлғаның қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыру және дамыту; 
3.  Психологиялық  және  тұлғалық  негіздерін танытуға  қатысты  бағдарламалар 
қажет. 
 
 
 
 
 
 
 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
53 
АЖИГАЛИЕВА Саясат Урынбасаровна, 
Директор детского сада №5 «Сауле», город Жанаозен, 
Мангистауская область, Республика Казахстан 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
РЕАЛИЗАЦИЯ ПРОГРАММЫ «ТРИЕДИНСТВА ЯЗЫКОВ» 
 
Триединство языков – это прекрасная возможность 
 познать мир, и в тоже время сплотить общество. 
Н.А. Назарбаев, стратегия «Казахстан – 2050» 
Дошкольное  воспитание  и  обучение  как  первый  уровень  системы 
непрерывного образования создаѐт условия для формирования и развития личности 
ребѐнка,  способного  успешно  адаптироваться  в  современном  постоянно 
меняющемся  мире.  Вопросы  развития  детей  дошкольного  возраста  неразрывно 
связаны  со  стратегией  национального  развития  и  являются  неотъемлемой  частью 
государственной политики. 
Внедрение  в  образовательную  сферу  три  язычного  обучения  стало  на 
современном этапе одной из задач для дошкольных организаций. «Для современного 
казахстанца  владение  тремя  языками  –  обязательное  условие  собственного 
благополучия»,  -  это  слова  Президента  страны  из  Послания  2011  года.  Хотя  о 
триединстве  казахского,  русского  и  английского  языков  Лидер  нации  говорил  в 
своих выступлениях неоднократно, впервые эта идея была озвучена в октябре 2006 
года  на  ХІІ  сессии  Ассамблеи  народа  Казахстана.  Глава  государства  отметил,  что 
знание,  как  минимум,  трех  языков  важно  для  будущего  наших  детей.  Поэтому, 
считаем,  что  сегодня  мы  должны  заложить  своеобразный  фундамент  у 
подрастающего поколения по изучению трех основных языков [5]. 
В  детстве  ребенок  легче  усваивает  теоретические  основы  знаний. 
Руководствуясь  этим,  педагоги  дошкольных  организаций  стараются  внести  в 
образовательный процесс наиболее легкий способ изучения языков – через сказку. В 
процессе  постановок  различных  сценок  из  любимых  сказок  дети  разговаривают  на 
разных  языках.  К  примеру,  дети  из  русскоязычной  группы  говорят  на 
государственном  языке,  дети  из  групп  с  государственным  языком  обучения, 
наоборот,  говорят  на  русском,  а  когда  сценический  образ  ребенок  запоминает 
основательно,  в  ход  идут  фразы  на  английском  языке.  Знание  языков  для  любого 
гражданина – богатство, чем больше ты знаешь языков, тем ты богаче. 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
54 
Нашей целью является привить детям искреннее желание и интерес к изучению 
основных  языков  и  могу  сказать,  что  мы  успешно  поэтапно  осуществляем 
задуманное. 
Обучении  трехязычию  пристальное  внимание  уделяется  выработке 
коммуникативных  способностей  (навыков  свободного  общения  и  применения 
казахского, русского и английского языка). 
В  современных  условиях  наиболее  актуальной  задачей  образования  является 
формирование  коммуникативной  культуры  дошкольников.  Трехязычие  сегодня 
становится  в  большей  мере  средством  жизнеобеспечения  общества.  Данная 
программа  заключается  в  том,  что  она  рассматривается  как  система  использования 
казахского,  русского  и  английского  языка  в  развитии  индивидуальности 
дошкольника. 

жүктеу/скачать 5,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: