№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014 issn 2307-0188

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
55 
сложный  и  многоаспектный  процесс  формирования  новой  системы  языкового 
сознания. 
У детей дошкольного возраста хорошо развита произвольная память, поэтому 
запоминание  происходит  произвольно.  Смоделированная  иноязычная  среда, 
посредством  билингвального  содержания,  использования  яркого  наглядного 
материала  помогает  восприятию  и  пониманию  речи  на  слух,  способствует 
осознанному  применению  детьми  полученных  знаний  и  усвоенных  способов 
действий  в  самостоятельной  речевой  деятельности.  Кроме  того,  развиваются 
умственные способности, их словесно-логическое мышление. 
Проект  «Триединства  языков»  –  один  из  смелых  и  решительных 
стратегических проектов Президента Казахстана. Он направлен на то, чтобы поднять 
до  мирового  уровня  казахский  язык.  Программа  направлена  на  полноценное 
развитие  трех  языков,  но  здесь  важно  понять,  что  изучение  любого  иностранного 
языка начинается с совершенного знания родного языка [2]. 
В  нашем  детском  саду  №5  «Сауле»  созданы  благоприятные  условия  для 
развития  трехязычия  детей.  Сформирована  предметно-пространственная  среда  – 
имеется  кабинет,  который  назван  «Дружба  народов»,  «Тілдер  достығы».  Дети 
средней,  старшей  и  подготовительной  группы  обучаются  в  кабинетах  казахского  и 
английского  языков.  Собран  богатый  дидактический  материал,  учебно-наглядные 
пособия,  современные  технические  средства,  позволяющие  усовершенствовать 
процесс изучения языков. 
Для  реализации  больших  положительных  возможностей  дошкольников  в 
обучении  трехязычию  работу  необходимо  строить  на  основе  четко  продуманной 
методической  системы,  учитывающей  возрастные  особенности  детей.  В  процессе 
обучения  дети  должны  научиться  воспринимать  и  понимать  русскую,  казахскую  и 
английскую  речь  на  слух,  и  говорить  на  трех  языках  в  переделах  доступной  им 
тематики,  усвоенных  слов,  грамматических  форм,  синтаксических  конструкций  и 
несложных  образцов  связной  речи.  В  каждой  группе  детского  сада  оборудованы 
этнические  центры,  оснащенные  игровым  и  иллюстративным  материалом:  куклы  в 
национальных  костюмах,  предметы  быта,  произведения  народно-прикладного 
творчества.  В  условиях  предметно-развивающей  среды  дети  имеют  возможность 
закреплять полученные знания и применять их в свободной деятельности, игре. 
Лексика:  Дружба  языков.  Мои  друзья.  Цифры.  Овощи-фрукты.  Наш  общий 
дом. Детский сад. Моя семья. Мебель. Любимые игрушки. Русская народная сказка 
«Теремок». Русская народная сказка «Колобок». Большой и маленький. Волшебница 
зима.  Счастливый  Новый  год.  Русская  народная  сказка  «Снегурочка».  Части  тела. 
Домашние  птицы.  Дикие  животные.  Домашние  животные.  Любимые  животные. 
Времена  года.  Месяцы.  Дни  недели.  Погода.  Весна  пришла.  Заучивание  песни 
«Мамочка моя». Мои любимые сказки. Профессия. Одежда. В мире красок. Скоро в 
школу. Экскурсия в супермаркет. 
Закрепление  тем:  Профессия.  Транспорт.  Цифры,  времена  года.  В  мире 
животных [4]. 
Лексический  и  грамматический  материал  вводится  в  занимательной  форме. 
Вводится  не  только  лексика,  но  и  наглядно  показывается  действие,  которое  можно 
произвести  с  каким-то  предметом.  Это  способствует  быстрому  развитию 
лексического словаря и развитию элементарных разговорных навыков на казахском, 
русском и на английском языках. 
