7 «Алысым жақын болды» 8-9-бет
жүктеу/скачать 15,06 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Қазақ газеттері» ЖШС-і сайтының веб-редакторы
- Қоғамдық негіздегі кеңесшілер
- Ақбота ИСЛӘМБЕК Таралымы 20025 РЕДАКЦИЯ ТЕЛЕФОНДАРЫ
- Болатбек Н СЕНОВ, тарих ғылымының докторы
- «Жыл монетасы» атанды ҚР Ұлттық Банкінің номиналы 500 теңгелік «Ана» ескерткіш күміс монетасы Ресейдегі
- Жәнібек Ж МШІБАЙ Витебскіде «Славян базары» халықаралық ән фестивалі ткені белгілі.
- Димаш дара шықты «Астана Опера» мемлекеттік опера және балет театрының со листері Италияның Генуя қаласындағы Карло Феличе теат
Тапсырыс № 1180/1282 «Қазақ газеттерi» ЖШС-ның аймақтардағы өкiлдiктерi: Толымбек ӘБДІРАЙЫМ 8 701 345 7938 (Астана) Жанғабыл ҚАБАҚБАЕВ 8 771 769 6322 (Ақтөбе обл.) Батырбек МЫРЗАБЕКОВ 8 (7102) 90-19-73 (Қарағанды обл.) Бектұр ТӨЛЕУҒАЛИЕВ 8 (7292) 40-41-01 (Маңғыстау обл.)
Сұлтан ТАЙҒАРИН Меншікті тілшілер: Өтеген НӘУКИЕВ (Атырау) 8 701 518 46 81 Орал ШӘРІПБАЕВ (Семей) 8 705 661 14 33 Оразалы ЖАҚСАНОВ (Қостанай) 8 777 230 71 84 Жарқын ӨТЕШОВА (Мәскеу) Zharkyn-1@yandex.ru
Ғарифолла ӘНЕС – филология ғылымының докторы Шерубай ҚҰРМАНБАЙҰЛЫ – филология ғылымының докторы, профессор Аягүл МИРАЗОВА – педагог-ұстаз, Қазақстанның Еңбек Ері Талас ОМАРБЕКОВ – тарих ғылымының докторы, профессор материалдың жариялану ақысы төленген Кезекшi редактор Ақбота ИСЛӘМБЕК Таралымы 20025 РЕДАКЦИЯ ТЕЛЕФОНДАРЫ: 394-42-46 (қаб.бөлмесi/факс), 394-41-30
050009, Алматы қаласы, Абай даңғылы, 143, 6-қабат А
Мәметтің «Ақталған арман» атты тарихи драма туралы мақаласын оқып, осы орайда пікір білдіруді жөн көрдім. Бүгінгі күндері өскелең ұрпақ үшін тарихымызды дәріптеу маңызды. Осы орайда Астанадағы Қ.Қуанышбаев атындағы мемлекеттік академиялық қазақ музыкалық драма театрының артистері, «Ақталған арман» шығармасының авторы Думан Рамазан, режиссері Болат Ұзақов көп еңбектенді. «АҚТАЛҒАН АРМАН» қойылымы туралы ой ТЕАТР ТОПЖАРҒАН Енді осы шығарма орыс тілінде сахналанса нұр үстіне нұр болар еді. Олай деу себебім, бүгіндері қай облыста болмасын жоғары оқу орындарындағы, министрліктердегі қазақ жастарының 80%-ға жуығы орыс тілін қарым-қатынас тіліне айналдырған. Соңғы үш жылда еліміздегі біраз оқу орындарын аралап осыған к зім жеткендей болды. Тіпті университет тұрмақ министрліктердегі қазақтың жастары орыс тілінде с йлейді. Сондықтан осындай спектакльдер жас- тар қауымына ұсынылып, Абылай хан бабамыздың ерлігін санасына сіңіре білу мақсат. Ал енді «Ақталған арман» спектаклі туралы с з қозғасақ, әрине, жазушының, режиссердің қиялдары болады. Ол заңды. Бірақ ол шындықтан алыс кет- пеген дұрыс. Б і р і н ш і д е н , А б ы л а й х а н 1 7 1 1 жылы дүниеге келген. Оның тұтқынға Екіншіден, йтеке биді кеңеске қатысқан би ретінде атапты. Оның мүлде қисыны жоқ. йтеке би 1700 