9 арман пв баспасы

98
III Де не лер дің өза ра әре кет те су
күш те рін бей не леу
Нью­тон­ның­үшін­ші­за­ңын­дұ­рыс­тұ­жы­рым­
дау­үшін,­де­не­лер­дің­өза­ра­әре­кет­те­суі­нің­кей­бір­
ерек­ше­лік­те­рін­атап­өтейік.
за­ра­ әре­кет­те­су­ күш­те­рі­ ­ әр­түр­лі­ де­не-
лер­ге­тү­сі­ріл­ген,­бір­тү­зу­бойы­мен­әсер­ете­тін,­
та­би­ға­ты­бір­дей­күш­тер.
Де­не­лер­дің­ өза­ра­ әре­кет­те­су­ күш­те­рі­нің­
ерек­ше­лік­те­рін­ бі­лу­ олар­ды­ еш­ қи­ын­дық­сыз­
бей­не­леу­ге­мүм­кін­дік­бе­ре­ді.
Мы­сал­­ қа­рас­ты­рай­ық:­ Жер­ зы­мы­ран­ды­
вер­ти­каль­ тө­мен­ Жер­ цен­т­рі­не­ ба­ғыт­тал­ған­
F
1
­=­
m g
­ау­ыр­лық­кү­ші­мен­тар­та­ды­(
102-су­рет
).
O
F
1
F
2
1 2-су­рет.­
Жер­пла­не­та­сы­ның­зы­мы­ран­мен­­
өза­ра­әре­кет­те­су­кү­ші
Қар­сы­ әрекет­ кү­шін­ Жер­ге,­ оның­ мас­са­лар­
цент­рі­не­ тү­сі­рейік.­ Күш­тер­ бір­ тү­зу­ бойы­мен­
қа­ра­ма­қар­сы­ба­ғыт­та­әрекет­ете­ді.­Де­мек,­күш­ті­
вер­ти­каль­жо­ға­ры­ба­ғыт­тай­мыз.­Оның­да­та­би­
ға­ты­осын­дай,­яғ­ни­тар­ты­лыс­кү­ші­бо­лып­та­бы­
ла­ды.­Үшін­ші­заң­ға­сүй­ен­сек,­
F
2
­=­
F
1­
=­
m g
.
Егер­ зы­мы­ран­ның­ және­ ті­рек­ ре­тін­де­­ Жер­
бе­тінің­ өза­ра­ әре­кет­те­суін­ қа­рас­тыр­сақ,­ он­да­
өза­ра­ әре­кет­те­су­ күш­те­рі­ бас­қа­ша­ бо­ла­ды.­
Зы­мы­ранның­ті­рекке­тү­сі­ре­тін­күш­ін­
сал­мақ
­деп­
атай­ды.­Де­не­нің­сал­ма­ғы­ті­рекке­тү­сірілген­жә­не­
тө­мен­ ба­ғыт­та­лған.­ Ол­ пайда­ болу­ та­би­ға­ты­
жа­ғы­нан­электр­омаг­нит­тік­болғандықтан,­ондай­
күш­тің­жұ­бы­ның­да­та­би­ға­ты­сол­тек­тес­бо­луы­
ке­рек.­ Ті­рек­тің­ де­не­ге­ әсер­ ету­ кү­ші­
ті­рек­тің
­
1-тапсырма 
1)­Үс­тел­мен­оның­үс­тін­де­
жат­қан­кі­тап­тың
2)­Жер­мен­Ай­дың
3)­ас­па­шам­мен­аспаның
4)­сыр­ға­нақ­тө­бе­нің­бе­ті­
­мен­одан­тү­сіп­ке­ле­
жат­қан­ша­на­ның­өза­ра­
әре­кет­те­су­күш­те­рін­
гра­фи­ка­лық­түр­де­бей­не­
лең­дер.
Жауабы қандай?
1. Не лік тен «Ар қан 
тар тыс» ой ынын да 
Н тон ның үшін ші 
за ңы на қа ра мас тан
же ңім паз дар бо ла ды?
2. за ра әре кет те су 
күш те рі тең бол са не 
се беп ті ар ба жыл қы ны 
емес жыл қы ар ба ны 
сүй рей ді?
3. ас са ла ры әр түр лі шар­
лар соқ ты ғыс қан кез де 
не ге мас са сы кі ші шар 
алы сы рақ қа шық тық қа 
ұшып кетеді?
4. Не лік тен екі де не нің 
өза ра әре кет те су 
күш те рі өза ра тең ге ріл­
мей ді?
. Не се беп ті Н тон ның 
үшін ші за ңын да ті ректің 
реак ия күші ау ыр лық 
кү ші нің жұ бы бо ла 
ал май ды?

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: