50 жылдығына арналған аймақТЫҚ Ғылыми практикалық конференция материалдары «педагогические чтения»

112 

 

ОБУЧЕНИЕ ЧТЕНИЮ ДЕТЕЙ НА НАЧАЛЬНОМ ЭТАПЕ 

 

Н.К. Ахитова 

СОСШПА №7, г. Павлодар 

 

Чтение  в  истории  человечества  возникло  позже  устной  речи  и  на  ее 

основе.  Оно  стало  автономным  средством  общения  и  познания.  Чтение 

является рецептивным видом деятельности, заключающеймся в восприятии и 

переработке  читающим  объективно  существующего  текста  –  продукта 

репродуктивной деятельности некоего автора. Благодаря чтению, происходит 

извлечение информации из текста. 

Приступая  к  чтению  на  иностранном  языке,  учащийся  уже  владеет 

чтением  на  родном  языке.  Процесс  восприятия  графики  родного  языка 

полностью 

автоматизирован, 

благодаря 

чему 

читающий 

может 

сосредоточиться  на  смысловой  стороне  чтения.  Чтение  для  него  –  это 

деятельность,  в  результате  которой  он  обогащает  свой  внутренний  мир, 

расширяет  познавательные  горизонты,  получая  от  этого,  как  правило, 

удовлетворение;  учащимся  начиная  с  11–12-летнего  возраста  обычно 

присуща высокая мотивация чтения на родном языке. 

Овладение  чтением  на  английском  языке  всегда  представляет  большие 

трудности  для  учащихся,  вызываемые  графическими  и  орфографическими 

особенностями  английского  языка,  так  как  орфографическая  система 

использует  26  букв,  146  графем  (буквосочетаний),  которые  передают  46 

фонем  (фонема  –  единица  языка,  с  помощью  которой  различаются  и 

отождествляются  морфемы  и  тем  самым  слова).  Из  26  пар  английских букв 

(заглавных  и  строчных)  только  четыре  можно  считать  похожими  на 

соответствующие  буквы  русского  алфавита  по  значению  и  форме.  Это  К,  к, 

М, Т. Буквы А, а, В, С, с, Е, е, Н, О, о, Р, р, Y, у, X, х имеют место и в том, и в 

другом  языке,  но  читаются  по-разному,  следовательно,  являются  самыми 

трудными. Остальные буквы – совершенно новые.  

Также большую трудность вызывает чтение гласных, сочетаний гласных 

и некоторых согласных, читающихся по-разному в зависимости от положения 

в  словах.  Например,  man-name,  day-rain,  this-think,  pencil-cat,  Geography-

garden,  window-down.  «При  обучении  чтению  учащимися  должны  быть 

усвоены  основные  правила  чтения,  к  которым  следует  отнести:  чтение 

гласных  под  ударением  в  открытом  и  закрытом  слогах  и  перед  «г»;  чтение 

сочетаний гласных ее, еа, ay, ai, oy, oo, ou, ow; согласных с, s, k, g, ch, sh, th, 

ng, ck и таких сочетаний, как -tion, -sion, -ous, -igh. 

Учащихся следует научить читать слова, которые пишутся по-разному, а 

читаются одинаково:sun-son, two-too, write-right, sea-see, eye-1 и др.». 

В  то  же  время  многие  слова  в  английском  языке  читаются  не  по 

правилам, что в целом обрекает учащихся на заучивание чрезмерно большого 

количества  правил  чтения  и  исключений  из  них,  а  также  на  многократное 

повторение учебного материала. 

113 

 

Внесение  всякого  рода  изменений  в  процесс  раннего  обучения  технике 

чтения на английском языке осуществляется с учетом опыта, накопленного в 

течение  последних  10-15  лет  в  процессе  раннего  обучения  инностарнного 

языка  в  1-3  классах  общеобразовательных  учреждений,  а  также  во  2-3 

классах школ с углубленным изучением английского языка. Так, Г. В. Рогова 

и  И.  Н.  Верещагина  предлагают  целую  систему  обучения  чтению  на 

английском языке (на основе принципа сознательности) по ключевому слову, 

содержащему  как  графический  образ,  так  и  картинку.  В  целях  развития 

скорости  чтения,  быстроты  реакции  учащихся  на  печатное  слово  следует 

пользоваться  карточками  с  написанными  на  них  словами,  проводить 

соревнования на скорость и правильность прочтения слов из представленных 

в учебнике упражнений, использовать разрезную азбуку. 

«Обучение чтению слов, не поддающихся правилам, – пишут Г.В. Рогова 

и И.Н. Верещагина, – может осуществляться: 

• на основе слов с аналогичным звуком, читаемых по правилам. Слова, 

не поддающиеся этому правилу, но с тем же звуком, включаются в ряд этих 

слов, например, duck, run, jump, son, mother; 

•  с  использованием  частичной  транскрипции  с  выделением 

соответствующих букв, передающих данный звук, например, [u:]: too, school, 

fruit, ruler, blue, two, do; 

•  с  использованием  полной  транскрипции,  например,  autumn  ['o:tm], 

daughter ['do:ta]; 

• no аналогии, например, дети умеют читать слова right, night, им нужно 

прочитать новое слово light (для правила мало слов, а установить ассоциацию 

нужно).  Или  brought-thought,  ring-bring,  drink-think.  В  этом  случае  можно 

использовать  доску  и  осуществлять  замену  буквы,  которая  меняет  значение 

слова: sing, меняется первая буква на г – ring, приписывается буква b – bring. 

Во  всех  случаях  желательно,  чтобы  первыми  читали  дети,  чтобы  учащиеся 

читали осознанно; на основе чтения за учителем или диктором слов. В этом 

случае овладение чтением таких слов происходит на основе имитации. 

Далее учащиеся приступают к чтению словосочетаний и предложений и, 

следовательно, к правильному их оформлению». 

В качестве опоры для формирования у детей целостного представления о 

новой букве О служит не только словесное описание персонифицированного 

образа буквы, но и рисунок персонажа, графическое изображение буквы и ее 

голос – транскрипционный знак. 

После  устного  вводного  курса  учащиеся  переходят  к  чтению,  которое 

начинается с его громко-речевой формы – чтения вслух. 

Чтение вслух дает  возможность усилить и  упрочить произносительную 

базу,  лежащую  в  основе  всех  видов  речевой  деятельности,  что  особенно 

важно на начальном этапе и не теряет актуальности для последующих этапов. 

Поэтому  чтение  вслух  должно  сопровождать  весь  процесс  обучения 

иностранному  языку,  однако  его  удельный  вес  по  сравнению  с  чтением  про 

себя меняется от этапа к этапу. 

114 

 

В  начале  обучения  дети  знакомятся  с  согласными  буквами  и  теми 

звуками,  которые  они  могут  передавать.  Буквы  предъявляются  не  в  той 

последовательности,  как  они  представлены  в  алфавите,  а  в  зависимости  от 

частотности их появления в речевых моделях, которыми овладевают дети. На 

данном этапе обучение чтению и обучение письму практически невозможно 

отделить друг от друга. Изучив все согласные буквы, параллельно увеличив 

свой  словарный  запас  и  речевой  репертуар  по  нескольким  учебным 

ситуациям  общения,  ученики  приступают  к  чтению  гласных  букв  в 

различных словах. 

Задания на отгадывание 

What  is  this?  It is in  the  classroom. It  is big;  and black. It is on the  wall  (A 

blackboard) 

I am black and red and blue. I am in the pencil-box near you. (A pencil) 

Задания на подстановку слов 

Посмотрите на картинку и прочитайте предложения Заполните пропуски 

словами (На картинке изображена девочка.) 

This is a Her name is She is a  

После  того  как  ребята  научатся  описывать  внешность,  текст 

расширяется: 

Her face is Her eyes are Her hair is She has a on. 

Прочитайте  текст.  Заполните  пропуски  словами  так,  чтобы  у  вас 

получилось описание вашего класса. 

This is a classroom. The classroom is (size). The blackboard is (colour).It is 

(where?)  The  desks  are  not  (colour)  They  are  (colour).  This  is  a  bookcase  It  is 

(size). 

Задания, предполагающие выбор фактов из текста  

Прочитайте предложения и выберите другу подарок. 

This is a bag. It is big It is black. It is not nice. 

This is a cat. The cat is small. It is white. It is nice. 

This is a pen. It is long. It is blue and red. It is a fine pen. 

Задания, требующие анализа, вывода 

Прочитайте  предложения  и  скажите,  какие  предметы  вы  подарите 

ребятам (о которых говорится в предложениях) (На доске помещены рисунки, 

на которых изображены зубная щетка, самолет, дудочка, мыло.) 

Pete doesn't clean his teeth. 

Tom wants to be a pilot. 

Ann likes music. Mike doesn't wash his face. 

Прочитайте  предложения,  показывая  каждый  раз  соответствующий 

рисунок. (На рисунках изображены два мальчика разного возраста и юноша.) 

Mike is a big boy. He is a Pioneer. 

Tom is small. He is not a pupil. 

Nick is a Komsomol member. He is not a pupil. He is a student. 

Прочитайте  предложения  и  сложите  вещи  в  портфель.  (На  столе 

разложены учебники, тетради и другие школьные принадлежности.) 

115 

 

This is my bag. I have three books in it. I have four exercise-books in it too. 

There is a pencil-box and a nice picture in my bag. 

В  заключение  еще  раз  подчеркнем,  что  соответствующим  образом 

подобранные  тексты  и  задания  к  ним  требуют  от  учащихся  определенной 

мыслительной деятельности и поэтому концентрируют их внимание именно 

на содержании читаемого. При этом мотив к чтению возникает через интерес 

к  заданию,  поскольку  само  содержание  текста  еще  в  очень  слабой  степени 

может привлечь внимание школьников. 

Заключение 

Чтение  на  иностранном  языке  как  вид  речевой  деятельности  и  как 

опосредованная форма общения является, по мнению многих исследователей, 

самым необходимым для большинства людей. 

Процесс  чтения  имеет  огромное  значение  в  коммуникативно-

общественной  деятельности  людей.  Эта  форма  письменного  общения 

обеспечивает  передачу  опыта,  накопленного  человечеством  в  различных 

областях  жизни,  развивает  интеллект,  обостряет  чувства,  т.  е.  обучает, 

развивает, воспитывает. 

Обучение  чтению  на  начальном  этапе  является  очень  важным 

процессом, так как на этом этапе у ребенка закладываются основные умения 

и навыки к изучению иностранных языков. 

Можно сделать следующие выводы: 

1. Необходимо более тщательно отбирать лексический и грамматический 

минимумы  для  начального  этапа  обучения,  обеспечивая  при  этом 

посильность  их  усвоения,  а  также  возможность  отразить  интересные  для 

учеников  этого  возраста  явления  объективной  действительности  (например: 

животные – наши друзья, наши игры и игрушки, герои любимых сказок и т. 

п.).  

2. Для активизации мыслительной деятельности при чтении и интереса к 

пониманию 

содержания 

нужны 

посильные 

проблемные 

задания: 

отгадывание;  подстановка,  выбор  фактов  из  текста;  анализ,  вывод; 

определение  последовательности  действий  (фактов),  причины,  следствия; 

оценка фактов,  содержания;  сравнение;  согласие  или  несогласие  с позицией 

автора и т. п. 

3.  Контролировать  понимание  прочитанного  можно,  используя  а) 

неречевые действия учащихся (выбор картинки, совершение действия, показ 

сигнальной  карточки,  рисунка),  б)  речевые  действия  на  родном  языке 

(частичный  перевод),  в)  речевые  действия  на  иностранном  языке  (выбрать 

из  текста  предложения,  выражающие  основную  мысль  автора,  выписать 

несколько предложений, подтверждающих ту или иную мысль, возникшую 

при чтении, и т.п.). 

 

Литература 

1.

 

Борзова,  Е.В.  Тексты  для  чтения  на  начальном  этапе  обучения  //  Иностранные 

языки в школе. – 1990. – № 4. – С. 28 – 30. 

116 

 

2.

 

Завьялова,  А.Г.  Методические  разработки  ситуативных  игровых  упражнений.  – 

Л.: ЛГПИ, 1982. 

3.

 

Методика обучения иностранным языкам в средней школе / Г. В. Рогова, Ф. М. 

Рабинович, Т.Е. Сахарова. – М.: Просвещение, 1991. – 141, 142 – (Б-ка учителя иностр. яз.) 

4.

 

Методика  обучения  иностранным  языкам  в  начальной  и  основной 

общеобразовательной  школе:  учебное  пособие  для  студентов  педагогических  колледжей; 

под.  ред.  В.  М.  Филатова  –  Ростов  н/Д:  Феникс,  2004.  –  292  с.–  (Среднее 

профессиональное образование). 

 

 

ТІЛДІК МАТЕРИАЛДАРДЫ САТЫЛАЙ КЕШЕНДІ  

ТАЛДАУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ 

 

Г.Қ. Ахметова  

ПМПИ колледжі, Павлодар қаласы 

 

Білім  беру  жүйесінде,  әсіресе,  мектепте  ана  тілі  мен  әдебиетінің  рөлі 

ерекше.  Қазақ  тілі  –  өмір  таныту,  тәрбие  беру,  қарым  –  қатынас  жасау 

құралы.Тілдің атқарар қызметі көп – ақ. Тіл мен әдебиетті оқи отырып, адам 

болмысының  қалыптасып,  бүкіл  дүниенің  әлемдік  қақпасы  тіл  арқылы 

ашылады.  Тарихымыз  –  өткеніміз  бен  бүгініміз  және  ертеңгі  болашағымыз 

сол тіл арқылы сыр шертеді. 

Қазақстан  Республикасының  «Тілдер  туралы»  Заңында:  «Тіл  –  ұлттың 

аса ұлы игілігі әрі оның өзіне тән ажырағысыз белгісі, ұлттың мәдениетінің 

гүлденуі  мен  адамдардың  тарихи  қалыптасқан  тұрақты  қауымдастығы 

ретінде ұлттың өзінің болашағы тілдің дамуына, оның қоғамдық қызметінің 

кеңеюіне тығыз байланысты»  делінген. 

Елбасымыз  жыл  сайынғы  Қазақстан  халқына  Жолдауында  мемлекеттік 

тіл, білім беру мәселесіне, жас ұрпақ тәрбиесіне баса көңіл аударады. 

Осы  тұрғыда  алып  қарасақ,  ұлттық  рухтағы,  әлеуметтік  білім  деңгейі 

талаптарына  сай  ұлтжанды  азамат  тәрбиелеу  үшін  әр  мұғалім  күнделікті 

сабағында  жаңа  технологияны  тиімді  пайдалану,  жаңаша  авторлық 

технологиялар  мен  бағдарламалар  құрастырып,  жүзеге  асыру  қажеттігі 

туындайды.  Яғни  бүгінгі  заман  әр  ұстазға  үздіксіз  ізденімпаздық  пен 

шығармашылықты, кәсіби шеберлікті, инновациялық технологияларды тиімді 

қолдануды қажет етеді. 

Келер  ұрпаққа  қоғам  талабына  сай  тәрбие  мен  білім  беруде 

мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін 

меңгеруі – маңызды мәселелердің бірі. 

Кез  келген  қоғамның  дамуы  оның  ғылым  саласы  мен  оқу  жүйесіне 

тікелей  ықпал  ететіні  белгілі.  Қазіргі  кезде  қоғамдық  –  әлеуметтік  өмірде 

болып  жатқан  құндылықтарды  қайта  қарау  мен  күрделі  тоғысу  процестері 

мектептегі  оқу  жүйесіне  де  әсерін  тигізіп  отыр.  Оқушыларға  білім  беру 

жолында  пәнаралық  байланыс  іске  асырылып  қана  қоймай,  материалды 

меңгеру  барысында  интеграцияланған  оқыту  үлгісі  де  жолға  қойылып, 

117 

 

тиімділігін көрсетіп келеді. Бұл – оқушының қажетті материалды жеке – жеке 

салаларға жіктемей, тұтас игеріп, толық қабылдауына мүмкіндік жасайды. 