жылы мірден тті. Оның орнына М ңке би немесе Ақсуат биді қосқан дұрыс болар. Үшіншіден, Абылай сұлтан мен білмәмет ханды Орынбордың губер- наторы, генерал-лейтенант Урусов Иван Васильевичтің қабылдағанын к рсеткен орынды. Олар Ресейдің қол астына кіреміз деп барған жоқ. Одақтас бола- мыз деген келісім шарт жасасты. Осы қабылдаудағы Абылай ханның мынадай қырларын к рсету артық болмас еді. Бірінші, губернатордың салтанатты қабылдауында астындағы орындығын ауыстыруды талап еткені әсерлі. Екінші, кештің басынан аяғына дейін с з с йлеп, з ойын жиылған қауымға орынды жеткізе білгені жақсы. Үшінші, «Мен ханмен бір шатырда жатпаймын, б лек жатамын» деп зіне б і р т а л а й а з а м а т т а р б а р . С о л а р д ы б о с а т у ы ң ы з д ы с ұ р а й м ы н » д е й д і . Губернатор тұтқындағы барлық қазақ сарбаздарын, ұл-қыздарын босатуға сол жерде жарлық береді. Жетінші, Даваци мен Амурсан Абылайдың ұлысына қашып келгенде оны қайтару- қайтармау туралы айтыс болады. Соны шешу үшін Абылай Ұлытауда жиын ашады. Оған 74 сұлтан-билер келеді. Ішіндегі ең мықтылары Малай Сары би, Түркістанның ханы – білмәмет хан. Олар Даваци мен Амурсанды қайтар деп талап етеді. Абылай: «Қайтаруға болмайды» деп түсіндіреді. Ақыры Абылайды қолдаушылар басым болады. Т ле биден, Б генбай батыр – Дәуіт тарханнан хат келеді. «Қайтарма. Біз саған к мекке жетеміз» деген екен. Осы аталған оқиғаларды қойылымға кірістіргенде Абылайдың мінезін, нар тұлғасын ашуға болар еді. Т ртіншіден, Б генбай батырдың аты еш жерде аталмайды. Абылайдың кеңесіне қатыспаған адам ретінде к рсетіледі. Керісінше, ол кеңестің ең белсенді мүшесі болған. Ол Абылай хан кезінде қолбасшы болып, 1730 жылы қолбасшылықты Қабанбайға берген. Бесіншіден, Абылай хан 1756 жылы Қытай мен жоңғарлардың арасының шиеленіскенін байқап, жоңғар жеріне бес жерге 10000 сарбазды жасырып қойған. Екі мың сарбазды – Атығай Күлсары батыр, екі мың сарбазды – Керей Мерген батыр, екі мың сарбазды – Қаракерей Қабанбай батыр, екі мың сарбазды – К кжал Барақ батыр, екі мың сарбазды зі басқарып жасырынып жатқан. Қытай әскері 1 млн. жоңғарды бір түнде қырып тастаған соң Абылай жоңғарлардың қалған сарбаздарын құртып, жоңғар жерін басып алады. Алтыншыдан, Абылай хан 1758 жылы Қаракерей Қабанбай батырды жоңғарлардан босаған Қашғар жеріне бас қолбасшы етіп тағайындайды. Т леңгіт Райымбек батырға керей, уақтарды, Қабанбайға қаракерей най- мандарды сол жерге к шіруді тапсы- рады. 1759-1765 жылдар арасында олар к шті. Ал Күлсары батыр б гет жасап кейбір ауылдарды Қостанай, Қызылжар, Есіл жақтарға жібереді. Ж е т і н ш і д е н , О м б ы , О р ы н б о р губернияларының губернаторлары шақырғанда бармай, інісі Жолбарысты жіберіп: «Біз одақтас елміз. Қажет болса здерің келіңдер. Менің уақытым жоқ» деп жауап береді. Сегізіншіден, бірде