5В060900 – «География», 3-курс Оқу нышаны: күндізгі, 2015-2016 оқу жылы. Дүниежүзінің экономикалық, әлеуметтік және саяси географиясы 5В060900 «География»
жүктеу/скачать 6,5 Mb.
|
Лекция Уалиев (копия) (копия)
- Бұл бет үшін навигация:
- Дүние жүзі, барлығы 195 2060
- Дүние жүзі, барлығы : 1430 3520
- Дүние жүзі, барлығы : 965 11800
. Көмір өнеркәсібі. Соңғы жылдары дүние жүзінің көмір өнеркәсібі біршама шапшаң дамып келеді. Мұның өзі энергетикалық жағдайдың шиеленесуімен байланысқан. Көір өндіретін негізігі елдер: ҚХР, АҚШ, Ресей және Польша (атласты қара).ҚХР-де көмірдің дені елдің шығыс аудандарында өндіріледі. АҚШ-та басты көмір бассейні – Аппалачи, мұнда көмір ең жақсы жағдайда өндіріледі (60 пайызы ашық әдіспен алынады). Батыстағы таулы штаттарда көмірдің мол қорлары игеріле бастады. Ресейде көмірдің дені шығыс аудандарда. Дүниежүзілік нарықта көмірдің бәсекелік қабілетінде оның өзіндік құны аса маңызды рөл атқарады, ал мұның өзі ашық қазып алу мүмкіндігіне, көмір қабаттарының қалыңдығы мен орналасу тереңдігіне байланысты. Көмірді экспортқа шығарушы , өндіру жағдайлары жақсы елдер : Австралия, АҚШ, ОАР (9.12-кесте, 9.4-сурет).
9.4-сурет. Дүние жүзінде тас көмір өндіретін және тұтынатын басты аудандарының карта-сызбасы 9.12-кесте. Тас көмір өндіруден дүние жүзі бойынша көшбасшы елдер (1950–2010 жж.), млн. т.
Электроэнергетикасы – электроэнергияны өндіру, тасымалдау мен тұтыну көздері болып табылатын энергетиканың маңызды саласы. Электроэнергияны өндіруден көшбасшы елдер АҚШ, Қытай, Жапония, Ресей, Үндістан, Канада, Германия, Франция болып табылады [25-кесте]. ҒТР кезеңінде электрлендірудің, кешенді автоматтандырудың, ақпараттандырудың дамуына орай әлемдік электроэнерия өндірісі жоғары және тұрақты қарқынмен өсуде. Әлемдік электроэнергия өндірісінің құрылымында жылу электростанциясы 63% (көбіне мұнай өндірісінде), қалған ЖЭС көмір өндірісіне тиесілі. Электроэнергияны өндіруде екінші орынды су электростанциялары 20%, кейін атом 17%-ды алады (9.13-кесте). 9.13-кесте. Электр энергиясын өндіруден дүние жүзі бойынша көшбасшы елдер (1950–2010жж.), млрд. квт/с
Дүние жүзі елдері электростанцялардың келесі түрлері бойынша ерекшеленеді, мысалы ОАР және Польша электроэнергияның көп бөлігін көмір өндірісіне негізделген ЖЭС-ын өндіреді, ал Нидерландыда ЖЭС көп жағдайда газбен ғана жұмыс істейді. Норвегия мен Бразилияда – СЭС. Су энергиясын өндірулен көшбасшы елдер – Қытай, Канада, Бразилия болыр табылады, ал жан басына шаққанда – Норвегия, Исландия, Канада.Дүние жүзіндегі әрекет етуші ірі СЭС: Қытайдың Янцзы өзеніндегі "Үш шатқал", Бразилия – Парагвайдағы Парана өзеніндегі "Итайпу", Венесуэладағы Карони өзеніндегі "Гури". Францияда АЭС (76%) электростанцияның басты түрі болып табылады. Сондай-ақ Бельгия, Корея Республикасы да АЭС-мен қамтылған. АЭС-пен электроэнергины өндіруден әлемдік көшбасшылар – АҚШ, Франция және Жапония. Уpaн концентратын (U3О8) негізгі өндірушілер – Канада, Aустралия, Нигер, Намибия, Ресей, Қазақстан. Соңғы жылдары электроэнергияның дәстүрлі емес түрлерін қолдануға деген сұраныс өсуде: геотермальды энергетика, күн энергиясы, жел, толқын, ағыс энергияларын қолдану. Геотермальды энергия (ГеоТЭС) Исландияда өндіріледі; Латын Америкасы елдерінде – Мексикада, Никарагуада, Коста-Рикада, Сальвадорда; Филиппинде, Индонезияда, Жаңа Зеландияда, Италия мен Францияда, Қытай, Жапонии, Кения және т.б. Ең алғашқы бу электростанциясы Италияның Лардерелло қаласында 1904-жылы ашылған. Тіпті ол қазіргі уақытқа дейін де жұмыс істеуде. Күн электростанциялары (КЭС) әлемнің 30 елінде жұмыс істейді. Соның ішінде көшбасшы елдер: Қытай, Германия, АҚШ, Жапония. Жел энергетикасы құралдары (ЖЭҚ) Данияда, Германияда, Ұлыбританияда, Нидерландыда, АҚШ-та, Үндістанда, Қытайда, Португалияда, Испанияда орналасқан.Ең алғашқы электрогенератор Данияда 1890 жылы құралған. 20 жылдан соң мемлекетте олардың саны жүзге жуықтады, қазіргі таңда – барлық энергияның 25 %-ын мемлекетке ЖЭҚ береді. Толқын электростанциялары (ТЭС) Ұлыбританияда өндіреді (Солтүстік Ирландияда), Португалияда, АҚШ-та. Толқынның энергиясымен жұмыс істейтин ең қатты әрекет етуші құрал 1976 жылы Жапониядағы «Каймейде» құралған. Ал 1985 жылы Норвегияда әлемдегі ең алғаш өнеркәсіпке арналған толқын станциясы жұмыс істей бастады. Қазіргі таңда дүние жүзінде толқынның энергиясымен әрекет ететін 400 жуық шамшырақтар мен су жолдарын ашатын құрылғылар жұмыс істеуде. Үндістанның Ченан портында толқын энергиясының көмегімен әрекет ететін жүзуші шамшырақ жұмыс істейді. Ағыс энергиясы. Мұхиттың қуатты ағыстары энергияның негізгі алғышарты болып табылады. Қолдануға тиімді болып табылатын ағыстар Гольфстрим, Куросио және Флоридалық (9.14-кесте). 9.14-кесте.1950–2010 жылдар аралығында дүние жүзінде өндірілген электр энергиямсындағы ірі аймақтардың үлесі, %.
жүктеу/скачать 6,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||