47. Мәтінмен жүргізілетін жұмыстар, олардың түрлері. Мәтін «байланысу, бірігу»
Фонетиканы оқытудағы іскерлік пен дағды
жүктеу/скачать 44,89 Kb.
|
| Фонетиканы оқытудағы іскерлік пен дағды. Фонетиканы оқу арқылы оқушы әдеби тіліміздің дыбыстық жүйесін білумен қатар, көптеген дағдыларды игереді. Бастауыш сыныпта тіл дыбыстарының құрамы, олардың жіктелуі жөнінен ең алғашқы мағлұмат алады. ІҮ сыныптарда тілдің дыбыстық жүйесін жақсы білумен қатар, сауатты жазу мен дұрыс сөйлеу нормаларында жаттығып, ол заңдылықтарды күнделікті өмірде пайдалануға дағдыланады, тілдің дыбыстық жүйесін саналы түрде меңгереді.
Фонетиканы оқып біткеннен кейін, оқушылардың мынандай дағдыларды игеруге қабілеттері жетуге тиіс. Тіл дыбыстарының тілдің негізгі құрылыс материалы екенін біледі. Дауысты дыбыс пен дауыссыз дыбыстардың негізгі белгілерін, құрамын игереді. Кейбір сөздердің айтылудағы және жазудағы ұқсастықтарын ажыратып, тілдің орфографиялық, орфоэпиялық өзіндік ерекшелігін танып, өз ойын дәлелдеуге шама-шарқы жетеді. Дыбыстардың акустикалық, артикуляциялық ерекшеліктерін түсіне біледі. Қазақ тілінің байырғы сөздер мен термин сөздерін орфоэпиялық жақтан дұрыс айтылуына ерекше назар аударып, оқушының дұрыс сөйлеу дағдысы қалыптасады. Сөз екпінін қоя біледі. Сөздің графикалық таңбасы мен айтылудағы айырмашылығын, сондай-ақ әдеби тіліміздегі сөздердің кез-келгеніне әрі дыбыстық, әрі әріптік талдау жасауға шамасы жетеді. Сөздің айтылуындағы және жазылудағы буындық ерекшелігін ажырата алады. Буын мен тасымалдың арақатынасын жақсы ажыратумен қатар, өзінің сауатты жаза білуіне де ерекше назар аударады. Алфавит тәртібін дұрыс меңгеру арқылы түрлі сөздіктер мен анықтағыштарды пайдалануға мүмкіндігі мол болады. Өзінің ана тілінің дыбыстық жүйесін жақсы білу екінші бір тілді меңгеруге көп көмек етеді. Дыбыс заңдылықтарын жақсы білген оқушы кез-келген поэзиялық, прозалық шығармаларды дұрыс мәнерлеп оқи алады. Бағдарлама, оған қойылатын талаптар ( 2 – 4 – сынып Қазақ тілі бағдарламалары). Оқу бағдарламасы оқушылардың жас ерекшеліктерінің танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес әр оқу пәнінің/сабақтың мазмұны мен білім, білік, дағдыларының көлемін анықтайтын оқу-нормативтік құжат болып табылады. 2–4-сыныптар барлығы 136 сағатты құрайды (аптасына 4 сағаттан). Пәндік нәтиже бойынша 2-сыныптың соңында оқушылар білуі қажет: 1) тіл және сөйлеудің мәнін, ауызекі және жазба тілді; 2) тіл дыбыстарының дауысты және дауыссыз түрлерін; 3) мәтіннің құрылымы мен түрлерін; 4) сөйлемнің айтылу мақсатына қарай бөлінетін түрлерін; 5) сөйлемдегі сөздердің байланысын; 6) сөз мағыналарын; 7) өтілген сөз таптарын, олардың сұрақтарын. Пәндік нәтиже бойынша 2-сыныптың соңында оқушылар меңгеруі қажет: сөзге дыбыстық талдау жасауды сөз құрамына талдауды; 3) өтілген сөз таптарын ажырату, талдау және оларды өзара салыстыруды; 4) мәтіндегі тірек сөздерді табуды және олармен мәтін құрауды; 5) түрлі жағдаяттарда әңгімелесу, пікірлесу, өз ойын түсінікті жеткізуді (кіммен? қайда? қашан? не туралы?); 6) өздеріне таныс заттарды, құбылыстарды салыстыру, сипаттауды; 7) 6-8 сөзден тұратын сөздік диктанты, 25-30 сөзден тұратын диктанттарды, 40-50 сөзден мазмұндаманы, 4-6 сөйлемнен тұратын шығарманы жазуды. Пәндік нәтиже бойынша 4-сыныптың соңында оқушылар білуі қажет: 1) мәтін және оның түрлерін; 2) сөйлемнің дара және күрделі мүшелерін; 3) сөйлемнің бірыңғай мүшелерін, олардың тыныс белгілерін; 4) сөз тіркесін; 5) буын және дыбыс үндестігін; 6) сөз мағыналарын, олардың бір-бірінен айырмашылығын; 7) күрделі сөздерді және оның түрлерін (біріккен сөз, қос сөз); 8) жай сөйлем мен құрмалас сөйлемнің бір-бірінен өзгешелігін, құрмалас сөйлемнің тыныс белгісін; 9) сөз таптарын және түрлену жүйесін. 52. Пәндік нәтиже бойынша 4-сыныптың соңында оқушылар меңгеруі қажет: 1) мәтіндегі тірек сөздерді табуды және олармен мәтін құрауды; 2) сөз таптарын ажырату, талдау және оларды топтастыру, өзара салыстыруды; 3) жіктеу есімдіктерін табуды және оларды септеуді; 4) мәтіннен қаратпа және қыстырма сөздерді табуды; 5) жай сөйлемге синтаксистік талдау жасауды; 6) өз ойларын еркін жеткізуді, сөйлемдерді дұрыс құрастыруды; 7) берілген мәтінге жоспар құруды; 8) қоршаған орта мен мақсатқа сәйкес орынды сөйлей білуді; 9) диктант (көлемі 65-75 сөз), мәтін бойынша мазмұндама (мәтін көлемі 150-200 сөз), көлемі 50-60 сөзден тұратын шығарма (сипаттама, баяндама, пайымдау) жазуды. 36. Қазақ тілінен қолданылатын дидактикалық материалдар. «Дидактика» - грек сөзінен аударған кезде, didasko – оқыту, түсіндіру, дәлелдеу, оқу деген ұғымды білдіреді. Дидактика білім беру мен оқытудың теориялық және әдістемелік негіздерін зерттейтін педагогика саласының бірі. Ұлы ойшылымыз Әл-Фараби оқыту - үйрету, дағдыландыру, әрекеттендіру деп түсіндірген. Оқыту – мұғалім мен оқушылардың арасындағы қарым-қатынасы, белгіленген мақсатқа жетуге бағытталған, реттелген, бірлескен іс-әрекеті, оқушылардың танымдық іс-әрекетін арнайы ұйымдастыру жолы. Қарым-қатынастың негізгі құралы ол- тіл. Тіл өзінің ерекшелігі мен әлеуметтік маңыздылығы бойынша ерекше құбылыс болып табылады: ол қарым - қатынас құралы және прагматикалық ақпаратты беру формасы , халықтың рухани мәдениетінің бағыты, ұлттық және жеке өзін-өзі танудың негізгі формасы, білімді сақтау және игеру құралы және көркем әдебиеттің ауызша өнер ретіндегі негізгі элементі. Осы жағдайға байланысты тіл басқа мектеп пәндерінің арасында өзіне ғана тән мәртебеге ие. Мектептегі тілі курсының оқутыдың мазмұны екі фактормен анықталады: оқу пәні және оқу мақсаттары. Оқыту мақсаттарын еркін сөйлеу әрекетін үйрету және оқушыларды қарапайым тілдік құзіреттілікті қалыптастыру ретінде тұжырымдауға болады. Қазіргі таңда мектептерде тіл білімін оқыту үшін дидактикалық материалдар пайдаланады. Дидактикалық материал келесі жалпы дидактикалық (немесе жалпы пәндік) мақсаттарды жүзеге асыруға ықпал етеді: Оқушылардың тәрбиеленуіне; Логикалық ойлауды дамытуға; Оқушыларды қазақ тілі туралы білімдерін өз бетінше толықтыруға үйрету. Карточкалар, тесттер, перфокарттар, перфоконверттер, үлестірмелі иллюстрациялық материалдар, ойын-сауық грамматикасы сияқты дидактикалық материалдың түрлеріне жатады. Дидактикалық материалды сабақтың кез-келген кезеңінде қолдануға болады, олардың бірі үй тапсырмасын тексеру болып табылады. Үй тапсырмасын жүйелі тексеру сабағында дұрыс ұйымдастыру әр оқушының жұмысының тиімділігін тереңірек бағалауға және жұмыстың Тәуелсіздік дәрежесін анықтауға мүмкіндік береді. Жаңа сабақты түсіндірген кезде дидактиканы пайдаланған кезде ол балалардың сабаққа деген құзуғылышығын ашады.Мысалға орфографиялық тақырыптарды зерттеуде карталары ерекше рөл атқарады . Осындай тақырыптарды зерделеу кезінде орфограммаларды таңдамалы түсіндіретін карточкалардың көмегімен үй тапсырмасын тексеруге болады. Бұл уақытты үнемдейді және барлық оқушыларды жұмысқа тартады. Мұндай жұмысты сабақтың басқа кезеңдерінде де жүргізуге болады. Жеке тапсырмалар, арнайы жасалған карталар бойынша жұмыс маңызды, ол тақырып бойынша материалды бекіту кезінде де, бұрын зерттелгенді қайталау кезінде де жүзеге асырылады. Жекелеген оқушылар нашар меңгерген бөлімдер, ережелер ерекше бақылауға алынады. Сондай-ақ, ұқсас дидактикалық материалды бақылау диктанттарында жіберілген қателіктерді талдағаннан кейін де қолдануға болады. Өз қателіктерін түсінген оқушы бұл білімді дереу бекітуге мүмкіндік алады. Осы кезде көбінесе карточкаларды қолдануға болады, 2-3 оқушы тақтада жұмыс істейді, ал қалғандары тапсырмаларды дәптерлерде орындайды. Әлсіз оқушылармен жұмыс істеу үшін қажетті ережені көрсететін ақпараттық карталар ұсынылады. Балалар ережеге немесе схемаға сүйене отырып, әріптерді енгізеді, емлені түсіндіреді, мысалдарын таңдайды. Ақпарат карталарын қолдану оқушылар осы ережені толық игергенге дейін сараланған оқытуды ұйымдастыру үшін ұсынылады. Осындай карточкалар үлгерімі нашар оқушыларды жұмысқа ынталандырады және пәнге деген қызығушылықты арттыруға көмектеседі. Оқушылардың теориялық білімдерін меңгеруін тексеру үшін бақылау карточкалары пайдаланылады, олар мұғалімге сабақта барлық сынып оқушыларымен берік кері байланыс орнатуға, олардың әрқайсысының білімін жедел бағалауға мүмкіндік береді. Бұл әсіресе сабақта түсіндірілген материалды оқушылардың игеруін анықтау үшін жаңа материалды зерттеу сабағында өте маңызды. Оқу құралы ретінде қазақ тілі сабақтарында үлестірмелі иллюстрациялық материал қолданылады, оның негізін арнайы карталарға орналастырылған суреттер (соның ішінде сюжеттік) құрайды. Суреттер сөздердің мағыналарына нақты түсінік беруге көмектеседі, оқушылардың әдеби тілді қолдануына ықпал етеді. Мұның бәрі оқушылардың емле және сөйлеу дағдыларын тығыз бірлікте қалыптастыруға мүмкіндік береді. Сабақтың тиімділігіне көптеген факторлар әсер етеді, олардың бірі оқушылардың пәнге деген қызығушылығын дамыту. Қазақ тіліне пән ретінде қызығушылықты арттыру үшін дидактикалық материал ретінде ойын-сауық грамматикасының элементтері қолданылады. Мысалы, сабақта "антонимдер" тақырыбын оқу кезінде біз келесі тапсырмана орындалса болады. Ойыншылардың бірі сөзді атайды, ал екіншісі осы сөзге антонимін табады. Дидактикалық ойын-бұл күрделі көп қырлы құбылыс. Дидактикалық ойындарда тек білім, білік және дағдыларды игеру ғана емес, сонымен бірге барлық психикалық процестер, эмоционалды-еріктік сала, балалардың қабілеттерін мен дағдыларын дамытады. Дидактикалық ойын оқу материалын қызықты етуге, балалардың көңіл-күйін қалыптастыруға көмектеседі. жүктеу/скачать 44,89 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|