Ресей шекарасы- нан тіп Жайлаубай атты жігіт бастаған 12 адам ресейліктердің қолына түсіпті. Олар жылқы ұрлаған. Ресейдің заңы бойынша оларды дарға асу керек екен. Сол кезде қалмақтар да ұрлық жасағаны үшін 12 адам қолға түсіпті. Екі топты да Тобол қаласында к ршілес екі қораға қамап қояды. Жайлаубай Абылайдан інісін аман алып қалуды сұрапты. Бірақ кеш қалып қойса да Абылай хан шабарманын губернаторға жіберіп генерал-губер- натордан «Жайлаубайды жігіттерімен босатуды» сұрапты. Бірақ генерал: «Мен оларды дарға асу ж нінде жарлыққа қол қойдым» дейді де, «босатыңдар» деп екінші жарлыққа қол қояды. Оны Тоболға әкеліп бергенде: «Біз оларды дарға асып лтірдік» дейді. Енді сүйегін алайын деп келсе дарға асылғандар басқалар болып шығады. С йтсе, орындаушы- лар қазақ пен қалмақтарды шатас- тырып, қалмақтарды дарға асыпты. С йтіп, Жайлаубайларды Абылай сұлтан лімнен құтқарыпты. рине, спектакльде бұларды толық қамту қиын. Осыларды шығарып жатқан фильмдерде пайдаланса, қанекей. Думан мен Болат осы айтылғандарды алдағы уақытта ескерсе дұрыс болар еді. Бұл пікір жоғарыда айтылған екі мұрағаттан табылған хаттар негізінде жазылды. Авторлар қажет деп жатса менің «Абылай хан» атты үш томдық, «Билер» атты кітаптарыммен танысула- рына болады. Болатбек Н СЕНОВ, тарих ғылымының докторы Алтын жүлде иеленді ДОДА БӘРЕКЕЛДІ! л-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің маги- странты, жеңілатлетші Виктория Зябкина Кванджудағы (Оңтүстік Корея) Бүкіләлемдік Универси- адада алтын жүлдеге ие болды. Ол 100 метр қашықтықтағы спринтте мәре сызығын бірінші болып кесті. Бұл – ҚазҰУ студенттерінің қазақстандық құрама үшін еншілеген екінші алтыны. Естеріңізге сала кетсек, бұған дейін ҚазҰУ студенті Дмитрий Ба- ландин 100 метрге брасспен жүзу бойынша алтынға қол жеткізген болатын. Виктория Зябкина – биоло- гия және биотехнология факуль- тетінің дене тәрбиесі және спорт к а ф е д р а с ы н ы ң м а г и с т р а н - ты. Ол – жеңіл атлетика бойын- ш а х а л ы қ а р а л ы қ д ә р е ж е д е г і спорт шебері, Азия және әлем чемпионаттарының жүлдегері, 2012 жылғы Лондон (Ұлыбритания) олим- пиадасына қатысушы. Бір ай бұрын ғана Виктория 200 метр қашықтыққа жүгіруден Азия чемпионы атан- ды, осы жеңісінің арқасында 2016 жылы Рио-де-Жанейрода (Брази- лия) тетін Олимпиадаға қатысу лицензиясын ұтып алды. Бұл ретте ҚазҰУ-дың Қазақ- станды халықаралық спорт аре- насында танытқан ерен жүйрік спортшыларды тәрбиелеп шығарған еңбегін атап ту керек. Бұл дәстүр әлі де з жалғасын табуда, жас буын спортшыларымыз әлемдік деңгейдегі сайыстарда жоғары шеберлік танытып, жетекші орынды иеленіп келеді. Мысал келтіріп айта- тын болсақ, ҚазҰУ-дың 11 студенті Лондондағы олимпиада ойында- рында ел құрамасы сапында нер к рсетіп қайтты. «Жыл монетасы» атанды ҚР Ұлттық Банкінің