Фонетический материал (звуки, ударение, ритм, интонация) отрабатывается на 
основе имитации. Работа над фонетикой с помощью аудио записей формирует такие 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
56 
навыки,  как  вывод,  сравнение,  логика,  развивает  фонематический  слух, 
слухоразличительный навык. 
Техническое обеспечение: интерактивная доска, компьютер, видео, телевизор, 
аудиокассеты,  записи  (звуки  природы),  комплект  дисков  (сказки,  чистоговорки, 
поговорки на трех языках). 
Ожидаемые результаты реализации программы.  Личностные результатами 
изучения трехязычия являются: 
-  общее  представление  о  мире  как  о  многоязычном  и  поликультурном 
сообществе; 
- трехязычие как средство общения между людьми; 
-  знакомство  с  миром  зарубежных  сверстников  с  использованием  средств 
изучаемых  языков  (через  детский  фольклор,  некоторые  образцы  детской 
художественной литературы, традиции). 
Метапредметными результатами изучения являются: 
- развитие умения взаимодействовать с окружающими, выполняя разные роли в 
пределах речевых потребностей и возможностей; 
-  развитие  коммуникативных  способностей  дошкольника,  умения  выбирать 
адекватные  языковые  и  речевые  средства  для  успешного  решения  элементарной 
коммуникативной задачи; 
- расширение кругозора дошкольника; 
-  развитие  познавательной,  эмоциональной  и  волевой  сфер  дошкольника; 
формирование мотивации к изучению иностранного языка; 
-  диагностика  достижений  каждого  ребенка  на  основе  индикаторов 
компетентного развития (отслеживания уровня целостного развития дошкольника); 
- результаты мониторинга и анкетирования детей, родителей и педагогов [3]. 
Главная  цель,  стоящая  перед  педагогами  –  это  развитие  поликультурной 
личности, способной на социальное и профессиональное самоопределение, знающей 
историю  и  традиции  своего  народа,  владеющей  несколькими  языками,  способной 
осуществлять  коммуникативно-деятельностные  операции  на  трех  языках  во  всех 
ситуациях, стремящейся к саморазвитию и самосовершенствованию. 
Результаты  проделанной  работы  наших  педагогов  показали,  что  ребенок  с 
раннего  возраста  может  использовать  слова  трех  языков.  На  его  слуховые  и 
зрительные  ощущения  действуют  одновременно  три  словесных  раздражителя, 
обозначающие  один  и  тот  же  предмет.  Тем  самым  педагог  обогащает  словарный 
запас малыша в три раза больше, нежели общаясь с ним на одном языке. 
Одно из главных задач воспитательно-образовательной работы является работа 
с  родителями  [3].  Мы строим  свою  работу  по  формуле:  дети  +  семья  +  педагоги  = 
сообщество. 
Работа  с  родителями.  Рекомендации  для  родителей  по  изучению 
трехязычия: 
1. Если Ваш ребенок начал изучать казахский, русский и английский язык, то 
необходимо  помнить  следующее:  показывайте  важную  роль  изучаемого  языка  в 
жизни. 
2. Ребенку нужна ваша  заинтересованность в его  успехах, период накопления 
знании у всех разные. 
3.  Если  при  изучении  казахского  и  русского  языка,  у  ребенка  равные 
трудности,  ищите  помощи  у  специалиста,  не  зная  правильного  произношения,  не 
пытайтесь этому учить, это только навредит. 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
57 
4.  Поощряйте  желание  говорить  на  трех  языках,  даже  если  вы  видите,  что  у 
ребенка  пока  не  все  получается,  если  вы  знаете  три  языка,  играйте  с  ребенком  на 
казахском, и на русском и на английском языках. 
5.  В  том  случае,  когда  ребенок  заметно  проявляет  способности  в  изучении 
казахского,  русского  и  английского  языках,  помогите  ему  в  развитии  этих 
способностей. 
Памятка для родителей «Развитие речи ребенка зависит от нас взрослых»: 
1. Постоянно разговаривайте с ребенком. Рассказывайте ребенку о том, чем вы 
заняты,  комментируйте  его  действия.  Все,  что  происходит  вокруг,  описывайте 
кратко,  понятным  ребенку  языком,  доступно  и  просто,  но  не  сюсюкайте,  не 
искажайте речь, говорите грамотно! 
2.  Если  ребенок  говорит  лишь  часть  слова,  мягко  поправьте  его.  Например, 
ребенок говорит: «Би-би», - поправьте его, сказав: «Да, машина!» 
3.  Поощряйте  ребенка,  если  он  начал  говорить!!!  Никогда  не  говорите  фразы 
типа: «Помолчи, закрой рот, перестань болтать». 
4.  Больше  читайте  ребенку,  особенно  народные  сказки,  поскольку  они 
способствуют  также  культурному  и  нравственному  воспитанию.  Рассматривайте 
картинки, обсуждайте, анализируйте. 
5.  Развивайте  память,  тогда  речь  ребенка  будет  связной,  а  высказывание 
полным.  Для  этого  разучивайте  с  ним  разнообразные  потешки,  умывалочки, 
одевалочки, скороговорки, чистоговорки, и конечно, любимые всеми стихи детских 
писателей. 
6.  Развитие  мелкой  моторики  способствует  активному  речевому  развитию, 
поэтому  в  данном  возрасте  рекомендуются  занятия  лепкой,  игры  с  крупами,  с 
песком. 
7.  Играйте  почаще  в  пальчиковые  игры  под  музыку  и  без,  рассказывайте 
пальчиковые  сказки.  Такие  занятия  развивают  мелкую  моторику,  что  способствует 
речевому  развитию,  а  также  через  движения  и  жесты  помогают  ребенку  проще  и 
быстрее запоминать небольшие стихи и рифмовки. 
8.  Учите  ребенка  мыслить  логически.  Вместе  описывайте  предметы  по 
нескольким  заданным  признакам  (форма,  величина,  цвет).  Просите  его  отгадать 
предмет по описанию. Рассматривая картинки, учите находить причину и следствие. 
Это поможет в дальнейшем сделать речь последовательной, реальной. Ребенку будет 
проще научиться делать вывод из сказанного. 
9.  Развивайте  воображение.  Можно  разложить  перед  ребенком  несколько 
зимних  фотографий,  отражающих  разное  состояние  природы,  включить 
классическую музыку, пусть ребенок попробует объединить зрительный и звуковой 
образы. 
10. Звуковая сторона речи имеет немаловажное значение. Обращайте внимание 
на то, как ваш ребенок произносит звуки, какие ему даются легко, а какие требуют 
упорной  работы,  которая  для  ребенка  должна  быть  всего  лишь  игрой.  В  этом  вам 
помогут  специальные  упражнения  артикуляционной  гимнастики.  Веселый  массаж 
органов речи, а также артикуляционные сказки [3]. 
Наша  миссия  –  счастливые  дети  и  их  родители!  Триединство  языков,  как 
утверждают  многие  авторы,  это  прекрасная  возможность  познать  мир,  и  в  тоже 
время сплотить общество. Президент страны Н.А. Назарбаев в стратегии «Казахстан 
–  2050»  говорит  о  важности  развития  казахского,  русского  и  английского  языков. 
Глава государства поручил внедрять триединство на дошкольном уровне. Об этом он 
сообщил в ходе интерактивной лекции в стенах университета, носящее его имя. 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
58 
Первое – на основе передового международного опыта внедрять современные 
методы  обучения  в  дошкольных  воспитательных  учреждениях,  они  должны  быть 
инновационными,  с  образованием  технологии  и  креативности,  -  считает  президент 
Н.А. Назарбаев. 
