5В060900 – «География», 3-курс Оқу нышаны: күндізгі, 2015-2016 оқу жылы. Дүниежүзінің экономикалық, әлеуметтік және саяси географиясы 5В060900 «География»
Темір каенінің халық аралық саудасы
жүктеу/скачать 6,5 Mb.
|
Лекция Уалиев (копия) (копия)
| Темір каенінің халық аралық саудасы. Байытылған темір кннін сату көлемі 2010 жылы 960 млн т, ал 2007 жылы 8522 млн.т құрады. Бразилия, Австралия, Үндістан ОАР, Канада, Ресей, Швеция, және Украина, Қазақстан, Мавритания Батыс Еуропа, Қытай, Жапония басқа да көптеген елдерге байытылған темір кенін экспорттайтын ірі елдер болып табылады. Еуропа одағы мен Жапония темір кеннін импорттайтын негізгі елдер болып табылады. 1990 ж. Дүние жүзіндегі бүкіл темір кені импортының 50% жуығын Еуропа елдері мен Жапония құрады. 2000 жылдың басында Еуропа елдері ол ккөрсеткішті Европа была основным регионом, импортирующим железную 30% кемітті. Қытай темір кенінің импорттауды жылдан-жылға арттыруда.
Металлургия –машина жасау мен құрылыс индустриясына негіз болған дүние жүзілік шаруашылықтың ең ескі салаларының бірі. Металл балқытуда өндірістік шығындарды азайтатын үздіксіз болат құю, олардың сапасын арттыру сыяқты жаңа әдістерді қолдануға, соңғы өнімдегі пайдалану мөлшерін кеміту есебінен соңғы он жылда қара металл өндіру технологиясында біршама өзгерістер болды Бүгінгі таңда шойын мен болаттың бірнеше ондаған, ал болат жаймаларының бірнеше мың сұрыптары мен маркалары бар. Қара металлургияға пластмассалар, трек ретінде қолданылатын әйнек және көміртекті талшықтар, керамика сыяқты жаңа конструкциялық материалдарды шығаруға байланысты химия өнеркәсібі мен жаңа қортпалар шығарып жатқан түсті металлургия тарапынан өсіп келе жатқан бәсекелестік байқалуда.Бірақ болат басты конструкциялық материал ретіндегі дүние жүзілік нарықта өндіру көлемі жағынан өз басымдығын сақтауда (9.15-кесте). Қара металлургия кәсіпорындарын орналастыру көпнесе ғылыми-техникалық прогресске негізделген көптеген себептердің әсерінен қалыптасты. Көптеген елдер мен аймақтарда қара металлургия кәсіпорындарын орналастыруда өзіне тән Металл қорыту көлемі ұзақ уақыт бойы кез келген елдің ең алдымен экономикалық қуатын көрсететін. Энергетикалық және шикізат дағдарыстарының ықпалымен 70-жылдары ескі салалардың бірі болып табылатын металургияның даму қарқыны күрт баяуладыДүниежүзілік қара металлургия географиясы тарихы тұрғыдан алғанда әр түрлі бағдардың ықпалымен қалыптасты. Бір жарым ғасыр бойы оның тас көмір алаптарына бағдары басым болды; АҚШ-тағы, шетелдік Еуропадағы, Ресейдегі, Украинадағы, Қытайдағы басты металлургия базалары осылайша пайда болды. 9.15-кесте. Дүние жүзінде қара металлургияның негізгі өнімдерін өндіру, млн.тонна