номиналы 500 теңгелік «Ана» ескерткіш күміс монетасы Ресейдегі жалғыз «Монета жұлдыздары – 2015» ескерткіш монеталар конкурсында «Жыл монетасы» номинациясында жеңіске жетті. «Ана» монетасының бет жағында орталық б лігінде ішіне ою- рнек салынған жүректің стильдендірілген бейнесі, монетаның номи- налын білдіретін «500 ТЕҢГЕ» деген жазба, монета дайындалған металды, оның сынамы мен массасын білдіретін «Ag 925 31,1 g» деген жазба және Қазақстан теңге сарайының тауар белгісі орналасқан. Монетаны айналдыра жалпақ күңгірт жиек жүргізілген, оның үстінде мемлекеттік тілде «ҚАЗАҚСТАН ҰЛТТЫҚ БАНКІ» және ағылшын тілінде «NATIONAL BANK OF KAZAKHSTAN» деген жазу бар. Конкурсқа әлемнің 29 елінің кілдері қатысты. Барлығы 240-тан астам ескерткіш монета және 23 монета сериясы байқауға ұсынылды.
Сарымақ
К рінгеннен қарасы Сарымақтың ызақорын қарашы... Сарымақ – ол білмесең, Кәдуілгі жолбарыстың баласы. К дек К декті к рдім Қырымнан Пәлеге ылғи ұрынған... Сенгіш және аңғалды К дек деген бұрыннан. Берек
Беректі зім бұтадым Тұрдым да бүгін ертемен... Берек деп ағаш бұтағын Айтады екен ертеден. Шулан Шуланды жаман састырдым, Мылтық атып кезеңнен... Ұрғашысын қасқырдың Шулан деген ежелден. Қағай
Қағай қайда қалады? О да тойға барады... Қағай деген бабалар Асыранды баланы. Ш гел
Қозғамаңдар тұғырдан... Он екі жасар бүркітті Ш гел деген бұрыннан. Тесе
Тесені алып кеткен-ді, Дейсің қайда апарар?! Кішіректеу кетпенді Тесе деген аталар. С нде
С ндеге де кейде осы... С нде деген – адамның Айнадағы бейнесі. Ж лек
Бұл даламыз арылды, Ж лекті к птен қырғалы... Ж лек деген кәдімгі Таскене ғой қырдағы. Жаутаң Жұртқа аян мінезді Жүрсе жаутаң түртіндеп... Жаутаң – деген бұл зі Жас күшігі түлкінің. р ы Б а а б – а а л л л з а р қ ғ а Мұзафар ЛІМБАЙ У н и в е р с и т е т т е о т ы з д а н а с - там спорт түрі дамыған. Секция жұмысының клубтық түрі сту- денттерге здеріне ыңғайлы уа- қытта әрі нәтижелі түрде дене шынықтырумен және спортпен шұғыл дануына мүмкіндік береді. Жәнібек Ж МШІБАЙ Витебскіде «Славян базары» халықаралық ән фестивалі ткені белгілі. Балалар арасын дағы байқауда Луиза Нұр қуатова атты бүлдір шін қыз Гран- Приді жеңіп алса, үлкендер арасынан белгілі әнші, дарынды жас Димаш Құдайберген жүзден жүйрік шықты. Д. Құдайберген ән байқауында 90 ұпайдан 89 ұпай жинады. Ол Константин Меладзенің «Опять метель» әнін о р ы н д а д ы . Қ а з ы л а р а л қ а с ы н ы ң Латвия кілі Интарс Бусулистен басқа мүшелері түгелдей ең жоғары балл берді. Естеріңізге сала кетейік, «Славян базары» әлем бойынша Беларусь елінде тетін ең беделді байқаулардың бірі. 2010 жылы біздің елімізден дарынды әнші қызымыз Динара Сұлтан қатысып, жүлделі үшінші орынды иеленген болатын. Ал биыл міне, қазақтың күміс к мей әншісі Димаш Құдайбергеннің жұлдызы жарқырап, Гран-Приді жеңіп алды.
