6-сынып Қазақ тілі Үстеу бойынша өткен тақырыптардың ережелерін есіңе түсір және тапсырмаларды орында

жүктеу/скачать 26,07 Kb.

бет	1/2
Дата	13.04.2023
өлшемі	26,07 Kb.
	#81974
түрі	Құрамы

1 2

Мысалы
Түрлері Сұрақтары Мысал

6-сынып Қазақ тілі
Үстеу бойынша өткен тақырыптардың ережелерін есіңе түсір және тапсырмаларды орында:

Қимылдың, іс- әрекеттің әр түрлі белгісін, амалын, тәсілін, мекенін, мезгілін, себебін, мақсатын, т.б. сипатын білдіретін сөздер үстеу деп аталады. Мысалы: Асан екеуіміз ақырын әңгімелесіп келеміз. Бүгін мен кешке концертке барамын.

Үстеулер құрамына қарай дара және күрделі үстеулер болып бөлінеді. Дара үстеулерге негізгі және туынды үстеулер жатады.
Негізгі үстеулер- қазіргі кезде құрамы жағынан түбір мен қосымшаға бөлшектеуге келмейтін үстеулер.
Мысалы: тез, ақырын, ерте, кеш, бұрын.
Туынды үстеулерге жұрнақ арқылы және кейбір септік жалғауларының түбірмен сіңісіп, көнеленуі арқылы жасалған үстеулер жатады.
Мысалы: адамша сөйледі, ақшалай берді, соншалық көп.

Үстеудің мағыналық түрлері

№	Түрлері	Сұрақтары	Мысал
1	Мезгіл үстеулері қимылдың жалпы мерзімін, уақытын білдіреді.	Қашан? қашаннан?	кеше, бүгін, ертең, қазір, кешке, ертемен, ертесіне, бүрсігүні, жаздыгүні, биыл, былтыр, анда –санда, оқта –текте, т.б.
2	Мекен үстеулері қимыл іс –әрекеттің орнын, мекенін білдіреді	Қайда? қайдан?	әрі, бері, жоғары, төмен, алға, артқа, ішке, іште, ілгері, мұнда, сонда, т.б.
3	Сын бейне үстеулер: қимыл іс әрекеттің алуан түрлі сапасын білдіреді.	Қалай? қалайша?	әрең, әзер, дереу, жедел, шапшаң, тез, жылдам, кенет, құр, түгел, ауызша, осылай, бірге, зорға, аздап, т.б.
4	Мөлшер үстеулері түрлі қатынастарды жалпылап, я шамалап немесе қимылдың және сынның кемдік, я теңдік дәрежесін көрсетеді.	Қанша? қаншалық? нешелеп? қаншадан?	сонша, соншлық, онша, мұнша, мұндайлық, сондайлық, бірталай, недәуір, неғұрлым, бірен-саран, азды—көпті, т.б.
5	Күшейткіш үстеулері заттың сынын, қимылдың өзін немесе түрлі мөлшерді, көлемді аса күшейтіп немесе аса солғындатып көрсетеді.	Қалай? қайтіп? қандай?	аса, нағыз, ең, тым, тіпті, кілең, небір, өңкей, әбден, т.б.
6	Мақсат үстеулері қимылдың жасалу мақсатын білдіреді.	Не үшін? неге? не мақсатпен?	әдейі, жорта, қасақана, әдейлеп, т.б.
7	Себеп-салдар үстеулері қимылдың, амал-әрекеттің жасалу себебін я салдарын, нәтижесін білдіреді.	Неліктен? не себепті?.	бекерге,амалсыздан, босқа, текке, лажсыздан, шарасыздан, амалсыздан, құр босқа, әншейін, т.б.

жүктеу/скачать 26,07 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2