8 практикалық сабақ Тақырып
жүктеу/скачать 171,31 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сабақ жоспары
- Сабақтың мақсаты мен міндеттері
- Сабақтың мазмұны: 1. Асқорытудың маңызы.
- 3. Асқазанның қызметтері
- 4. Асқазан сөлінің құрамы және қасиеттері
|
№8 практикалық сабақ Тақырып: Ac корыту жүйесі қызметін зерттеу тәсілдері. Ac қорыту жолдарының жоғарғы бөліктеріндегі ас қорытылуының физиологиялық негіздері. Сабақ жоспары: 1. Ac корыту жүйесі қызметін зерттеу тәсілдері. 2. Ac қорыту жолдарының жоғарғы бөліктеріндегі ас қорытылуының физиологиялық негіздері. Сабақтың мақсаты мен міндеттері: Ac қорыту жүйесі туралы толық білімді қалыптастыру, Ac сіңірілу механизмін біле отырып, Күнделікті өмірде тағамдарды дұрыс пайдалану, ас қорыту жолдарының жоғарғы бөлігінің физиологиясын білу. Ac қорыту жүйесінің функцияларын үйрету; Ac қорьпу жолдарының жоғарғы бөлігінің ас қорыту механизмін үйрету; Асқазандағы астың қорытылуын түсіндіру. Сабақтың мазмұны: 1. Асқорытудың маңызы. Ас қорыту деп қабылданған тамақтың физикалық және химиялық қайта өңделуіне айтылады. Нәтижесінде тамақ компоненттері өзінің энергетикалық және пластикалық құндылығын сақтай отырып түрлік ерекшелігін жоғалтады, бірақ ағзамен қорытуға мүмкін болып қалыпты заттар алмасынуына қосылады. Асқазан-ішектер жолындағы (АІЖ) қорыту және сіңіру қызметі тамақты шайнау және оны сөлмен араластыру (шайнау және сөл бөліну), тамақты жұту және оны кеңірдек бойымен ас қорыту үрдісі басталатын асқазанға баруы, қорыту және сорылу әрі қарай жалғасатын аш ішекке бару кезеңдерін қамтиды. Аш ішектен тамақ массасы тоқ ішекке өтеді, ол жерден қорытылмаған заттар сыртқа шығарылады. Бұл бөлімдердің құрылысы және қызметі тамақ итеріліп жүретіндей (моторика) болуы керек (сурет 15). Сурет 15. Ас қорыту жолындағы үрдістердің реттілігі және оның құысына сөлдердің бөлінуі Тамақ тек қана ферменттердің ықпалымен күрделі жоғары молекулярлық қосындылардың қан жүру капиллярларына сіңірілулеріне қабілетті жәй молекулаларға химиялық бөлшектенгеннен кейін ағзамен қорытылады. 2. Ауыз қуысындағы ас қорыту. Ас қорыту үрдісі ауыз қуысында басталады. Бұл жерде тамақтың дәмдік сапасы анықталады, астың бастапқы механикалық және химиялық өңделуі басталады. Астың механикалық өңделуі – оны майдалау, сілекеймен араластыру және ас түйірінің пайда болуы. Химиялық өңдеу сілекей ферменттерінің ықпалымен жүзеге асырылады. Ауыз қуысына 3 жұп ірі сілекей бездері ашылады: тіл асты, құлақ алды және жақ астқы бездері. Одан басқа тілдің, ұрттың және таңдайдың шырышты қабатында майда бездер бар. Құлақ алды және тілдің бүйір жақтарындағы майда бездер ұйыма сұйықтық, ал жақ асты және тіл ұшының майда бездері – аралас, көп мөлшерде муцины бар сұйықтық бөледі. Сілекей бұл сілекей бездерінің сөлі болып, аз сілтілі реакцияға ие және оның құрамында 98,5-99 % су, бейорганикалық заттар – 1-1,5%, ферменттер (птиалин, мальтаза) и муцин бар. Муцин – ақуыздық шырышты зат, ол сілекейге тұтқырлық беріп ас түйірін жапсырады. Одан басқа, сілекей құрамында бактерицидтік зат – лизоцимге ие болып қорғаныс қызметін де атқарады. Ас ауыз қуысында 15-20 секунд кідіреді. Сілекей бөлінудің рефлекторлық реттеуі ауыз қуысы рецепторларын (дәмдік, температуралық, тактильді) астық және астық болмаған заттармен тітіркеткенде пайда болуы сөзсіз. Олардан импульстар тілдік, тіл-жұтқыншақ, және жоғары көмейлік жүйкелердің афференттік жүйке талшықтарынан сопақша мидың сілекей бөлетін орталығына жетеді. Одан қоздыратын импульстар эфференттік талшықтар арқылы сілекей бездерінің жасушаларына түседі. Парасимпатикалық жүйкелер қоздырылғанда үлкен мөлшерде ұйыма сұйықтық шығарылады. Ол минералды заттарға бай, органикалық заттары аз. Симпатикалық жүйкелердің қоздырылуы көптеген органикалық заттар және муцин бар аз мөлшердегі тұтқыр сілекейдің бөлінуіне алып келеді. Сілекей бөлінуін реттеуде гуморалдық ықпалдар да атысады. Сілекей бөлінуіне ацетилхолин, гистамин, брадикинин ынталандырады. 3. Асқазанның қызметтері. Жұтылған тамақ ауыз қуысынан жұтқыншақ және өңешке арқылы асқазанға өтеді. Асқазанның қызметтері: 3 л. ге дейін тамақ сақтау, моторлық (қозғалту), секреторлық (асқазан сөлінің бөлінуі), эвакуаторлық, реттеу (фунционалды белсенді заттар), экскреторлық (метаболиттердің пайда болуы), қан жасау, қорғау (асқазан сөлінің бактерицидтік және бактериостатикалық әсері). 4. Асқазан сөлінің құрамы және қасиеттері. Таза асқазан сөлі –қышқыл реакциясы бар рН–0,9-2,5 түссіз мөлдір сұйықтық. Бір тәулік ішінде адамда 1,5-2,5 л сөл бөлінеді. Ол 98,5% Н2О және 1,5% құрғақ қалдықтан тұрады. Құрғақ қалдықтың бейорганикалық заттары: Na+, К+, Са++, Mg++, Cl-, тұз, көмір, фосфор қышқылдары. Құрғақ қалдықтың органикалық заттары: глюкоза, креатин, несепнәр, мочевая кислота, слизь, ақуыздар, ферменттер, Кастлдың ішкі ықпалы. жүктеу/скачать 171,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|