Материалды 

интеграциялық 

меңгеру 

оқыту 

жүйесіне 

жаңа 

педагогикалық  технологияның  енуіне  себепкер  болды.  Жаңа  технология 

сабақты  қызықты  әрі  сапалы  жүргізудің  жинақталған  тәсілі  бола  келіп, 

оқытылатын  пәндердің  жете  меңгерілуіне  әсер  етеді.  Оқу  жүйесіне  тың 

тәсілдер жүйесінің – тиімді технологиясының енуі – бүгінгі күннің талабы.  

Қазіргі мектептердің қай-қайсысы болсын ата-ана мен оқушы сұранысын 

қанағаттандыру  үшін  жаңа  және  ұтымды  технологияны  іске  асыруға 

тырысады. 

Осындай  жаңа  және  пайдалы  ізденістердің  бірі  –  қазақ  тілі  пәнінде 

жүзеге асырылатын сатылай кешенді талдау технологиясы. 

Сатылай  кешенді  талдау  технологиясы  республикалық  мектептерде 

қазақ  тілін  оқытуда  кеңінен  қолданылып  келеді.  Сатылай  кешенді  талдау 

қазақ  тілінің  барлық  салаларын  (фонетика,  лексика,  морфология,  сөзжасам, 

синтаксис)  жүйелі  әрі  сапалы  меңгерумен  қатар  басқа  пәндермен  тығыз 

байланысты  оқытуды  да  көздейді.  Талдаудың  бұл  түрі  өткен,  қазіргі  және 

кейінгі  материалдарды  өзара  бірлікте  игеруге  мүмкіндік  береді.  Сатылай 

кешенді  талдау  арқылы  оқушының  қабылдауы,  есте  сақтау  қабілеті  өседі, 

ойлау, сөйлеу дағдысы қалыптасады, танымдық көзқарасы жетіледі.  

Оқушы  талдаудың  барысында  өзіне  берілген  мәліметті  жүйелеп, 

жинақтап  жеткізуге  үйренеді;  ең  құнды,  пайдалы  материалды  тауып,  өз 

бетінше  ізденіспен  еңбек  етуге  талпынады.  Бұл  оқушының  шығармашылық 

қабілетін  арттырады;  уақытты  үнемді  пайдаланып,  өз  ойын  тірек  схемалар 

арқылы тұжырымдап айтуға дағдыландырады; 

шығармашылық  ізденісіне  жол  ашады.  Технологияның  кім  –  кімге  де 

берері  мол,  атап  айтқанда,  оқушы  грамматикалық  сауаттылыққа 

қалыптасады, талдауда белгілі бір жүйеге сүйенеді, сөздік қорын дамытады, 

әрі қазақ тілінде тез сөйлеуге машықтанады. 

Үздіксіз  әрі  тиянақты  жүргізілген  сатылай  кешенді  талдау  мынадай 

нәтижелерге жеткізеді: 

а) оқушының пәнге деген қызығушылығы артады; 

ә)  оқушы  тілдің  әрбір  саласы  бойынша  теориялық  материалды  жан- 

жақты меңгереді; 

б)  сатылай  кешенді  талдау  жүйесін  басшылыққа  ала  отырып,  ауызша 

және жазбаша баяндау дағдысы қалыптасады; 

в) әрбір тілдік формалардың мағыналарын жете білуге машықтанады; 

г)  тілдік  талдау  барысында  қажетті  білімді  еске  түсіре  отырып,  пәндік 

байланыстың қажеттілігін сезінеді; 

ғ)  талдау  объектісіне  қажетті  материал  жинау  үшін  көркем  әдебиеттен 

мысалдар жинап, оны сұрыптауға дағдыланады; 

д)  жазба  жұмыстарын  сауатты  жазуға,  сөйлемдерді  стильдік  тұрғыдан 

дұрыс  әрі  көркем  жазуға,  айтуға  үйренеді,  өз  бетінше  жұмыс  істеуге 

қалыптасады. 

118 

 

Тілдік  талдау  –  ана  тілінен  берілетін  білімнің  негізін  салуға  оны 

саралауға,  еске  қайта  түсіруге,  білімді  тиянақтандыруға  мүмкіндік  беретін 

қолайлы  тәсіл.  Мектепте  тілдік  талдаудың  фонетикалық,  лексикалық, 

сөзжасамдық,  морфологиялық,  синтаксистік,  этимологиялық,  орфогра-

фиялық, пунктуациялық түрлері жүргізіледі. 

Осы  тұрғыдан  қарастырғанда  соңғы  жылдары  қолға  алынып  отырған 

педагогика  ғылымдарының  кандидаты,  доцент  Нұрша  Алжанбайқызы 

Оразахынованың  авторлық  бағдарламасы  «Сатылай  кешенді  талдаудың» 

маңызы ерекше деп айтуымызға болады. 

Талдаудың  басқа  түрлеріне  қарағанда  сатылай  кешенді  талдауды 

жүргізудің  өзіндік  жүйесі  бар  және  оған  қойылатын  талап  та  ерекше. 

Сонымен  қатар,  сатылай  кешенді  талдауды  жүргізуде  әр  оқушының  өзінше 

жұмыс істеуіне де ерекше мән беріледі. 

Сатылай  кешенді  талдауды  жүргізе  отырып,  мұғалім  әрбір  оқушының 

теориялық  материалды  қалай  меңгергендігін  бақылайды,  қай  тақырып 

бойынша  білімінде  олқылық  барлығын,  қандай  материалды  нашар 

меңгергендігін аңғарады. 

Бұл технологияның ерекшелігі талдау кезінде қажетті ережелер айтылып 

отырады, яғни өтілген материалдар ылғи да қайталанып отырады. «Қайталау-

оқу  анасы»  десек,  бұл  тұста  осы  сөздің  дұрыстығына  тағы  да  көзімізді 

жеткіземіз. 

Сатылай  кешенді  талдауды  жүргізуде  басшылыққа  алынатын  -  негізгі 

сызбалар. Бұл сызбаларды қазақ тілі кабинетін жабдықтауда да пайдалануға 

болады. Сатылай кешенді талдау жүргізуде әр сатының көрсетілген жүйесін 

қатаң  сақтау  керек.  Өйткені  талдау  сатысы  теориялық  материалдардың 

оқулықтарда  берілу  жүйесі  мен  педагогикалық  жүйелілік-бірізділік 

принциптеріне  негізделіп  жасалған.  Сондай-ақ  оқушының  теориялық 

материалды  үнемі  бір  жүйеде  баяндауына  лайықталып  берілген.  Бұл  үнемі 

жүйелі  баяндалған  білім  дағды  арқылы  оқушы  ұғымында  тұрақталған  білім 

оқушы  жадында  ұзақ  сақталып,  қажет  болған  жағдайда  оңай  естеріне 

түсірулеріне болатындығын тәжірибе көрсетіп келеді. 

Сызба  бойынша  теориялық  білімді  баяндауға  дағдыланған  оқушыға 

кейінгі кезде де логикалық ойлау қабілетін дамыту мақсатында белгісіздікпен 

өрнектелген түрлі сызбалар, кестелер ұсынып жүрміз. Оқушының қазақ тілі 

пәніне  қызығушылығын  арттыруда  бұл  да  бір  тиімді  әдіс  екендігіне  көз 

жеткізіп  келеміз.  Ол  үшін  -  оқушы  теориялық  білімді  сызба  арқылы 

баяндауға жаттығу – басты шарт. 

Оқытудың  берік,  тиянақты  болу  принципі  мен  оқытудың  теория  және 

практика,  өмірбен  байланыстыру  принциптері  де  –  сатылай  кешенді 

талдаудың  басшылыққа  ұстанатын  негізгі  де  өзекті  мәселелерінің  бірі. 

Талдауды  үзбей  жүргізіп  отыратын  балаларда  материалды  жан-жақты 

меңгеру, есінде берік сақтау, құрғақ жаттауға жол бермеу, білгеніңді ұмытпау 

үшін  қайталау,  өзін-өзі  бағалау  және  жолдастарының  білімін  бағалап  отыру 

сияқты  қасиеттер  қалыптасады.  Талдау  барысында  мұғалім  оқушыларды 

119 

 

дұрыс  сөйлей  білуге,  қатесіз  жаза  білуге,  конференцияда  баяндама  жасай 

білуге,  мақала  жазуға  дағдыландырады.  Мұндай  дағды  ұзақ,  жүйелі 

жүргізілген  жұмыстар  арқылы  іске  асты  десек,  сатылай  кешенді  талдаудың 

бұл жердегі де орнын байқаймыз. 

Сатылай кешенді талдау – оқушылардың тіл білімі салаларын меңгерген 

теориялық білімдерін практикалық тұрғыдан талдап, саралап меңгертудің ең 

қажетті құралы. 

Мен  өзім  дәріс  беретін  топтарда  қазақ  тілі  пәнін  оқытуда  сатылай 

кешенді  талдау  технологиясын  пайдаланамын.  «Сатылай  кешенді  талдау» 

технологиясы  оқушылардың  бұрынғы  алған  білімдерін  ұмыттырмай, 

жаңғыртып  отырады.  Бұл  технологияның  нәтижесінде  оқушылардың  пәнге 

деген қызығушылығы артып, талдау іскерліктері қалыптасады. 

Мұғалімнен  үлкен  жауапкершілік  талап  етіледі.  Аталмыш  іс  талдау 

барысында  оқушыларды  ерекше  ұқыптылыққа,  мақсатты  түрде  іздену-

шілікке, шығармашылықпен жұмыс жасауға дағдыландырады. 

Тәжірибеден  байқағаным,  осы  технологияны  сабақта  қолданғанда 

оқушыларда  талпыныс,  ізденіс,  қызығушылық  арта  түсті.  Бұл  талдаудың 

өзіндік  ерекшелігі  сол  –  оқушылардың  қазақ  тілі  ғылымының  мазмұны  мен 

жүйесін, оның сөздік құрамы мен грамматикалық құрылысын, сөйлеу тілінің 

байлығы  мен  әдеби  тіл  нормасын  үйретіп,  сауатты  сөйлеу,  жазу  дағдысын 

қалыптастырады,  тілден  алған  білімдерін  басқа  ғылым  салаларымен 

меңгеруге  құрал  етіп,  білім  беру  үстінде  пән  мен  пәнді  байланыстыра 

меңгертіп,  өз  беттерінше  іздене  біліп,  шығармашылықпен  жұмыс  істеуге 

баулиды. 

Сонымен, өтілген тілдік материалдар оқушыларға түсінікті болып, одан 

сапалы  және  көлемі  дәл  көрсетілген  білім  алу  үшін  және  өтілген 

материалдарды  тиянақты  меңгеріп,  оның  ғылыми-тәжірибелік  негізін  дұрыс 

түсіну үшін де сатылай кешенді талдаудың маңызы зор. 

Қазіргі  таңда  тіл  білімінің  барлық  саласының  сатылай  кешенді  талдау 

үлгісі  жасалып,  көптеген  мектептер  қазақ  тілінен  грамматикалық  талдауды 

осы жүйемен жүргізіп келеді. 

Сатылай  кешенді  талдау  барысында  тілдік  анықтамалар,  дәлелдеулерді 

орынды  қолданғандықтан,  дағды  арқылы  меңгерілген  білім  кез  келген 

тәжірибелік  жұмыстарды  орындауда  өз  көмегін  тигізіп  отырады.  Атап 

айтқанда, ауызша командалық олимпиада өз білімін көрсетуде, оқушылардың 

ойластырған түрлі шығармашылық жұмыстарын орындауда, т.б. 

Тілдік  материалдарды  сатылай  кешенді  талдау  –  грамматикалық 

талдауды терең, жан-жақты жүргізуде ерекше орын алады. 

Қорыта айтқанда, «Сен де бір кірпіш дүниеге, кетігін тап та, бар қалан!»-

деп  ұлы  Абай  айтқандай,  әр  шәкірт  өмірде  өз  орнын  адаспай  тапса,  бұл  – 

ұстаз еңбегінің жемісі. Ұстаз еңбегі тек шәкірт білімі мен біліктілігі арқылы 

бағаланады.Сондықтан  әр  ұстаз  инновациялық  технологияларды  тиімді 

пайдаланып, шәкірт жүрегіне жол тапса, бұл – бүгінгі заман талабы. 

 

120 

 

жүктеу/скачать 6,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: