7 «Алысым жақын болды» 8-9-бет

Димекең тұсында Қазақ мәдениетінің де 

бұрын-соңды болмаған дамуы мен  рлеуі қазір 

тарихқа айналды. «Қыз Жібек», «Атаманның 

ақыры» киносы мен «Досмұқасан» ансамблі 

жетпісінші жылдары  әлемді шарлап кетті. 

Экономика мен мәдениет және ғалым 

зара үйлесіп дамыды. Ғылыми ізденіс  пен 

жаңалық адам еңбегі үшін, жұмыс тіршілігі 

үшін алға сүйреді. 

Алатаудың картасын к сетіп, қопарылыс 

үшін жүздеген тонна оқ-дәрі кететінін 

айтып, тау жартастарының діттеген жерге 

қолмен қойғандай дәл түсетінін түсіндіреді. 

Адам баласы тарихында салынбаған алып 

б геттің Медеу шатқалында пайда болаты-

нына күмән келтірмейді. 

М е д е у д е   п ә л е н   м ы ң   ж ы л д а н   б е р і 

жалғасып келе жатқан селге қарсы амал 

жасау, қолдан қалқан тұрғызу оның бала 

кезінен бергі арманы болса керек.  йткені 

ол кезде тоғыз жасар бала Димаш   қаланы 

қ и р а т қ а н   1 9 2 1   ж ы л ғ ы   ж о й қ ы н   с е л д і 

к зімен к рген. Бұл зор апат жайында осы 

жылы шілде айын да В.Ленинге  жеделхат 

жіберілген.

Димекеңнің бала қиял арманы кейін 

Үкімет басына келгенде  ой-санасында әбден 

пісіп-жетіледі. Д.Қонаев алдағы қырық 

жылдығын ойлайтын, әлемде сирек, әулие-

к реген кісі болған.  рине, кітапта оның 

әулие данышпандығы ж нінде айтылмайды. 

Ол түсінікті. Дейтұрғанмен, алдын оншақты 

жыл бұрын болжайтын к регендігі әрқашан 

сезіліп тұрады. 

«Түбінде «Тұйықсу» бір тасиды, қауіп 

жыл сайын жақындап келеді, біз б гетті 

тұрғызып үлгіре алмасақ қала біржола құрып 

кетуі мүмкін» деп үнемі алдағыны сезетін 

Димекең тәуекел етіп қопарылыс жасады. 

С йтіп, кемі 5-6 жылда салынуға тиіс б гетті  

бір-ақ күнде тұрғызды. «Міне, сол себеп-

тен, сол алып б гетті біз әрі кеткенде бір 

күннің ішінде тұрғызуымыз керек» деп досы 

қаламгерге мәселенің мәнін түсіндіреді. Бұл 

үзінді кітаптағы Димекең мен Ілекеңнің 

с ұ х б а т ы н а н   а л ы н ы п   о т ы р .   А к а д е м и к 

Д.Қонаев ақыл-ойына қатысты әлемде 

теңдесі жоқ таңғажайыптың Қазақстанда 

Димекең дәуірінде жасалғанын қазіргі ұрпақ 

біле бермейді. Бұл асыра айту емес, әлем 

мойындаған құбылыс болатын. Сондықтан 

жазушы «Егер салыстырсақ, к не әлемнің 

жеті кереметі мұның жанында ойыншық 

болып қалар еді» дейді кітабында. 

1973 жылы шілдеде болған жойқын 

сел кезінде Медеудегі қазіргі қопарылыс 

арқылы тұрғызылған «тау б геті» былқ ет-

пей Алматыны сел апатынан сақтады. Міне, 

кемеңгерлік құдіреттің дәлелі.

