Ежелгі Шығыс философиясындағы адам мәселесі

Адам туралы алғашқы түсінік философияның өзіне дейін пайда болды. Тарихтың бастапқы кезеңдерінде адамдарға сана-сезімнің мифологиялық және діни формалары тән. Аңыздарда, ертегілерде, мифтерде адамның табиғатын, мақсаты мен мағынасын және оның болмысын түсіну ашылады. Дәл осылай Ежелгі Шығыс мемлекеттерінде адам туралы алғашқы ілімдер пайда болады.

Адамның ежелгі үнді философиясы, ең алдымен, ежелгі үнді әдебиеті ескерткішінде-Мифологиялық, діни және философиялық дүниетаным бір мезгілде көрсетілген Ведахта көрсетілген. Онда адамның адамгершілік мәселелері, сондай-ақ оны объектілер мен құмарлықтан босатудың жолдары мен тәсілдері ашылады.

Ежелгі Үндістан философиясындағы адам әлем жанының бір бөлігі ретінде саналды. Тек адамға еркіндікке, құмарлықтан арылуға ұмтылу тән екенін байқаған жөн.

Ежелгі қытай философиясы адам туралы өзіндік ілім жасады. Оның ең маңызды өкілдерінің бірі-Конфуций болды. Конфуций ең алдымен адамның адамгершілік мінез-құлқына назар аударады. Ол аспанға белгілі бір этикалық қасиеттер берілген адам моральдық заңмен-дао-мен келісе отырып, оқу процесінде осы қасиеттерді жетілдіруге міндетті деп жазды. Оқытудың мақсаты "идеалды адам", "асыл күйеу" (цзюнь-цзы) деңгейіне жету болып табылады деп сенді Конфуций. Цзюнь-цзаға жақындау үшін әркім бірқатар этикалық принциптерді ұстануға тиіс деп білді.

Адамның ежелгі шығыс философиясын сипаттай отырып, оның маңызды ерекшелігі жеке адамның әлеуметтік және табиғи әлемге деген құрметпен және ізгілікті қарым-қатынасына бағдарлануы болып табылады. Сонымен қатар, бұл дәстүр адамның ішкі әлемін жетілдіруге тырысады. Қоғамдық өмірдің, тәртіптің, адамгершіліктің, басқарудың және т.б. жақсаруы, ең алдымен, индивидтің өзгеруімен және сыртқы әлем мен жағдайлардың өзгеруімен емес, оның қоғамға бейімделуімен байланыстырылады. Адам өзінің жетілу жолдарын анықтайды және оның құдайы мен құтқарушысы болып табылады.

Ежелгі Шығыс адам философиясы адам туралы ілімнің кейінгі дамуына, сондай-ақ Шығыс елдерінің өмір салтын, ойлау тәсілін, мәдени үлгілері мен дәстүрлерін қалыптастыруға үлкен әсер етті. Бұл елдерде адамдардың қоғамдық және жеке санасы әлі күнге дейін сол алыс кезеңде қалыптасқан үлгілердің, көзқарастар мен идеялардың ықпалында.