Второе  –  детально  разработать  системное  предложение  на  предмет  охвата 
дошкольным образованием детей. 
Третье  –  на  уровне  дошкольного  образования  обеспечить  повсеместное 
внедрение  трехязычия.  В  нашей  стране  выработана  уникальная  формула  развития 
культуры и языков всех этносов, который мы можем и должны гордиться [2]. 
Идея  триединства  языков  особенно  важна,  поскольку  сформулирована  была 
Главой государства как ответ на вызов времени, как решение насущной жизненной 
потребности  общества,  активно  интегрирующегося  в  глобальный  мир.  Интеграция 
Казахстана  в  мировое  сообщество  зависит  сегодня  от  осознания  и  реализации 
простой  истины:  мир  открыт  тому,  кто  сможет  овладеть  новыми  знаниями  через 
овладение доминирующими языками. 
Благодаря инициативе Президента наше государство приступило к реализации 
концепции  полиязычие  в  образовании,  потому  что  именно  полиязычие  послужит 
укреплению конкурентоспособности Казахстана. 
 
Литература 
1 Закон РК «Об образовании» от 07.06.1999 №389. – Алматы: Юрист, 2007. 
2  Государственная  программа  развития  языков  в  Республике  Казахстан  на 
2011-2020 годы. 
3  Развивающие  занятия  с  детьми  5-6  лет.  Под  ред.  Л.А.  Парамоновой.  –  М.: 
Олма Медиа групп, 2008. 
4  Орыс  тілінде  жұмыс  істейтін  балабақшаларға  арналған  қазақ  тілі 
Программасы  және  «Суретті  сӛздік»  оқу  құралы  методикалық  нұсқау.  –  Алматы: 
Мектеп, 1990. 
5  Назарбаев  Н.А.  Социальная  модернизация  Казахстана:  Двадцать  шагов  к 
Обществу  Всеобщего  Труда  //  Казахстанская  правда.  –  2012.  –  №№218-219.  –  10 
июля. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
59 
ДАХАНОВА Кулзия Абдирасиловна, 
С. Сейфуллин атындағы №4 мектеп-лицейі 
«Орыс тілі және әдебиеті» пәнінің мҧғалімі, Тҥркістан қаласы, 
Оңтҥстік Қазақстан облысы, Қазақстан Республикасы 
 
 
 
СЫНДАРЛЫ ОҚЫТУ АРҚЫЛЫ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҚТЫ 
ЖӘНЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӚЗЕКТІ ҚҦЗЫРЕТТІЛІКТЕРІН ҚАМТАМАСЫЗ 
ЕТУ – ЗАМАН ТАЛАБЫ 
 
«Бір  елдің  тағдыры  мектебінің  құрылысына  байланысқан  нәрсе.  Бұл  – 
ескірмейтін игі сӛз, ӛзгермейтін бір шындық. Тарихты аз ғана болса да ақтарған кісі 
мұны  біледі»,  -  деп  Мағжан  Жұмабаев  айтқандай,  әр  елдің  ӛсуі,  ӛркендеуі, 
ӛркениеттің  дамуы,  дүниежүзіндегі  алдыңғы  қатарлы  демократиясы  дамыған 
елдердің қатарына қосылуы, ол тек ӛсіп келе жатқан жас ұрпақтың білімі мен жалпы 
мәдениетіне  байланысты  болады.  Елімізді,  халқымызды,  жалпы  қоғамды  алға 
жетелейтін  лидерлер  дайындау,  сонымен  қатар  жалпы  халықтың  білім  деңгейінің 
бүгінгі  күнгі  талапқа  сай  болуын  қамтамасыз  ету,  ӛскелең  ұрпаққа  жаңаша  білім 
беру нәтижесіне байланысты болады. 
