5.1. Жол қозғалысын басқарудың автоматтандырылған жүйелерін дамыту перспективалары Қалалық қозғалысты ұйымдастыру және көлік ағындарын басқару проблемасын шешу кезінде халықаралық тәжірибеде қолданыстағы жол-көше желісіндегі көлік ағындарын оның тығыздығы мен өткізу қабілетін ескере отырып, тиімді басқаруға қабілетті зияткерлік көлік жүйелері (ЗКЖ) кеңінен қолданылады. Мұндай жүйелер көлік құралдарының қозғалысын басқару үшін автоматтандырылған ақпараттық жүйелерге (ААЖ) немесе автоматтандырылған басқару жүйелеріне (АБЖ) жатады.
ЗКЖ ерекше белгісі – автоматты түрде (немесе оператордың ең аз қатысуымен) КЖ объектілеріне нақты уақыт режимінде басқару әсерлерін қалыптастыру. Бұл үшін жүйеде КЖ объектілерінің жұмысы туралы жедел деректерді басқару блогына автоматты түрде беруді қамтамасыз ететін кері байланыс жұмыс істеуі тиіс.
Зияткерлік көлік жүйелерідеректерді, оның ішінде бейне мен дауысты интеграциялауда, IP желілері арқылы көлікті басқару мен бақылаудың жан-жақты қамтитын жүйелерін құру мақсатында салынған. ЗКЖ байланыс және технологиялық электрониканы басқару жүйелерін қамтиды және автожолдардың шамадан тыс жүктелуін азайту және трассаларда кептелу кезінде айналып өтудің баламалы жолдарын қамтамасыз ету мақсатында автомобиль ағынын тексеру және басқару үшін пайдаланылады. Жүйенің міндеті қозғалысқа қатысушылардың өмірін сақтау, сенімділігін арттыру, уақытша және материалдық шығындарды қысқарту.
5.2. ЗКЖ жүйесінің сипаттамасы Көлікті басқару жүйесі мынадай кіші жүйелерден тұрады:
- сигнал беруді басқарудың кіші жүйесі;
- ақпаратты бейнелеудің кіші жүйесі;
- нақты уақыттағы бейнебақылау кіші жүйесі; - талдау кіші жүйесі; - қоректену кіші жүйесі.
Көлік құралдарының детекторлары көлік құралдарының санын, олардың жылдамдығын, орналасуын қоса алғанда, қозғалыс ағыны туралы ақпаратты жинайды және содан кейін бұл ақпаратты сымсыз беру жүйесі бойынша интеллектуалдық қосылатын компьютерге жібереді.
Қозғалысты басқару контроллерінің бөлігі ретінде қосылатын компьютерлер қозғалыс ағынының жай-күйін анықтау үшін деректерді есептеп, талдайды, содан кейін жол қозғалысы процесінің үздіксіздігіне жағдай жасай отырып, басқару сигналдарын бағдаршамдарға және хабарлау таблоларына жібереді.
Қозғалысты басқару бақылаушысы сондай-ақ жүргізушілерді хабардар ету құралдарына трассадағы кептелістер туралы және кептелістерді айналып өтудің балама жолдары туралы ақпарат жібере алады.
ЗКЖ құрудың негізгі проблемасы жүйелік сенімділік болып табылады. Қозғалысты басқарудың маңыздылығы жоғары болғандықтан, қуатты басқару жүйесі істен шыққан немесе деректерді беру желісі үзілген жағдайда да көлікті басқару жүйесі өз жұмысын тоқтата алмайды. Бұдан басқа, қозғалыс қарқынды болып, автомобиль апаттары жиі орын алады, сондықтан қосымша қозғалыс мониторингі кез келген авариялық жағдайлардың алдын алу үшін міндетті түрде жүргізілуі тиіс.