Сахнада Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткерлері, меццо-сопрано Дина Хамзина мен баритон дауысты Талғат Мұсабаев, Халықаралық байқаулардың лауреаттары, сопрано дауысты Салтанат Ахметова мен тенор Медет Шотабаев италиялық нерсүйер қауым алдында британдық белгілі дирижер Джонатан Уэббтың басқаруындағы симфониялық оркестрмен және Пабло Ассанте жетекшілік еткен хормен бірлесіп нер к рсетті. Генуялықтар әйгілі неміс композиторының ж а у һ а р т у ы н д ы с ы – т о ғ ы з ы н ш ы с и м ф о н и я н ы о р ы н д а ғ а н е л о р д а л ы қ театрдың солистеріне ерекше қошемет к рсетіп, классикалық музыканың ота ны дауыстар иіріміне қанықты. Бұдан басқа отандық жұлдыздар здерінің нерлерімен Карло Феличенің симфониялық маусымын қорытындылап, театр басшылығы мұндай б і р л е с к е н к о н ц е р т т е р а р т и с т е р д і ң шеберлігін шыңдап дамытуға, сондай-ақ екі ел арасындағы мәдени байланыс- ты нығайту үшін маңызды шара болып табылатынын атап к рсетті. Нұрлан ҚҰМАР Опера әншілері өнер көрсетті МӘДЕНИЕТ түскен кезі 1741 жыл. Ал 1743 жылы ол бостандыққа шығады. Ол кезде Қазыбек би 75 жаста. Ал аңыз бойын- ша Қазыбек би 1684 жылы Қалдан Серенмен емес Галдан Бошоктумен 17 жасында кездесуі мүмкін. Сол себепті (қалмақтармен соғыс 1450 жылдан бері) Қазыбек би Абылай ханды тұтқыннан босатуға қатысқан жоқ. 20 жылдай әскер басқарып жоңғарлармен соғыста болған. Сондықтан мұнда да нақтылық жоқ. Мәскеу мұрағатындағы деректерге сүйенсек, Абылайды босатуға Ақшора би бастаған 35 адам себепші болды. Сонымен бірге Орынбор губернаторы Неплюевтің ( білхайыр ханның сұрауы бойынша) хаты да себепші болды. Негізінде зінің ғажап дипломаттығы арқасында босады. арнап жеке шатыр тіккізуі қандай ғажап. Т ртінші, демалып жатқан жеріне майордың келіп губернатордың қабылдауына шақырған тұсы жақсы. білмәметтің атпен келіп: «Абылай, ж ү р . Г у б е р н а т о р м е н қ о ш т а с у ғ а барайық» дейді. Абылай: « беке, сен бара бер. Маған кешегі бізге сыйлаған пәуеске арбасына қос ат жегіп келсін. Сонда ғана барамын» деген екен. Майор айтқанындай істейді. Бесінші, берген сыйлықтарды алудан білмәмет бас тартады. Абылайдың «аламын, елдегі би-старшындарға таратып беремін» дегені оның ел азаматы екенін к рсетіп тұр. Алтыншы, Абылай губернаторға «Енді біз одақтас мемлекет болдық қой. Сол себепті менің сізге бір тілегім бар. Сіздің губернияда тұтқында отырған жүктеу/скачать 15,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|