Осы ұлы сел, жойқын апат қауіп кезінде 

Медеуде жан беріп, жан алысқан «селге 

қарсы» жанталаста Димекең үйде немесе 

кабинетінде отырған жоқ. Политбюро 

мүшесі ретінде Кремль қауіпті аймаққа 

рұқсат етпесе де Димекең онда барып, 

т тенше жағдай штабын  зі бақылады.  Кей-

де тікұшақпен келіп-кетіп жүрді. 

Медеудегі жойқын тасқынға қарсы 

Орта Азия әскери округінің қолбасшысы, 

Үкімет мүшелері және депутаттар қатысқан 

жиында бар жауапкершілікті Димекеңнің  з 

мойнына алғаны белгілі. Т тенше жағдайға 

жүрегі адал,  з басы үшін қорықпайтын 

адамдар ғана жазады. Тек енді қорғана біл» 

деп жұбайы қиын сәтте қаламгерге сүйеу 

болады.

Соңында «Қаһар» кітабына байланысты 

біреулер шағымданып, гу-гу әңгіме тарайды. 

«Айболдың (Ілияс) досы Ақылбек 

(Қонаев) бұл жолы оған қанша жанашыр 

болса да оны қорғай алмайды» деп мысық 

тілеулілер қуанады. 

Ақылбек (Димекең) қаламгер досының 

«Қаһар» кітабына байланысты т тенше ша-

раны, дау-жанжал, шаш ал десе бас алатын 

ақымақтардың іс-әрекетін нұсқаушылары 

арқылы біліп, бәріне әбден к зі жетеді. 

«Қаһарды» біреулер арқылы алдырып, бір 

қолы бос кезінде оқып шығады.  рине, 

мұны қаламгер білмейді. 

Бір күні к птен бері кездеспеген до-

сына кіріп, кітабының тағдыры жайында 

айтып, қандай ақыл-кеңес сұрауды ойлап, 

зі белгілеген уақытты күтеді. «Осы түбінде 

мен таяқ жейтін шығармын» деген жаман ой 

жазушыны мазалайды. 

Берген  тініші бойынша Ақылбек 

(Димекең) үш күннен кейін Айболды (Ілияс) 

қабылдайды. Бәрін біліп отырған Димекең 

аман-саулықтан кейін негізгі нәрсеге к шеді:

Кейбір қателерін ж ндеп жіберсең, 

кітабың біркелкі шыққан кітап. Міне, бұл 

сенің шығармашылық шын табысың!  рине, 

әріптес жолдастарың кітабыңнан менен г рі 

к бірек қате табар. Бірақ маған олардың 

тапқан кемшіліктері емес, сенің осын-

дай кітапты жазып шыққаның керек. Бас 

табысың – Кенесарының мінез-құлқын, 

кейпін бере алғансың. С з жоқ, ол қатыгез, 

жігерлі, сан қырлы, қулық-сұмдығы терең 

адам болған. Толып жатқан қайшылығымен 

қатар, бойына біткен жақсылығымен, 

жамандығымен бірге, ол  з басының жеке 

қасиеттерімен, ерлігімен соңына ерген адам-

дарына әсер еткен. 

...Осындай жұртты  зіне тарта білген 

қасиеттері болмаса, кім соңынан ерер еді. Ал 

Кенесары с з жоқ жұртты  зіне тарта білген, 

– деп кітап жайында біраз әңгімелеп, сол 

кездің саясаты бойынша, «ол хандық құруды 

к кседі» деп большевиктер ұстанымын еске 

алады. Соңында Кенесарының құрбандыққа 

ор ауы

ор ауы

екі күн саят құрып, аң аулады. Иран мен 

Кеңес үкіметінің арасындағы достықтың 

және әлемдік саясаттың құпия мәселелері  

Қазақстан астанасында текке  ткен жоқ. 

