8билет Шығыс Еуразияның егінші және бақташы тайпаларының энеолиттiк мәдениеттері туралы сипаттаңыз
Савромат пен скиф тайпаларының ұқсастықтарын талдаңыз
жүктеу/скачать 21,82 Kb.
|
| 2.Савромат пен скиф тайпаларының ұқсастықтарын талдаңыз
. Парсы жазбалары, сонын ішінде «Авеста» - Зараостризм дінінін негізін салушы Заратуштранын айткандары жайлы жазба. Онда «Жуйрік атты тулпарлар» жайлы, солардын емірі мен конамы жайлы айтылады. Геродоттын айтуынша: Сактар скиф тайпалары, бастарына тік туратын тебесі шошак тыгыз киізден жасалган берік жэне шалбар киген. Олар садак, кыска семсер жэне айбалтамен каруланган. Тамаша аткыш жауынгерлер болган. Сак эулетінін іргесін калаушы Алып Ер Тонга (Афрасиаб) болган деген деректер бар. Археологиялык казбаларга караганда, сак тайпалары темірден зат жасай білсе де, мыс пен коланы пайдалануды артык керген. Оларда жабайы андардын суреттері салынан коладан куйылган улкен тай казандар болган. Сактардын андарды орнектеумен дуние жузіне эйгілі болган даналык енері жалпы адамзаттын даму процесіне елеулі эсерін тигізді. Сак тайпалары мал шаруашылыны мен егіншіліктен баска аншылык пен балык аулау косіптерімен де шугылданган. Жартастаны суреттерде таулы-далалык тайпалардын анды салт атпен коршап аулайтыны бейнеленген. Б.з.б. І мын жылдыктын орта шенінде, ягни сак заманында ондірістін мамандандырылган турлері болды. Булар руданы ондіру жоне ендеу, темір усталыгы, темірді кую жоне зергерлік істер еді. Бірак сактардын кол онер касібі элі жетілмеген болатын. Металл ондеумен бірге коленердін турмыстык ыдыс-аяк жасау, тас кашау, суйек ою, тері илеу, жіп ніру жоне токымашылыктын турлерг де болды. Темірден пышак, металдан ыдыс, темір ілгектер, кашаулар, т.б. заттар жасалынлы. Сактардын молалары кен, биік болган. Сондай молалардыц бірі - 1969 жылы казіргі Алматы облысы, Есік каласынын жанынан табылды. Б.з.б. V гасырда бой кетерген бул корган агаштан киылган, биіктігі 7 метр, онын ішінде жерленген бай жас сак жауынгерінін барлык киімі алтынмен капталган. Онын басындары бас киімінен бастап аяк киміне дейін атты, жолбарысты, тау ешкіні, кустарды бейнелейтін 4 мын алтын алка кадалган. Муны «Алтын адам» деп атайды. Ол - сол кездегі сак тайпаларынын турмысы мен мэдениетінін кандай болгандыгын керсетеді. Сак мадениетіне тан басты керкемдік сала - «ан стилі» енері. Сактар тастарга ойып, кашап жануарлар бейнелерін калдырган. Сактардын «ан стилі енерінде» арыстан, самурык, бугы, кошкар, туйе, барыс, жолбарые, буркіт сиякты таны жоне жергілікті уй жануарларын бейнелеу ерекше орын алган. Бул сактардын емірінде, турмысында, киген киімдерінде кенінен корініс тапкан. «ан стилі» енерінін калдыктары археологиялык зерттеулердін барысында Казакстаннын барлык аймактарынан табылып отыр. Дегенмен, казіргі Казакстан тарихынын тарихнамасындары басы ашылмаган екі ушты маселенін бірі - «Алтын адамнын» сак емес, уйсін бекзадасынын майіті екендіг. Сармат тайпалары. Археологиялык деректемелерге караганда, б.з.б. гасырларда Казакстаннын батыс аймак далаларын мадениеті мен этникалык жарынан туыс тайпалар - роксаландар мекендеген. Тарихи зерттеу жумыстары олардын сармат тайпалары екендігін долелдеп отыр. Сармат тайпаларынын калдырган ескерткіштері Солтустік Каспий манында, Еділ мен Жайык озендерінін теменгі агыстарында жене Кобда, Елек, Ор, Жем езендерінін бойларында табылан. Олар бір-біріне уксас болып келген. Обалардын биіктігі эркалай 1,5-2 м, келемі 20-26 м, олар жерленген адамдардын алеуметтік жагдайына байланысты болган. Мысалы, Елек озені бойынданы Сынтас обасына жерленген адамны жанынан табылан кару- жарак, курал-саймандар, турлі кымбат буйымдар, оны белгілі эскери колбасшы болгандырын корсетеді. Жерленген адамдардын бас жагы онтустікке немесе онтустік батыска каратылган. Мэйіттер койылган жердін устінен агаш шатырлар жасалган. Онын усті женіл-желпі буталармен жабылып, одан сон топырак кум, таспен оба тургызылган. Жерлеудін мундай эр турлі болып келу, сармат тайпаларынын ездеріне тен жергілікті эдет-турып, салт-сананын озгешелеу екендігін байкатады. Сарматтардын калдырган обаларынан кару-жарактан кобінесе канжар, семсер, садактын уштары, эшекейлік буйымдардан - эр турлі андардын суреттері бейнеленген асыл тастар, капсырмалар, турлі-тусті моншактар, кола айналар табылан. Обаларда кеп кездесетін курал-саймандардын бір турі ат-абзелдері, онын ішінде узенгі, ауыздык пен онын сулыны, сондай ак эр турлі пошымды жасалган кезелер, касыктар. Сарматтардын елген адамдарды дуние-муліктерімен бірге жерлеу, олардын о дуниедегі емірге сену, ата-баба аруагына табыну сиякты діни-наным сенімдердін орын алгандырын далелдейді. Сарматтар кобінесе жылкы мен кой осірген. Климаты аса катал континенталды келетін аймактын кыскы кундерінде малшылар малга табиги панасы бар, жері ойлы-кырлы аудандарга кешіп отырган. Кешпелілер здетте аашы мен бутасы калын тогайлы, копалы жерлерді тандап алган. Коктем шыгысымен кыскы коныс орістерін тастап кетіп отырган. Олар от пен судын. мал азыгы корынын калпына келуіне, сейтіп ел-журттын кайта оралып кыстауына жагдай жасаган. жүктеу/скачать 21,82 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|