“Тарту күші” жөнінен екінші орынды темір кені ала птары алды. Темір кені қазір 50 елде өндіріледі, бірақ оны негізгі өндірушілер бірнеше, оларда бұл түр кең таралған. Алайда ҒТР дәуірінде саланың бұрынғы отын шикізат бағдары жапай әлсірей береді. Алғашында кокстелетін тас көмір кенін тасмалдау бағдары басым бола бастады. Осының нәтижесінде Жапонияның, Батыс Еуропа елдерінің, ішінара АҚШ тың қара металлургиясы барған сайын теңіз порттарына жақындай бастады. Соңғы уақытта тұтынушыларға бағдар ұстау ерекше күшейді. Бұл көп жағдайда орасан зор комбинаттар салудан айтарлықтай еркін орналасатын маманданған мини-зауыттарды салуға көшуге байланысты. Бұдан 30-40 жыл бұрын бүкіл қара металлургия экономикасы дамыған елдерге шоғырланған-ды бірақ соңғы кезде бұл сала дамушы елдерде тезірек өсуде. Бразилия мен Корея Республикасы болат қорыту жөнінен Ұлыбритания мен Францияны, ал Үндістан – Бельгия мен Испанияны басып озды. Металлургия адамзатты конструкциялық материалдармен қамтамасыз етеді. Пластмассалардың бәсекелесуі күшейгеніне қарамастан, болат дүниежүзілік экономикада негізгі конструкциялық материал ретінде қалып отыр. Дүниежүзілік болат өндірісі 2013жылы шамамен 1170 млн тонна мөлшерінде. Оның 80% жуығы дамыған елдердің, 20 % дамушы елдердің үлесіне келеді. Болатты көп өндіретін елдер – ҚХР, Жапония, АҚШ, Ресей, Украйна, ГФР.Батыстың дамыған елдерінде қара металлургияның соңғы жылдарға тән ерекшелігі болатты өндіру мен тұтынудың азаюы болып табылады. Біріншіден, дүние жүзінде өнімге жұмсалатын металдың жалпы азаюының прогресті процесі жүріп жатыр. Екіншіден, металдарды пластмассалар пәрменді түрде ығыстыруда. Үшіншіден, қара металлургияның біразы онша «таза» өндіріс болмағандықтан, қазірден-ақ үшінші дүние елдеріне көшірілді. Соңғы жылдары дүниежүзілік темір руда базасының географиясы көп өзгерді. Дамушы елдерден келетін бай темір кендерін пайдаланылуы және жергілікті жұмыс күшінің арзан болуы Батыс Еуропаның темір рудасы бассейндерінің біразында өндірудің тоқтатылуына әкеліп тіреді. Байытылған темір кеін негізгі экспортшылары – Бразилия, Үндістан, Либерия, Австралия, ОАР. Шығыс Еуропа елдеріне темір кенінің ең көп жіберетін ел – Ресей. Импорттық темір кенінің ағыл-тегіл әкелінуі Батыс Еуропаның көптеген елдері мен Жапонияда теңіз жағасындағы металлургияны дамытты. Батыстың дамыған елдерінен АҚШ пен ГФР-де ғана қара металлургияның ішкі орталықтары басым. АҚШ-та олар Ұлы көлдерге жақын орналасқан (Чикаго, Детройт, Янгстаун ауданы). Әйтсе де теңіз жағасындағы металлургия да дамып отыр. Германияда Рур және Саар металлургия аудандары алда. Шикізат пен кокс импортынан тәуелсіз елдерде (Ресей, Украина, Қытай, Қазақстан) металлургия комбинаттары көмір және темір рудасы базалары маңында не олардың арасында орналасқан. Металл өндірушілер арасында Польша да елеулі орын алады. Қара металлургия дамушы елдерде шапшаң қарқынмен дамып келеді. Металды көп өндірушілер қатарына Бразилия, Үндістан, Корея Республикасы және т.б қосылды. Жалпы алғанда, Азия елдерінің үлесіне дүниежүзінде өндірілетін болаттың 2/5 бөлігі тиесілі. Шойын балқытудан шикізат қоры жеткілікті Қытай 1-орынға, болат өндірісінен 2-орынға шықты. (9.16, 9.17-кестелер). 9.16-кесте .Дүние жүзінің көшбасшы елдерінде балқытылған шойын, млн т
жүктеу/скачать 6,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|