лемдік тұлғалардың бірі Димекеңмен 

Иран патшасы Ризе Пехлеви жеке кездесіп, 

әңгімелеседі.  Бір реті келгенде с з арасында 

Димекең шахтан Иранда қазақтар бар ма 

деп сұрайды.  Шах бұл ұлт ж нінде, яғни 

қазақтар туралы естімеген екен. Димекеңнің 

шетте жүрген қандастарын сұрағаны ерекше 

жадында сақтаған патша елге келген соң 

уәзірлері арқылы Гурган облысында тұратын 

қазақтарға арнайы барып, олармен кездесіп, 

танысып біліседі. Адай қазақтарымен жұма 

намазда мешітке бірге барып, соңында 

олардың балаларын оқытуға, әртүрлі 

кәсіппен шұғылдануға кең жол ашады. 

Бұған дейін кірмелердің жағдайы онша емес 

еді. Бұл жайында осы жолдардың авторы бір 

басылымға егжей-тегжейлі айтып жазған. 

«Бізді де жоқтаушы еліміз бар екен» деп 

жылаған ондағы қандастарымыз. 

Ілияс Есенберлиннің кітабында бұл оқиға 

жоқ. Мүмкін цензура алып тастаған шығар. 

йткені Кеңес үкіметінің жауы шетелдік 

қазақтар туралы жазу түгілі, айтудың  зі ол 

кезде қауіпті еді. 

Қаламгер Димекеңнің 1968 жылы Иранға 

делегация бастап барған сапары ж нінде 

жақсы жазады. Димекеңнің Иранның к не 

тарихымен танысуы, алтынмен апталып, 

күміспен к мкерілген патша сарайла-

рын к руі, күмбезі к к тіреген мешіттерге 

қызығуы, тағы да басқа толып жатқан 

мәдени, рухани құндылықтарға ден қоюы 

кітаптың жетінші тарауында барынша баян-

далады. 

Осы Иран сапарынан кейін Димекең 

терең ойларға беріліп, тылсым тарихқа к з 

жіберіп, бір әлемдік рухани кеңістікке кіріп, 

мазасы кетеді. Иранда болған мәдениет, 

рухани құндылық, діни наным-сенім қазақ 

даласында болмаған ба деп мұны ойынан 

бір сәт шығармайды. С йтіп, соңында Есік 

қорғанынан  табылған «Алтын адамды» еске 

алып, Айша бибінің, Қожа Ахмет Ясауидің 

к ү м б е з   м а з а р л а р ы н ,   М а ң ғ ы с т а у д а ғ ы 

әулие сопылардың мешіттерін к з алдына 

елестетіп, біздің даламызда да  зіне тән 

ркениет болған деген тоқтамға келеді. 

Димекең Сақтар мәдениеті мен  олардың 

жеңімпаздығына және атамекен кең дала-

сын қорғаудағы ержүректігіне іштей  риза 

болып, ойдан бір сәт жеңілдеп қалады. 

Жазушы Димекеңнің ой-толғанысы мен 

болжам меңзеуі бойынша ұлт ерекшелігінің 

пәлен мың жылғы тарихына бойлайды. 

йткені жазушы кейіпкерімен ілім, білім, 

ғылым ж нінде к п сырласқаннан осы-

лай ой түйеді. Ұлт тарихы бойынша  түйіп 

айтқанда Ақылбек мынадай қорытындыға 

жайлары бір жерде болғандықтан к ршілер 

туыстай араласқан.  сіресе Брежневтің 

бәйбішесі Димекеңнің сүйікті жары Зухра 

ханыммен жақсы сыйласады. Қазақтың 

«ағайын тату болса ат к п, абысын тату болса 

ас к п» деген мақалы бар ғой. Екі ірі партия 

қайраткерлерінің ағайын-туыстай болғаны 

олардың к зінің тірісінде-ақ аңызға айна-

лады.

салтына қатысты ұстанымнан шықпай Ілекең 

Димекең мен Брежневтің кісілік, адами  

қарым-қатынасын, іскерлік байланыстарын 

және екеуінің достығын жақсы баяндайды. 

Автор кітабында Брежневті Андрей Иванович 

Светлов деп  мірдегі шын адам Леонид 

И л ь и ч т і ң   б е й н е с і н   қ а з   қ а л п ы н д а   к з 

алдына әкеледі. «1954 жылдың февралынан 

Қазақстанның тың және тыңайған жерін 

игеру ісі басталды. Партия бұл жұмысты 

басқаруға  зінің ардақты ұлының бірі, сенімді 

қайраткер Андрей Иваноич Светловты 

(Брежнев, О.Қ) жіберді» дейді. Мәскеудегі 

алқалы, салтанатты жиындарда «Менің туған 

Қазақстаным» деп с йлейтіні ол ардагерлердің 

есінен әлі шыққан жоқ.  Леонид Ильичтің 

ұйымдастырушылық қабілеті, кеңдігі және 

жергілікті ұлт кадрлеріне деген оң к зқарасы 

мірде қалай к рінсе, к ркем шығармада дәл 

солай к рініс табады.

Романда Тың  лкесіне Брежнев пен 

Димекең келгенде қаламгер жағымды 

к ріністермен қатар, т бе шашыңды тік 

тұрғызатын оқиғаларды да баяндайды. Қалай 

батылы барып жазғанына қайран қаласыз. 

Солтүстік облыстардың біріне тың игеру-

ге келген бұзық бір ауыл мұғалимасының 

жалғыз ұлын пышақтап  лтіріп кетеді. Тыңда 

іссапарда жүрген екі басшы (Қонаев, Бреж-

нев) бұл оқиғаны естіп, мұғалімнің үйіне 

к ңіл айтуға келеді. Марқұмның туған-

туыстарымен с йлесіп, ауыл ақсақалдарымен 

дидарласып, тыңдағы мұндай қақтығыстың 

енді қайталанбауы үшін тәртіпті күшейтуді 

тиісті адамдарға сабырмен жайлап түсіндіреді. 

Соңында бұл қанды оқиға жоғары жақта 

қаралып, Светлов прокурорға ең ауыр жаза 

қолдануды тапсырады. «Неге сонша қатты 

кеттіңіз» дейді Ақылбек (Димекең) Бюро 

жиыны біткеннен кейін. Сонда Андрей Ива-

нович (Леонид Ильич) Ақылбекке қарап: 

«Қанішер бұзықтарға дегенін істеулеріне 

жол бермеймін. Есіңде ме, мұғалима әйелдің 

дірілдеген саусақтарымен  ліп жатқан жалғыз 

баласының бетін қалай сипап отырғанын?»   

деп жауап береді. Жазушының ерлігі сол 

Тың игеру жылдарындағы табыспен қатар 

кемшілікті де, оңбағандық пен қылмысты да 

әшкерлеуінде.

С о ғ ы с   к е з і н д е   м ы ң д а ғ а н   а д а м н ы ң 

к з жасы мен қайғысын к рген Брежнев 

нақақтан-нақақ қан т гілуге жан-тәнімен 

қарсы қайраткер екенін осылай к рсетеді. 

Димекең мен Брежневтің адам ретінде 

зара сыйластық, кісілік қарым-қатынастары 

қалай үйлессе, іскерлік байланыстары да со-

лай жалғасады. Республикаға байланысты 

барлық күрделі мәселелерде Брежнев үнемі 

Димекеңді қолдайды. Мәскеудегі одақтық 

жиналыстарда да досы жағында болады. 

Тың мәселесіне байланысты Н.Хрущевпен 

болған бір жиында «Сізден г рі Ақылбек 

Ахметжановтың (Қонаев, О.Қ.) с зін 

қолдаймын» деп батыл пікірін айтады.

К і т а п т а   с о л   к е з д е г і   К С Р О   п а т ш а -

сы Н.Хрущевтың әпербақан, ұрда-жық, 

Қонаевқа  ш, үнемі оған кектеніп жүретін 

теріс мінезі суреттеледі. «Ол» деген шартты 

атаумен Хрущевтің іс-әрекеті біраз к рініс 

табады. Оңтүстік облыстың үш ауданын 

збекстанға беруге байланысты Димекеңнің 

Н . Х р у щ е в п е н   қ а қ т ы ғ ы с ы п ,   а й т ы с у ы , 

соңында бірінші  басшылық қызметінен 

кетуі жұртқа белгілі шындық арқылы  ріледі. 

Ілекең кітабында Н.Хрущев пен оның 

жақтастарының бейнелері арқылы кейбір 

партия қайраткерлерінің ж нсіз әрекеттері 

әшкереленеді. Ол кезде партия қайраткерлері 

ж нінде ешқашан жаман айтылмайтын. 

Жазушының партия лидерлерінің жеке 

бастарындағы кемшілікті, қателікті сынап ба-

тыл қалам тербегені таңғалдырады. Партияға 

кір жуытпау, жамандамау қоғамға жат еді. Ал 

табыну Құдайға құлшылық еткенмен бірдей 

еді. Жарықтық Ілекең шынында жүрек жұтқан 

қазақ екен. Қаламгерден қорыққан партия 

идеологтары 1972 жылы желтоқсанның 27-

сі күнгі архив құжаттарында былай дейді: 

«Авторға «Мұхиттан  ткен қайық» рома-

нында ірі мемлекет қайраткерлерінің, зи-

ялы шығармашылық қауым  кілдерінің 

рухани  мірлерінің бұрмаланып к рсетілгені 

әлденеше мәрте ескертілді» деп, одан ары 

қарай кейіпкерлері тоғышар,  зі «біліксіз» 

авторды кінәлаған с здер айтылады. Кітапты 

цензураның неге жарыққа шығармағаны 

осыдан к рініп тұр. Біреулердің Ілекеңнің 

соңына түскені де сезіледі. Тіпті,  міріне 

қауіп т нгені де байқалады. 

Кітапты жарыққа шығаруға байланысты 

автордың біреулермен айқасып, дауласып, 

тіпті жанталасқан әрекеті ол кісінің хатта-

рынан к рінеді. Аталған кітапқа байланыс-

ты дау-жанжал тоқтамаған соң және бас 

кейіпкері  зі екенін білетін Димекең бірде: 

«Менің к зімнің тірісінде бұл кітап жарыққа 

шықпасын» деп тиісті адамдарға нұсқау берсе 

керек.  зі жайында мақтауды ж н к рмеген. 

С йтіп, аты шулы, қауіпті, тағдыры тәлкекке 

түскен кітап 2001 жылы Қонаев  мірден 

ткеннен кейін жарыққа шықты. 

Димекең естелігінде аталған кітап 

қолжазбасын оқығанын айтады. Кезінде неге 

жарыққа шықпағанын меңзейді. 

Қаламгерге қатысты Димекең: «Мен 

Ілекеңді сабырлы және барлық мәселелерде 

орнықты адам ретінде баяғыдан білемін... 

Мен әркез оның ішкі мәдениеті мен  жан 

дүниесінің тазалығына басымды идім» деп 

тебіреніп еске алады. Ал шығармаларының 

мәңгілік екеніне күмән келтірмейді. 

байланысты жиында Димекең: «Егер тасқын 

Медеудегі б гетті бұзар болса, қаланың 

тең жартысы апатқа ұшырайды, быт-

шыты шығады. Тіпті  зіміз отырған Үкімет 

үйінің де одан аман қалуы екіталай. Бүгінгі 

апаттың қаупіне қарағанда 1921 жылдың 

тасқыны ойыншық десек те болады» деп 

қаланы қалайда аман алып қалудың амалы 

мен жолын нұсқайды. Ертеңінде дереу 

Алматыдағы жағдайды айтып, Брежневке 

(А.Светлов) телефон соғады және Мәскеуге 

кезекті Пленумға бара алмайтынын есіне 

салады. Соңында селге қарсы әскерлерді 

жұмылдырудың қажеттігін түсіндіріп, 

Қорғаныс министрі Гречкоға бұйрық беруін 

тінеді. С йтіп, апатқа қарсы тастүйін болған 

штаб іске кіріседі. Жазушы Медеудегі апат 

қаупін к збен к рген болуы керек. Бәрін 

шынайы әрі дәл суреттейді. «Қысқасы, бұл 

қамалды  екі мың биіктіктен құлаған, тас 

аралас бес миллион кубометр лайлы ғажайып 

күш келіп ұрды! Б гет оған мызғымады!»

Димекеңнің  жұрттың с зін тыңдамай 

б гетті дер кезінде тұрғызғаны және алдын 

ала болатын қауіпті сезген  к регендігі 

соңында Алматыны т тенше жойқын апат-

тан құтқарды. Қазір қырық жылдан аса 

уақыт  тті.  Алматылықтардың ұйқысы ты-

ныш. Бұл шын мәнінде адам  мірін ойлаған 

кемеңгердің данышпандық ісін дәлелдесе 

керек. 

1973 жылы Қазақстанға Иран шахы 

Пехлеви келді. Димекеңнің қабылдауында 

келеді: «Ал Азияға келсек, қазақ елі де 

зінің тәуелсіздігі үшін аз күрескен жоқ. 

Сол күресудің арқасында қазақ тәрізді 

шағын халықтың осынау алып даласын 

ешкімге бермегені. Мұндай елді қалай жақсы 

к рмессің? Қалай мақтан етпессің?» деп 

кемеңгер тағы да біраз ұлт ерекшеліктеріне 

байланысты құндылықтарға тоқталады. 

С о ң ы н д а   т а р и х - м ә д е н и е т   м ә с е л е л е р і 

ж ніндегі «қойын дәптерін» ашып, Қазақ 

Ғалым академиясының мұражайын ашудың 

қажеттілігін ойлайды. Онда Қожа Ахмет 

Ясауи кесенесінің  макеті ең к рнекті жерде 

тұруы керек.

Димекең тек Иран емес, АҚШ, Қытай, 

Үндістан сияқты ұлы мемлекеттерде болған 

ғой. Кітапта тек Иран сапары ғана баяндала-

ды.  Автор Димекеңнің Иран сапарына бай-

ланысты бір таңғажайып оқиғаны тілге тиек 

етеді. Ақылбек (Димекең) Шираз қаласына 

келгенде к леңкесінде отырып  лең жазған 

Хафиз ақынның шынар ағашын к реді. 

Кесене мұражайына кірерде болашағын 

болжатып, «Хафиз кітабын» аштырады. 

«Жақсылығың адамға еткен жоғалмас» де-

ген  леңінің бір шумағын оқып, шырақшы 

Ақылбекке мейірлене қарап, жақсы тілек 

тілейді. 

БРЕЖНЕВТІҢ БЕЙНЕСІ

Сол кездегі партия к семі КСРО-ның 

бірінші басшысы «генсек» Леонид Брежнев 

елуінші  жылдары Қазақстанда бір-екі жыл 

қызмет еткен. Димекең мен Брежнев арасын-

да достық осы кезден басталады. Таудағы сая-

10

№29 (1287) 

23 – 29 шілде 

2015 жыл

АНА ТІЛІ

ез келген іссапардың өзіндік шырғалаңы бар. Соны көресің, бас-

тан өткізесің, қызығы мен шыжығына амалсыз көнесің. Мұны 

қызметің талап етеді.

Мен тіл-әдебиеттің маманымын. Журналистігім радиода бас-

талып, теледидарда жалғасты. Бір айлық байқаудан өтіп, 1963 

жылы Қазақ радиосына орналастым. Одан теледидарға ауыстыр-

ды. Екеуі – бір қазан. Ол кезде олардың ақша-қаражаты да ортақ, 

жұмысы да (редакцияларын айтам) ұқсастау. Мәселен, телеар-

нада жүрсең радионың қажеті үшін іссапарға аттандыра салады 

және керісінше, радиода жүрсең теледидар мұқтажы үшін кете 

барасың.

Сұлтанғали ҚАРАТАЙҰЛЫ,

ардагер журналист

СЫР ПЕРНЕ

К

К

ОЙ ҰШҚЫНДАРЫ

ӨҢІР ТЫНЫСЫ

аз емес.  лгілер соны ішіп-жеп жатқанда, менің 

қалыс қалуыма Сіз кінәлі болдыңыз.

Мен тағы кешірім сұрадым. Аудандық 

т рағаны аяп кеттім. К з алдыма дастарқандағы 

буы бұрқырап тұрған еттің, басқа да тағамдардың 

елестеуі мұң екен, қарнымның ішек құрты 

шуыл дап, ән салып жүре берді. 

Сыртқа шықсақ, асхана жақтан қонактар 

келе жатыр екен. Аралық 50-60 метрдей. Қаздай 

майпаңдап, ырғалып-тербелген топтың алғы 

тұсында облисполком т рағасының орын-

басары. Оны бірден таныдым. Назарымды 

сауыншы әйелге аудардым. Оны екі адам 

қолтықтап келеді. Күні ертең депутат болатын 

сауыншының 32 жаста екенін, қай ауданнан 

екенін, т рт баланың анасы екенін,.. әлгінде 

райисполком т рағасынан естігем. Ығай-

сығайдан құралған алғы топ біз тұрған жерге 

жақындай бергенде кандидат келіншек оқыс 

еңкейіп құсты дерсің. Соны жұрт к зінен 

жасырмақ болған облисполком т рағасының 

орынбасары:

– Ішке кіргізіңдер! – деп нұсқау берді.

Қимыл керек,

Жақсын мейлі, жақпасын.

Тірлік етер,

Бір кәсіпті тапқасын.

Ұғымсыздық шығармайды ұшпаққа,

Құдайым тек,

Қамсыздықтан сақтасын.

***

Мықтыны жаратпайды мадақ қылсам,

Үлгісін жақсылардың сабақ қылсам.

Індеті іштарлықтың жатар үдеп,

Қолдаушым жалғыз Құдай, қарап тұрсам.

***

Қоғамым күрт  згеріп, құбылғасын,

Шындыққа тұзақ құрып тұру басым.

Кей әкім т ңірегін жарылқауда

Жиып ап жұрағатын, руласын.

 

***

Ұғынғаны – жел айдаған ұшқан бұлт,

Жаратыпты  мін айтуға құштар ғып.

К ре алмайды хас шебердің  нерін,

Жақсы пікір айтқызбайды іштарлық.

***

Күні түссе, күледі ағаң болып,

Күнгейіне жаныңның таман қонып.

Алдарқатып қағады жауырыннан,

Байқамасаң енеді саған желік.

***

Бере алмайды ештеңе саған б ліп,

Оза шапсаң жатады аран болып.

Жікшілдіктің  лмейтін жегі құрты,

Жүр  зінше керемет адам болып.

***

Кісілік  танытады түріменен,

Еліттіріп  згелерді үніменен.

ткізіп айтқандарын айламенен,

Арбап жүр әкімді де тіліменен.

***

Жақсының  түсінігі терең келер,

(Ызадан  к мейіңе  лең келер).

Шындықтың шамшырағын жаққанымен,

Жойылмай келе жатыр к леңкелер.

***

Тура с йлеп, масайрай тұрдым күліп,

Құлақтарға ізгілік ілдім біліп.

Мұны естіген ұялас ұятсыздар,

Жатты сол сәт шындықты қылғындырып.

***

Ж ні жоқ жетіп тұрып сұрағанның,

Жымқыру – еншісі ғой ұры адамның.

Дағдарып  қалғаныңда демеген – дос,

Бәрі дос жайшылықта бұл адамның.

***

рт  шалса, су ішінде жалбыз жанар,

Ж н  с зді түсінбейтін бар қызбалар.

Барыңды  ағайынмен б лісіп іш,

Қимаған ақыр түбі жалғыз қалар.

***

Қарама сен тұрмысыңа, күйіңе,

Кісі келсе, құшағыңды аш иіле.

Су берсең де ашық болсын қабағың,

Қонақпенен құт кіреді үйіңе.

***

Жеткізбейді еш мұратқа құр арман,

Нағыз адам  з с зіне тұра алған.

Ең тәттісі маңдай термен табылған,

Ас болмайды арамдықтан құралған.

 

***

Бәрі қызық осынау тірлігіңде,

Құдай қосқан ұнатып бірді бірге.

Тек қуаныш жатсыншы жолдарыңда,

Бір де үзік  болмасын  бірлігіңде. 

***

Болмаса да әр адамда ақындық,

Қабақтарда орнамасын қатулық.

Ой мен қырды жалғастырып жатырған,

Темір жолдай үзілмесін татулық.

***

зім айтам  з тірлігім жайында,

Үйір емен жеңіл менен дайынға.

О, Жасаған, бергеніңе ырзамын,

Осынымнан  ле- лгенше айырма!

***

Т бемізде жарқырасын алтын Күн,

Демегейсің ешқашан да «сарқылдым».

Барлық қазақ бауырындай сүйетін,

Сүйікті ұлы бола г рші халқыңның.

             

***

Перзенттерің – егемен ел ертеңі,

Болсын ойлы, қатарының к ркемі,

Гүл жайнатсын туып- скен  лкені,

се берсін  негемен  ркені.

***

Ақ жүрегім әрбір күні жыр күткен,

Тек жақсылық жамырасын тірліктен.

Татулыққа жетпейді ғой ештеңе,

Бір Құдайым айырмасын бірліктен.

***

Шырайлыға  бәйек боп шырылдайтын,

лтірсе де  ңсізге бұрылмайтын.

Қайран менің қайдасың, жиырма бесім,

Шақтан  тіп барамын қырындайтын.

***

лі тапшы, қарап тұрсам, дарыным,

лі қысқа қадамым мен қарымым.

Деп к рмедім уызына жарыдым,

Ізденумен жүріп келем әлі күн.

***

Уақыт  шіркін бір орында тұрмайды,

Құздан ұшқан қыран құстай зырлайды.

Тірлік жолы тегіс емес тақтайдай,

мір деген – бір қуаныш, бір қайғы.

***

Тағдырға қай пенде де бағынады,

Жастығын ауық-ауық сағынады.

Адамға ғұмыр қымбат бір берілген

Сондықтан  ткіз оны мағыналы.

***

Күн  ткізген кекшіл болар  штікпен,

Уақыт зая мағынасыз бос күткен.

Біле білсең  лшенеді  мірің,

Еңбекпенен, Бақытпенен, Достықпен.

***

Туған жер,

Тарихың мол, дерегің к п.

Қалайын 

Кең т сіңде желегің боп.

Таусылмас

Дастаның мен  леңің боп.

Жарайын

Қартайғанша бір кәдеңе,

лі де

Бергенімнен берерім к п.

***

Бір аң бәсі алтын киік деген,

Қуғанға жеткізбеген, илікпеген,

Ұқтырған жүйріктіктің шын бағасын,

К ргеннің мәртебесі биіктеген.

***

Білім деген – жарқыраған Ай-Күнің,

Білімдіге бақ дарытар жай күнің.

Білім деген – шірімейтін дүниең,

Білім деген – таусылмайтын байлығың.

                        Бірғали БАЙЕКЕҰЛЫ,

жүктеу/скачать 15,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: