9 арман пв баспасы

230
III Кө бею коэф фи циен ті. Сын дық мас са
Тіз­бек­ті­ реак­ция­ның­ өтуі­ нейт­рон­дар­дың­
кө­бею­коэф­фи­циен­ті­не­тәу­ел­ді.
Нейт­рон­дар­дың­ кө­бе ­ коэ ­ и­ иен­ті­ деп­
қан­дай­да­бір­ бу­ын­да­ғы ­нейт­рон­дар­са­ны­ның­
ал­дың­ғы­ бу­ын­да­ғы ­нейт­рон­дар­са­ны­на­қа­ты-
насын­ай­та­ды.
Ал­дың­ғы­ «бу­ын­да­ғы»­ нейт­рон­дар­­ яд­роға­
жұ­тылады,­ал­жа­ңа­«бу­ын­да­ғы­лар­»­бө­ліп­шы­ға­
рылады.­Егер­
­ ­1
­бол­са,­он­да­тіз­бек­ті­реак­ция­
жүрмейді,­ егер­
­ ­ 1­
бол­са,­ он­да­ реак­ция­
жа­ры­лыс­тә­різ­ді­болады,­
­ ­1
­бол­ған­да­реак­ция­
бел­гі­лі­жыл­дам­дық­пен­жү­ре­ді,­оны­
бас­қа­ры­ла­тын­реак­ ия
­деп­атай­ды.
Тіз­бек­ті­реак­ция­ның­жү­руі­үшін­орын­да­ла­тын­та­ғы­да­бір­шарт­–­бө­лі­не­тін­
зат­тың­қа­жет­ті­мөл­шер­де­бо­луы.­Зат­аз­мөл­шер­де­бол­са,­нейт­рон­дар­яд­ро­мен­
соқ­ты­ғыс­пай,­қор­ша­ған­ор­та­ға­та­ра­лады.­
ө­лі­не­тін­заттың­тіз­бек­ті­ядролық­реак­ ия­жү­руі­мүм­кін­ең­аз­мас­са­сын­сын-
дық­мас­са­деп­атай­ды.
Егер­уран­235­шар­тә­різ­дес­пі­шін­де­бол­са,­оның­сын­дық­мас­са­сы­ша­ма­мен­
50­ кг­ бо­ла­ды.­ Сын­дық­ мас­са­ның­ мә­нін­ баяу­лат­қыш­тар­ мен­ нейт­рон­дар­ды­
ша­ғыл­дыр­ғыш­тар­ды­пай­да­ла­ну­ар­қы­лы­азайтуға­бо­ла­ды.
IV Яд ро лық реак тор дың әре кет ету прин ци пі
Яд­ро­лық­ реак­тор­да­ энер­гия­ бө­ле­ жүретін­ бас­
қа­ры­ла­тын­ тіз­бек­ті­ ядролық­ реак­ция­лар­ жү­зе­ге­
асы­ры­ла­ды.­Ал­ғаш­қы­яд­ро­лық­реак­тор­1942­жы­лы­
АҚШ­та
­
Эн­ри­ко­ Фер­ми­дің­ же­тек­ші­лі­гі­мен­ құрас­
тырылған­бо­ла­тын,­кей­іні­рек­1946­жы­лы­Игорь­Ва­
сильевич­ Кур­ча­тов­тың­ бас­қа­руы­мен­ Ке­ңес­ Одағы­
ға­лым­да­ры­яд­ро­лық­реак­тор­ды­іс­ке­қос­ты.­
Реак­тор­дың­не­гіз­гі­эле­ме­нт­те­рі:­яд­ро­лық­жа­нар­
май,­ нейт­рон­дар­ды­ баяу­лат­қыш,­ энер­гия­ шы­ға­ру­ға­ қа­жет­ жы­лута­сы­мал­дағыш,­
реак­ция­ның­жыл­дам­ды­ғын­рет­тейтін­құрыл­ғы.­Яд­ро­лық­реак­тор­дың­сыр­тын­ра­
диоак­тив­ті­сәу­ле­ле­ну­ді­шығармайтын­қор­ға­ныс­қа­ба­ты­мен­қаптайды­
(22 -су­рет)
.­
Құ­ры­лыс­та­ры­әр­түр­лі­реак­тор­лар­да­яд­ро­лық­жа­нар­май­ре­тін­де­
92
235
U
,­
92
238
U
,­
94
239
Pu
­қол­да­ны­ла­ды.­Плу­то­ний­ді­
92
238
U
­ды­баяу­нейт­рон­дар­мен­ат­қы­лау­ар­қы­
лы­ала­ды.­Ол­яд­ро­лық­реак­тор­дың­­өзін­де­түзіледі.­­
94
239
Pu
­мен­жүретін­тіз­бек­
ті­реак­ция­баяу­нейт­рон­дар­дың­әсерінен­болады.­Нейт­рон­дар­ды­баяу­лат­қыш­
ре­тін­де­су­ды,­гра­фит­ті­қол­да­на­ды.­Ал­жы­лу­та­сы­мал­да­ғыш­қыз­ме­тін­су­не­ме­
се­сұй­ық­натрий­ат­қа­ра­ды.­Реак­тор­дың­бел­сен­ді­аймағында­жү­ре­тін­яд­ро­лық­
реак­ция­ның­ энер­гия­сы­ тур­бо­ге­не­ра­тор­ға­ жі­бе­рі­ле­ді.­ Реак­тор­­ кад­мий­

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: