64. Лақап аттар Т. Жанұзақов бойынша
Қазақ есімдерінің құрамындағы саяси-әлеуметтік терминдер және олардың этнолингвистикалық табиғат
жүктеу/скачать 52,14 Kb.
|
64-72
- Бұл бет үшін навигация:
- 71. Қазіргі қазақ аты-жөнінің рәсімделу түрлері
- 72. Мал шаруашылығына қатысты туған есімдер
| 70. Қазақ есімдерінің құрамындағы саяси-әлеуметтік терминдер және олардың этнолингвистикалық табиғат
Қазақ есімдерінің құрамында қазақ халқының тарихын, мәдениеті мен дәстүрлерін бейнелейтін саяси-әлеуметтік терминдер жиі кездеседі. Бұл терминдер мемлекеттік билікке, әскери іске, дінге, экономикаға және өмірдің басқа салаларына қатысты болуы мүмкін. Мемлекеттік билік: Қазақ атауларында мемлекеттік билікке байланысты терминдер кеңінен қолданылады. Мысалы, Батыр, Сұлтан және басқа да есімдер қазақ халқының тәуелсіздік пен бостандыққа деген ұмтылысын көрсетеді. Әскери іс: Әскери іс қазақ мәдениетіндегі маңызды тақырып болып табылады. Қазақ атауларында әскери іспен байланысты терминдер жиі кездеседі. Мысалы, Батыр, Сұңқар, Қылышбек және басқа да есімдер қазақ халқының жауынгерлігін көрсетеді. Дін: Дін қазақ халқының өмірінде де маңызды рөл атқарады. Қазақ атауларында дінге қатысты терминдер жиі кездеседі. Мысалы, Мұхаммед (Мұхаммед пайғамбар), Әли (төртінші халифа), Хасан (Мұхаммед Пайғамбардың немересі), Хусейн (Мұхаммед Пайғамбардың немересі) және басқалары қазақ халқының исламдық сенімін көрсетеді. Қазақ есімдерінің құрамындағы көптеген саяси-әлеуметтік терминдер түркі тілінен шыққан. Мысалы, ел (халық), батыр (Батыр), сұлтан (Сұлтан) және басқалары сияқты терминдер ежелгі түркі тілінен бастау алады. 71. Қазіргі қазақ аты-жөнінің рәсімделу түрлері Қазіргі қазақ есімдері әр түрлі формада болуы мүмкін. Ең көп таралған түрі-негізгі атау мен әкесінің атынан тұратын екі мүшелі форма. Мысалы, Әлия Нұрланқызы, Әділбек Әбдіғаппарұлы. Және аты, әкесінің аты және тегі жазылуы. Мысалы: Жарас Айтбайұлы Жаппасов 72. Мал шаруашылығына қатысты туған есімдер Қазақ халқының негізгі байлығы мал болғандықтан, қазіргі кезде күрделі есімнің компоненті ретінде кеңінен қолданылып жүрген бай сөзінің әуел бастағы мағынасының өзі малмен байланысты болуы керек. Дәстүрлі амандасудың құрамды бөлігі болып табылатын, «мал-жан аман ба?» - дейтін тіркес, қазақ халқының ұғымындағы, негізгі тіршілік көзі – малдың орнын айғақтайтын секілді. Ескерткіштерді зерттеушілер А.Югнеки еңбегінен алынған мысал негізінде «мал» сөзінің мағынасын: 1. Дүние, жетістік, байлық; 2. тауар; бай сөзінің мағынасын: 1. бай; 2. ауыспалы мағынада. Дархан,жомарт деп көрсетеді. Мал шаруашылығымен байланысты есімдер: Бота, Бұқа, Аққозы., Құлыншақ, Жылқыбай, Қозы, Ақбота, т.б жүктеу/скачать 52,14 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|