Елбасымыз  Н.Ә.  Назарбаев  Білім  және  ғылым  қызметкерлерінің  ІІІ  съезінде 
сӛйлеген  сӛзінде:  «...мұғалімдердің  жаңа  ұрпағы  білім  деңгейі  жӛнінен  әлдеқайда 
жоғары  болуы  керек.  Ол  үшін  жаңа  формацияның  педагогі  қажет»,  -  дегені  мәлім. 
Мемлекет басшысының сӛзін ескерер болсақ, бүгінгі күннің басты талабы – бәсекеге 
қабілетті,  ӛз  ойын  толық  жеткізе  алатын,  дарынды  ұрпақ  тәрбиелеу  болса,  бұл 
талапты жүзеге асыратын құрметті жандар – мұғалімдер қауымы. 
Ұстаздарымыздың  сыни  тұрғыдан  ойлап,  шешім  қабылдай  алушы,  терең 
білімді, еркін ойлай алатын, ӛз ойымен қорытынды жасай білетін, кез-келген ортада 
жұмыс  істеуге  бейімделген,  яғни,  функционалды  сауатты  азаматтар  тәрбиелеуді 
қоғамымыздың  ӛзі  қажетсініп  отыр.  Осы  мақсатта  мен  ӛз  білімімді  кӛтеру  үшін 
Кембридж бағдарламасы бойынша біліктілікті арттыру курсының Үшінші (базалық) 
деңгейі бойынша біліктілігімді арттырып шықтым. Бұл курста мен тек ӛз білімімді, 
методикалық  біліктілігімді  арттыру  ғана  емес,  сол  курста  алған  тәжірибемді 
оқушыларға толық жеткізуді мақсат етіп қойдым. 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
60 
Орта білім беру жүйесінде әлемдік жоғары деңгейге қол жеткізген анағұрлым 
танымал  оқу  әдістемелері  арасында  сындарлы  (конструктивті)  теориялық  оқытуға 
негізделген  тәсіл  кең  тараған  (Hattie,  2009).  Сындарлы  оқытудың  мақсаты  – 
оқушының  пәнді  терең  түсіну  қабілетін  дамыту,  алған  білімдерін  сыныптан  тыс 
жерде,  кез  келген  жағдайда  тиімді  пайдалана  білуін  қамтамасыз  ету  [1,  6  б.]. 
Нұсқаулықта  айтылған  осы  қағидаларды  негізге  ала  отырып,  ӛзімнің  сабақтарыма 
Бағдарламаның  жеті  модулін  кіріктіруді  кӛздедім.  Соның  ішінде  «Сыни  тұрғыдан 
ойлауға үйрету» модулін оқушыларға арналған сабақ барысындағы тапсырмаларыма 
кеңінен қолданып келемін. Себебі, оқушыларды бақылау кезінде мен оқушылардың 
ойын  дамытатын,  бір  мәселенің  жан-жақты  шешімін  табуға  кӛмектесетін  әдіс-
тәсілмен жұмыс жасау керектігін түсіндім. 
Сыни  тұрғыдан  ойлау  «Ойлау  туралы  ойлану»  деп  сипатталған.  Ол  маңызды 
мәселелерді  талқылауды  және  тәжірибені  ой  елегінен  ӛткізуді  қамтиды  [1,  49  б.]. 
Сондықтан  7 сыныптарда  «Орыс тілі және әдебиеті» пәні бойынша ӛтілген барлық 
сабақтарымда  және  сынып  жетекші  ретінде  ӛзімнің  тәрбие  сағаттарымда  да  осы 
модульді пайдаланып келемін. 
