5-дәріс. Жердің магниттік өрісі Дәріс мазмұны
жүктеу/скачать 67,37 Kb.
|
1 2
- Бұл бет үшін навигация:
- Магнитосфера
| Жердегі магнетизм - бұл ядро-мантия шекарасында болатын процестерден туындаған магнит өрісінің болуын анықтайтын жердің қасиеті. Алғаш рет адамзат Жердің магнит екенін В. Гильберттің еңбегі арқылы білді.
Магнитосфера - Жердің магнит өрісінде қозғалатын зарядталған бөлшектермен толтырылған жерге жақын кеңістік аймағы. Ол планетааралық кеңістіктен магнитопаузамен бөлінген. Бұл магнитосфераның сыртқы шекарасы. Магнитосфера жер бетін зиянды электр зарядталған күн плазмасынан қорғайды. Магнитосфера тамшы тәрізді пішінге ие суретте). Күнге қарайтын жағында оның радиусы жердің 10 радиусына тең, түнгі жағында "күн желі" әсерінен 100 радиусқа дейін артады. 44 мың км биіктікке дейін магниттік өріс біртііндеп әлсірейді, 44-80 мың км арасында тұрақсыз, ал 90 мың км биіктікте зарядталған бөлшектерді ұстау қабілетінен айрылады. Магнит өрісінің пайда болуы ішкі және сыртқы себептерге негізделген. Тұрақты магнит өрісі планетаның сыртқы ядросында пайда болатын электр тогының арқасында пайда болады. Күннің корпускулалық ағындары жердің ауыспалы магнит өрісін құрайды. Магниттік карталар Жердің магнит өрісінің жай-күйі туралы көрнекі түсінік береді. Магниттік карталар бес жылдық мерзімге – магниттік дәуірге жасалады. Сурет. Жер Магнитосферасының тамшы тәрізді пішіні Магнит өрісі үш шамамен сипатталады: магниттік ауытқу, магниттік бейімділік және кернеу. Магниттік ауытқу - географиялық меридиан мен магниттік тілдің бағыты арасындағы бұрыш. Егер компас тілінің Солтүстік ұшы географиялық меридианнан шығысқа қарай ауытқып кетсе, ал көрсеткші батысқа қарай ауытқып кетсе, шығыс (+) болады. Магниттік бейімділік - көлденең жазықтық пен көлденең оське ілінген магниттік тілдің бағыты арасындағы бұрыш. Жебенің Солтүстік ұшы төмен қараған кезде оң, ал егер Солтүстік ұшы жоғары қараса теріс болады. Магниттік бейімділік 0-ден 90º-қа дейін өзгереді. Магнит өрісінің күші қарқындылықпен сипатталады. Магнит өрісінің күші экваторда 20-28 а/м, полюсте – 48-56 а/м құрайды. 5). Күнге қарайтын жағында оның радиусы жердің 10 радиусына тең, түнгі жағында "күн желінің"әсерінен 100 радиусқа дейін артады. Магнитосфераның пайда болуы мен оның жер бетін зарядталған Күн плазмасынан қорғауы - географиялық қабықшада биосфераның дамуының негізгі шарты. Күн желіне магнитосвера кедергі болғандықтан оның біршама мөлшері магнотосфераны айнала ағып, оның қарам-қарсы жағында ұзындығы 5 лн. Км созылатын магнитосфера құйрығын қалыптастрады. Сондықтан манитосфера Күн жағында қысыңқы, ал қарама-қарсы жағында созыңқы келеді. Жердің магниттік өрісі құрылымы ендік бойынша өзгермелі болып келеді. Оны дәлелдеген Ю.И. Витинский. Ол әрбір жарты шарда үш-үштен зоналық ендікті ажыратты. жүктеу/скачать 67,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2