Жоғарыда  айтылғандай,  «Сыни  тұрғыдан  ойлауға  үйрету»  модулінің  мақсаты 
оқушылардың  сыни  тұрғыдан  ойлауын  дамыту  болып  табылады.  Мен  де  осы 
мақсатты  қолдаушы,  оқушыларға  бағыт-бағдар  беруші  ретінде  ӛтілетін  сабақтар 
барысында  осы  мақсатқа  сүйене  отырып  жұмыс  жасауды  ұйғардым.  Себебі  бұл 
модульдің  мені  қызықтырғаны  –  оқушының  ӛз  бетімен  ізденіп,  мәселені  ӛздігінен 
дәлелдеуге  жол  ашатыны.  Ол  бұрын  тыңдаушы  болса,  енді  ізденуші,  ойлаушы,  ӛз 
ойын дәлелдеуші, ал мұғалім осы әрекетке бағыттаушы, ұйымдастырушы. 
«Мен еш  уақытта ӛз оқушыларыма еш нәрсе үйретпеймін  – тек қана олардың 
оқуы үшін жағдай жасаймын»,  - деп айтқан Альберт  Эйнштейннің сӛзіне негізделе 
отырып  мен  тек  бағыт,  нұсқау  беріп  отыруға  әрекеттенемін,  ал  оқушы  ӛзі 
түсіндіреді.  Осы  модульдің  оқушыларға  білім  алу  үдерісінде  басқа  модульдерге 
қарағанда  ең  тиімді  екенін  ұғындым.  Ӛйткені,  осы  модульдің  әдіс-тәсілдерін 
сабақтарымның  барысына  енгізгенімде  оқушылар  ойларын  еркін  айтып,  болашаққа 
болжам жасай алатын болды. 
Оқушыларыма кӛзқарасым мүлдем ӛзгерді,  олардың әрбір  айтылған сӛздеріне 
назар  аударып,  тыңдап  және  де  оқушының  ойы  қандай  екенін  анықтауға  жұмыс 
жүргізу  керек  екенін  ұғындым.  Әр  оқушының  сӛзінен,  іс-әрекетінен  тақырыпты 
меңгергені  анықталатынын  ұғындым.  Сабақ  үстінде  оқушыларға  топтық  тапсырма 
беріп, бақылап отырғанның нәтижесі  45 минут сӛйлегеннен ықпалы кӛбірек екенін 
білдім. 
7  сыныптардағы  ӛткен  сабақтарымда  «Алтын  балық»,  «Сиқырлы  алаңқай», 
«Желкенді  қайық»,  «Шаттық  шеңбері»  сынды  т.б.  кӛптеген  әдістерді  пайдалана 
отырып, сабақта ынтымақтастық атмосферасын қалыптастырамын. 
Топқа  бӛлу  кезінде  түрлі-түсті  қағаздан  жасалған  «Раушан  гүлдері», 
«Мармеладтың  түстері»,  «Сӛйлемнің  түрлері»  (ӛтілген  тақырыпқа  сай  етіп  әртүрлі 
нұсқада  алуға  болады),  «Пазл»,  «Кафель»  сынды  т.б.  әдістерді  ӛз  сабақтарымда 
үнемі пайдаланып келемін. 
Алғашқы сабақтарымды ӛткізу кезінде, әрине, кемшіліктер орын алып отырды. 
Оқушылар топқа бӛлінген кезде түсініспеушілік салдарынан уақыттан ұтылу, топқа 
берілген  тапсырмаларды  әр  оқушы  жеке  орындап,  бір-біріне  кӛмек  кӛрсеткілері 
келмейтін  де  жағдайлар  орын  алып  отырды.  Бірақ  келесі  сабақтарда  тек  топпен 
жұмыс жасаса жақсы нәтижеге жете алатынын түсінгеннен кейін бірін-бірі тыңдауға 
үйренді.  Топқа  бӛліну  сәті  де  келе-келе  кейінгі  сабақтарымда  жоғары  дәрежеде 
ӛтетін  болды.  Оқушылар  сабақ  басталмай  тұрып  орындықтарын,  парталарын  менің 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
61 
айтуымсыз дайындап, топқа бӛліну түрлерін сыни тұрғыдан ойлап, тез орындайтын 
болды. 
Тақырыпты  ашу  мақсатында  «Миға  шабуыл»,  «Ребус»  әдістерін,  «Суреттеу» 
стратегиясын,  «Мәтін  бӛліктері»  стратегиясын,  «Екі  түрлі  жазба  күнделігі» 
стратегиясын т.б. жиі қолданамын. 
Сабақтарым қызықты және маңызды ӛту үшін мен де ӛте кӛп ізденемін, қандай 
жұмыс  түрі  оларды  қызықтырып,  сыни  тұрғыдан  дағдыландырады  деп  кӛптеген 
мәліметтерді  ғаламтор  желісіне  қарап  жинақтаймын.  Жай  ғана  берілген  сұрақтар, 
«Сӛйлемді  жалғастыр» деген сияқты тапсырмалар да оқушылардың сыни тұрғыдан 
ойлауына  ықпалын  тигізеді,  оқушылар  әр  тапсырманы  орындау  уақытында  топ 
ішінде диалог жүргізіп, ӛз ойларын айтуға, ӛзгенің ойын тыңдауға үйреніп, бұрынғы 
сабақтарыма  қарағанда  қазіргі  сабақтарымның  барысында  оқушылардың  іс-
әрекеттері ӛздігінен білім алуға дағдыландырып келеді. Осы тәсіл негізінде сабақта 
бір  де  бір  оқушы  назардан  тыс  болмайды,  осы  әдіспен  оқыту  барысында 
оқушыларымның  барлығы  топ  ішінде,  жұп  ішінде  ӛз  ойларын  айтуға  дағдыланып 
келеді.  Топпен  постер  дайындап,  ӛз  ойларын  флипчартқа  түсіріп,  оны  қорғап, 
ойларын  еркін,  қысылмай  жеткізіп,  бағалап,  орындаған  сыныптастарының 
жұмыстарына назар аударып, ӛздерінің пікірлерімен бӛлісіп отырады. 
Орыс  тілі  ӛз  ана  тілі  болмағандықтан  Барнстың  (1971):  «Сыныпта  тіл 
қаншалықты  қолданылса,  оқушылардың  оқуына  соншалықты  әсер  етеді»,  -  деген 
тұжырымдамасына  негізделе  отырып,  сыныптағы  диалогтың  маңыздылығына  аса 
назар  аударып  отырамын.  Нәтижесінде  оқушыларым  сӛйлеу  тілін  дамытты.  Тіл 
адамзаттың  бір-бірімен  тілдесуін,  пікірлесуін,  түсінісуін,  сӛйлесуін  қамтамасыз  ете 
келіп, іс жүзіне асырады. Тілдік қатынас – адамның ойлау, пайымдау, сӛйлеу, айту, 
тыңдау, түсіну, пікірлесу т.б. әрекеттеріне тікелей қатысты құбылыс. 
Жоғарыда айтып кеткендей, топта жұмыс жасаған кезде, мен сырттай бақылап, 
оқушылардың  іс-әрекетіне  бағыт-бағдар  беріп  отырамын.  Олардың  шын  мәнінде 
жауапкершілігінің  артқанын  байқаймын.  Олардың  әрқайсысы  басқадан  үйреніп, 
басқаны  үйретуге  мүмкіндік  алып,  талпыныс  жасайды.  Ӛз  заманының  ғұламасы 
Сенеканың:  «Басқаларды  үйрете  жүріп,  біз  ӛзіміз  үйренеміз»,  -  деген  сӛздеріне кӛз 
жеткіздім.  Сыни  тұрғыдан  ойлауды  үйренген  оқушыларыммен  қатар  мен  де  сыни 
тұрғыдан  ойланып,  сабақтарымда  білім  берумен  қатар  білім  алуды  да  кӛздейтін 
болдым.  Жаңа  тәсілдерді  меңгеріп,  сабақтарымды  күнделікті  ӛмірге  бейімдей 
отырып ӛткіземін деп шешім қабылдадым. 
Менің  тағы  да  байқағаным  –  тӛмен  оқитын  оқушыларым  постер  жасауда 
белсенділік  танытып  келеді.  Мағжан  Жұмабаев  адам  ӛмiрiндегi  қиялдың 
(фантазияның) рӛлiне тоқтала келiп:  «Қиялы  дамымаған адам мылқау  адам… Қиял 
адам ойын дамытады…», - дейдi. Жеке тұлғаның қиялын дамыту барысында оларды 
бақылауға,  зерттеуге,  ойлауға,  сӛйлеуге,  ойын  толық  жеткізуге  үйрете  білдім  деп 
ойлаймын. 
Ойын  айту  –  оқушы  шығармашылығын  қалыптастыратынын  атап  ӛту  керек. 
Сабақтың  қай  құрылымында  болмасын  осындай  стратегияларды  қолданғанда 
оқушыларға  ой  толғандыру  мақсатында  5  минуттық  эссе  жаздыруға  кӛп  кӛңіл 
бӛлемін.  Мұндағы  мақсат  –  оқушылардың  ӛзіндік  кӛзқарасын  қалыптастыру. 
Оқушыларымның  жазған  эсселерін  оқып  отырып,  олардың  күннен  күнге  сӛздік 
қорларының  молайып,  шығармашылық  қабілеттерінің  артып  келе  жатқандығын 
байқаймын. 
Жоғарыда  айтылған  жұмыстарымның  нәтижесі  болар  деп  есептеймін, 
Батырбек  Ақниет  есімді  оқушым  қалалық  ғылыми  жоба  жарысында  «Сходства  и 
различия  обычаев  и  традиций  казахского  и  русского  народов»  тақырыбында  үлкен 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
62 
қызығушылықпен  ізденіп,  жазған  жобасын  орыс  тілінде  үлкен  шеберлікпен  қорғап 
шығып, ІІ орынды иеленді. 
Сӛзімді  қорытындылай  келе,  Мағжан  атамыздың  мына  сӛзіне  назар аударғым 
келеді:  «Баланы  тәрбиешісінің  дәл  ӛзіндей  қылып  шығармай,  келешек  заманына 
лайық  қылып  шығару  керек»,  -  дейді.  Кӛреген  Мағжан  атамыз  тағы  бір  сӛзінде: 
«Қазақтың  тағдыры,  келешекте  ел  болуы  да  мектебінің  қандай  негізде  құрылуына 
барып  тіреледі...»,  -  депті.  Осы  ой  бүгінгі  күні  ӛзекті  мәселе  болып  тұр. 
«Мектебімізді  таза,  берік  һәм  ӛз  жанымызға (қазақ  жанына)  үйлесетін негізде  құра 
білсек,  келешегіміз  үшін  тайынбай-ақ  серттесуге  болады»,  -  деп  арыстан  атамыз 
Мағжан сұрғылт заманның сұрқия саясатынан қаймықпай айтқан екен. 
ХХ ғасыр қазақ аспанынан жарық жұлдыздрды кӛп шығарды, ал ХХІ ғасырдың 
аспанында  жарқырай  жанатын  жұлдыздарды  жағатын  да,  жүрегінен  шырақ  жағып, 
айналасындағыларға  сарқыт  тарқататын  азаматтарды  тәрбиелейтін  де  біздер  – 
ұстаздар.  Әбіш  Кекілбаев  Ӛзбекәлі  Жәнібеков  жайында  «Рух  сардары»  деген 
болатын,  ендеше  «Мәңгілік  Еліміздің»  рухы  мықты,  еліне  аянбай  қызмет  ететін, 
Әбіш  Кекілбаевтың  сӛзімен  айтқанда:  «ойында  сәулесі  бар,  ісінде  берекесі  бар» 
мықты азаматтары кӛп болғай. 
 

жүктеу/скачать 5,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: